Nằm ở phường Trường An, thành phố Huế, đàn Nam Giao là
công trình tâm linh có vị trí đặc biệt của triều Nguyễn. Đàn tế này
được xây dựng từ năm 1806 - 1807, là một tổ hợp kiến trúc nằm trong
khuôn viên hình chữ nhật có diện tích đến 10 ha.
Trung tâm của khuôn viên đàn Nam Giao là Giao đàn, hướng về phía Nam, gồm ba tầng, là nơi các vua nhà Nguyễn tổ chức lễ Tế Giao - lễ tế trời đất vào mùa xuân hàng năm. Đây được coi là nghi lễ quan trọng nhất của vương triều cuối cùng trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
Theo hệ tư tưởng Nho giáo, nhà vua được xem là thiên tử - con trời,
người tuân theo mệnh trời để trị vì dân chúng. Lễ tế trời đất được thực
hiện nhằm thể hiện uy quyền của hoàng đế và tính chính danh của triều
đại.
Với mục đích như vậy, sau khi lên ngôi được ít lâu, vua Gia Long đã cho
xây đàn Nam Giao. Tương truyền, vua đã lệnh cho các tỉnh trong cả nước
gửi đất về để đắp đàn, nhằm biểu trưng cho sự thống nhất giang sơn từ
Nam đến Bắc.
Đàn gồm ba tầng, phản ánh thế giới quan Nho giáo với tầng trên cùng hình
tròn tượng trưng cho trời, tầng giữa hình vuông tượng trưng cho đất và
tầng dưới cùng cũng hình vuông tượng trưng cho người.
Lễ tế Giao đã được triều Nguyễn tổ chức đều đặn vào mỗi mùa xuân kể từ
năm 1807 đến năm 1885. Theo thông lệ, sau Tết Nguyên đán, Khâm Thiên
Giám sẽ chọn ra một ngày tốt để dâng lên nhà vua phê chuẩn, sau đó triều
đình bắt đầu chuẩn bị cho đại lễ.
Trước lễ tế ba ngày, tượng Đồng nhân (tượng người bằng đồng cầm biển đề
ba chữ “tĩnh trai giới”) sẽ được rước vào điện Cần Chánh. Từ thời điểm
này, nhà vua phải tiến hành trai giới, diệt dục để giữ mình “sạch sẽ”
trước khi đứng vào vị trí chủ tế.
Một ngày trước lễ tế Giao, nhà vua cùng tùy tùng rời kinh thành và di
chuyển đến khu vực đàn Nam Giao bằng một lễ rước hoành tráng. Đoàn rước
của nhà vua gọi là ngự đạo, được chia làm 3 phần: tiền đạo, trung đạo và
hậu đạo.
Dọc theo con đường mà nhà vua đi qua (ngự lộ), các hương thân kỳ lão của
6 huyện thuộc phủ Thừa Thiên bày hương án hai bên đường, đồng thời họ
cũng phải lạy đón khi xa giá của nhà vua đi ngang qua.
Sau khi đi hết ngự lộ dài hơn 3 km từ kinh thành lên đến khu vực đàn Nam
Giao, nhà vua được rước vào trai cung để nghỉ ngơi, chuẩn bị cho lễ tế
chính thức vào rạng sáng ngày hôm sau.
Lễ tế diễn ra theo trình tự nghiêm ngặt với các nghi thức cầu kỳ, kéo
dài từ lúc trời còn tối và kết thúc vào rạng sáng. Người không có phận
sự trong việc hành lễ sẽ không được phép bước vào khu vực đàn Nam Giao
cho đến khi mọi việc hoàn tất.
Sau thất bại của cuộc tấn công Kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết lãnh
đạo năm 1885, lễ tế Giao đã bị gián đoạn trong 7 năm. Đến năm 1891, dưới
thời vua Thành Thái, lễ tế Giao mới được tiếp tục cử hành nhưng theo
thể thức ba năm một lần vào các năm Tý, Mão, Ngọ, Dậu.
Lễ tế trời đất cuối cùng của triều Nguyễn được cử hành tại đàn Nam Giao
vào ngày 23/3/1945, do vua Bảo Đại chủ trì. Cùng với sự cáo chung của
chế độ quân chủ sau Cách mạng tháng Tám 1945, lễ tế Giao cũng đồng thời
chấm dứt.
Đến kỳ Festival Huế năm 2004, lần đầu tiên sau gần 60 năm, Trung tâm Bảo
tồn di tích Cố đô Huế đã phục dựng lại lễ tế Nam Giao ở đàn Nam Giao
triều Nguyễn như một hoạt động trình diễn đặc sắc. Nghi lễ tiếp tục là
điểm nhấn trong các mùa Festival Huế sau đó.
Quốc Lê
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét