Cưỡi ngựa ngắm núi lửa triệu năm

Tựa lưng vào dãy Chư Nâm hùng vĩ, mở ra trước mắt là toàn cảnh núi lửa Chư Đang Ya trầm mặc giữa cao nguyên, Hợp tác xã (HTX) Du lịch và Nông nghiệp Chư Đang Ya (tỉnh Gia Lai) là nơi du khách được trải nghiệm đời sống, văn hóa bản địa, cưỡi ngựa lắng nghe tiếng gió thì thầm qua triền núi lửa triệu năm.

Giữa đồng cỏ xanh ngát lưng trời, chú ngựa ô vóc dáng thanh tú, bộ lông óng mượt thong dong gặm cỏ. Chú ngựa được anh Gưh-Thành viên HTX Du lịch và Nông nghiệp Chư Đang Ya-huấn luyện và chăm sóc kỹ lưỡng.

Anh không chỉ là nài ngựa, mà còn là “người dẫn đường” đưa khách rong ruổi qua vườn hoa, bãi lau tím biếc, len giữa những đồng cỏ rì rào gió núi. Thi thoảng, anh khẽ ra hiệu để chú ngựa ô tạo dáng, giúp du khách có bức ảnh cưỡi ngựa đẹp như đang du mục giữa thảo nguyên. 

Du khách được hướng dẫn làm quen với “người bạn bốn chân” trước khi bắt đầu chuyến cưỡi ngựa thong dong trên triền cỏ xanh. Ảnh: Minh Châu

Món ngon từ xuyến chi

Trước nhà tôi có khoảnh đất trống. Sau một vài cơn mưa, xuyến chi chen nhau vươn mình xanh mướt. Thi thoảng, tôi lại hái những đọt xuyến chi mơn mởn về chế biến thành một vài món ăn vừa lạ miệng vừa ngon như xào tỏi, nấu canh hay luộc.

Vào google, gõ từ “xuyến chi”, tôi có được rất nhiều kết quả từ tên gọi, nguồn gốc đến công dụng của loài cây này. Thì ra, từ hơn 50 năm trước, xuyến chi đã được trồng nhiều ở một số vùng tại châu Phi vì dễ canh tác và có thể sử dụng làm rau ăn. Theo một số tài liệu khoa học, rau xuyến chi có hương vị đặc trưng, giàu dinh dưỡng. Còn trong Đông y, xuyến chi được coi là bài thuốc, có công dụng thanh nhiệt, giải độc và dùng vào chữa trị một số bệnh đơn giản như bị côn trùng cắn, viêm sưng họng, tiêu chảy.

Sau một vài cơn mưa, vạt xuyến chi chen nhau vươn mình xanh mướt. Ảnh: Tuệ Nguyên

Đánh thức Kon Ka Kinh

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, Vườn quốc gia Kon Ka Kinh là “di sản kép”: UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới và là Vườn di sản ASEAN. Lặng lẽ lưu giữ những kho báu thiên nhiên và văn hóa độc đáo, Kon Ka Kinh chờ bước chân du khách khám phá.

Vẻ đẹp nguyên sơ và giá trị đặc biệt

Độ cao của Vườn quốc gia Kon Ka Kinh nằm trong khoảng từ 570 m (thung lũng sông Ba) tới 1.748 m (đỉnh Kon Ka Kinh). Với diện tích diện tích gần 42.000 ha, trải rộng trên địa bàn các xã Krong, Đak Rong, Đak Sơ Mei và Ayun (tỉnh Gia Lai), Vườn quốc gia Kon Ka Kinh quanh năm khoác tấm áo mát lành.

Khu chăn thả bán hoang dã-một điểm tham quan du lịch trong Vườn quốc gia Kon Ka Kinh. Ảnh: Hoàng Ngọc

Vũ trụ trên cây nêu của người Ba Na

Người Ba Na nói riêng và đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên nói chung theo tín ngưỡng đa thần, quan niệm vạn vật hữu linh - Mỗi sự vật, hiện tượng đều có thần linh ngự trị và cần được thờ cúng. Từ đó, hình thành nên nếp sống, sinh hoạt văn hóa phong phú, với hệ thống lễ hội gắn liền vòng đời người và chu kỳ canh tác. Trong các lễ hội, cây nêu hiện diện như vật linh thiêng, đóng vai trò kết nối con người với thần linh, biểu đạt khát vọng của người Ba Na về cuộc sống và vũ trụ.

Cây nêu của người Ba Na. (Ảnh: Hồ Anh Tiến)

Cá voi và bản hòa ca của biển cả

Những ngày đầu tháng 7, vùng biển Vũng Bồi và Nhơn Lý (phường Quy Nhơn Đông) trở thành tâm điểm chú ý của cộng đồng yêu thiên nhiên khi cá voi Bryde-loài cá voi khổng lồ, bất ngờ xuất hiện liên tiếp để săn mồi gần bờ.

Cảnh tượng hùng vĩ và hiếm gặp này khiến nhiều người không khỏi kinh ngạc. Đặc biệt, hàng loạt nhiếp ảnh gia và người dân địa phương đổ về khu vực ven biển với mong muốn được một lần tận mắt nhìn thấy khoảnh khắc cá voi trồi lên giữa làn nước xanh biếc. 

Hai mẹ con cá voi Bryde dũng mãnh rẽ sóng săn mồi tại vùng biển Vũng Bồi (xã Phù Mỹ). Khoảnh khắc hiếm hoi và kỳ diệu này được ghi lại từ trên cao, cho thấy sự gắn bó giữa mẹ con cá voi giữa đại dương xanh thẳm. Ảnh: Nguyễn Dũng

Làng chài ở Gia Lai có biển xanh cát trắng, cầm 50 ngàn 4 người ăn sáng no nê

Không nổi tiếng như làng chài Nhơn Lý, Bãi Xép, Hải Minh hay Nhơn Hải (Gia Lai) nhưng đây là nơi du khách có thể tìm kiếm sự bình yên, cảm nhận nhịp sống chậm rãi, hòa mình vào biển xanh, cát trắng và gặp gỡ người dân thân thiện.

Làng chài Trung Lương nằm ở một vùng ven biển thuộc xã Cát Tiến, tỉnh Gia Lai (trước là thị trấn Cát Tiến, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định), cách trung tâm thành phố Quy Nhơn cũ khoảng 30 km.

Gia đình anh Nguyễn Hồng Nhật (35 tuổi, kiến trúc sư, Hà Nội) vừa ghé thăm làng chài Trung Lương 2 ngày 1 đêm trong hành trình xuyên Việt. Đây là lần thứ 3, gia đình này tới Trung Lương.

Nơi lưu giữ 8 bảo vật quốc gia thời Champa

Bảo tàng Bình Định lưu giữ các bảo vật quốc gia, phần lớn điêu khắc trên đá thể hiện các vị thần, linh thú trong văn hóa Champa, có niên đại đến nghìn năm.

Bảo tàng Bình Định (đường Nguyễn Huệ, TP Quy Nhơn cũ) đang lưu giữ 8 bảo vật quốc gia, đều là những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc đá thời kỳ Champa. Đây là một trong những bảo tàng lưu giữ nhiều bảo vật quốc gia ở khu vực miền Trung.

Vùng đất Bình Định trong gần 5 thế kỷ (11-15) là kinh đô của vương quốc Champa. Thời kỳ này, vương triều Vijaya đã để lại những di sản văn hóa vật thể gồm hệ thống đền tháp Chăm, thành quách, khu lò gốm cổ cùng nhiều hiện vật điêu khắc giá trị đến ngày nay.

Vẻ đẹp của ngôi chùa hơn 350 năm tuổi ở Gia Lai

Chùa Thập Tháp Di Đà - tổ đình hơn 350 năm tuổi tại Gia Lai, không chỉ là trung tâm Phật giáo cổ kính mà còn lưu giữ dấu ấn văn hóa - kiến trúc đặc sắc của vùng đất Đồ Bàn xưa.

Chùa Thập Tháp Di Đà tọa lạc tại phường An Nhơn Bắc, tỉnh Bình Định (hiện nay là Gia Lai). Đây là một trong những tổ đình cổ kính và tiêu biểu bậc nhất của Thiền phái Lâm Tế ở miền Trung.

Chùa do Thiền sư Nguyên Thiều - người khai lập dòng Lâm Tế tại Đàng Trong sáng lập năm 1668.

Đặc biệt, vật liệu xây dựng chùa được lấy từ gạch đá của 10 tháp Chăm đổ nát quanh vùng, vì thế chùa có tên “Thập Tháp”. Năm 1691, chúa Nguyễn Phúc Chu ban sắc phong và biển ngạch mang tên “Thập Tháp Di Đà Tự”.

Hầm Hô - Viên ngọc xanh giữa lòng đất võ!

Giữa lòng huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định - nơi sinh ra người Anh hùng áo vải cờ đào Nguyễn Huệ có một vùng đất được thiên nhiên ưu ái ban tặng vẻ đẹp hiếm có: Hầm Hô. Đây không chỉ là một thắng cảnh nổi bật trên bản đồ du lịch Bình Định mà còn là nơi kết tụ của lịch sử, truyền thuyết và hào khí dân tộc. Từ vẻ đẹp của sông nước đá núi đến những câu chuyện tình yêu, nghĩa khí lẫm liệt của thời Tây Sơn hiển hách, Hầm Hô hiện lên như một sử thi vừa tráng lệ vừa nên thơ.

Bến đò trong Khu du lịch Hầm Hô

Độc đáo lễ hội cầu ngư ở vạn chài Lộ Diêu

Lễ hội cầu ngư Vạn chài Lộ Diêu diễn ra tại thôn Lộ Diêu (xã Hoài Mỹ, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định) không chỉ gìn giữ vẻ đẹp văn hóa làng biển, mà còn có nhiều nét đặc sắc trong tín ngưỡng của người dân nơi đây.

Từ 5h sáng, đoàn thuyền ra khơi làm lễ nghinh Ông - Ảnh: DŨNG NHÂN

Ngày 10-6, Lễ hội cầu ngư đã diễn ra tại thôn Lộ Diêu. Đây là lễ hội truyền thống đặc trưng của vùng duyên hải miền Trung, là dịp để ngư dân bày tỏ lòng tôn kính với biển cả, cầu mong mưa thuận gió hòa, tàu thuyền ra khơi bình an, nhiều tôm cá.

An Khê - nơi linh địa tối cổ nhất ở Đông Nam Á

Thị xã An Khê không chỉ là nơi phát tích của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn, mà còn là nơi có ngôi chùa đầu tiên được xây dựng trên đất Gia Lai.

Đặc biệt, An Khê hiện đang là di chỉ khảo cổ về người nguyên thủy tối cổ nhất ở khu vực Đông Nam Á, những phát hiện kỹ nghệ đá cũ An Khê đã làm thay đổi nhận thức về lịch sử con người ở khu vực Đông Nam Á nói riêng, ở châu Á nói chung.

Đến An Khê, chúng tôi tham quan Khu di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn thượng đạo. Đây chính là vùng đất dựng nghiệp, căn cứ của 3 anh em Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ vào năm 1771, dấy binh chống lại chúa Nguyễn ở Đàng Trong. Ngày nay, tại đây vẫn còn lưu giữ rất nhiều công trình kiến trúc cũng như cổ vật quý cuối thế kỷ XVIII, với 6 cụm và 17 di tích gắn liền với cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.

Phế tích tháp Chăm ở An Phú (Pleiku): Bí ẩn vẫn còn nằm trong lòng đất

Phế tích tháp Chăm ở xã An Phú, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai đã được Trung tâm Khảo cổ học (Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ) phối hợp với Bảo tàng tỉnh Gia Lai khai quật khảo cổ học hai lần vào các năm 2023 và 2024. Đặc biệt, trong lần khai quật lần thứ hai, các nhà khảo cổ đã phát hiện được “Hố thiêng” với phần trung tâm nằm trong khung hình tròn, được tạo dựng bằng các viên gạch xếp thành hình chữ Vạn cùng nhiều hiện vật có giá trị.

Bình Kamandalu bằng vàng - Ảnh Xuân Toản

Có một bia ký Chăm quý hiếm của Gia Lai ít người biết đến

Từ trước đến nay, Gia Lai chỉ được biết đến với hai bia ký Chăm là bia Drang Lai (C43, thị xã Ayun Pa) và bia Tư Lương (C237, huyện Đăk Pơ). Tuy nhiên, còn một bia ký khác ít được biết đến: bia C42, nằm sau lưng tượng thần Shiva cưỡi bò tại tháp Drang Lai. Hiện, bia này được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Boston (Hoa Kỳ). Tư liệu từ Viện Nghiên cứu Thế giới Cổ đại – Đại học New York cung cấp nhiều thông tin quý giá về tấm bia này.

Bia ký C42 - Bảo tàng Mỹ thuật Boston - Hoa Kỳ

Đồng bào Ba Na gìn giữ “trái tim” của buôn làng

Nhà rông là ngôi nhà chung linh thiêng, là “trái tim” của buôn làng. Mỗi khi có hư hỏng xảy ra, đồng bào Ba Na ở xã Hà Tây, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai cùng chung tay đầu tư xây dựng, sửa chữa, tu bổ để gìn giữ kiến trúc văn hóa độc đáo này.

Nhà rông là ngôi nhà chung linh thiêng, là trái tim của buôn làng, nơi diễn ra những lễ hội quan trọng của cộng đồng người Ba Na

Nhà rông Kon Sơ Lăl, xã Hà Tây, huyện Chư Păh, có chiều cao trên 20 m (tương đương căn nhà 6 - 7 tầng) được xây dựng mới vào tháng 8/2017 và trở thành nhà rông lớn nhất, nóc nhà của đại ngàn Tây Nguyên. Đến nay, phần mái nhà rông đã bị hư hỏng nhiều nên dân làng đã họp bàn, chọn ngày để lợp lại mái nhà rông.

Plei Ơi Nơi lưu giữ “di sản trong di sản”

Vua Lửa (Pơtao Apui) là hiện tượng văn hóa, tín ngưỡng đặc biệt, vừa mang tính huyền thoại, tâm linh huyền bí, vừa thể hiện đặc trưng văn hóa, lịch sử xã hội của người Gia Rai. Di tích lịch sử quốc gia Plei Ơi gắn liền với vua Lửa và Lễ Cầu mưa của Yang Pơtao Apui là một di sản mang dấu ấn riêng, với tính chất “di sản trong di sản.”

Đồng bào Gia Rai xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai sinh hoạt văn nghệ sau khi kết thúc phần Lễ cúng cầu mưa

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Bữa cơm gia đình thết đãi khách của người Jrai ngoài cơm lam gà nướng còn có món cà đắng lòng gà bọc lá chuối. Ảnh: Hồng Điệp

Cập kênh phố cao nguyên

Rất hiếm đô thị nào như Pleiku được xây dựng trên bung biêng các quả đồi với những con đường uốn lượn và cong như cánh võng, lẩn khuất như mơ như thực giữa các sườn đồi trong lãng đãng sương mù buổi sớm, với những con ngõ cập kênh khúc khuỷu dìu dịu mùi hoàng lan, dạ hương...

Hồi còn là sinh viên, về nhà nghỉ Tết, làng tôi khi ấy còn là... làng, một ngôi làng như mọi ngôi làng thời ấy, chưa có điện, đói và buồn, những con đường làng và bóng tre, tiếng gà gáy vịt kêu, ao chuôm uềnh oang tiếng ếch nhái. Một đêm mưa dầm và lạnh xứ Huế, nằm chờ giao thừa để dâng cỗ thắp hương ông bà tổ tiên, tôi nghe radio, chương trình thơ giao thừa, và nghe được một bài thơ rất ấn tượng, tác giả là Việt kiều Nguyễn Hồi Thủ, nếu tôi nhớ không lầm. Bài thơ về Buôn Ma Thuột, hồi ấy được mệnh danh là thành phố “buồn muôn thuở”, nó buồn mênh mông và cũng gợi mênh mông.

Tôi nhớ cái điệp khúc nhắc đi nhắc lại đất đỏ, cà phê và tâm trạng day dứt của người xa quê...

Lễ Tơ Mon của người Ba Na

Lễ Tơ Mon (lễ kết nghĩa) là một trong nhiều nghi lễ của đồng bào dân tộc Ba Na ở Tây Nguyên. Lễ Tơ Mon với ý nghĩa giúp con người gần gũi nhau hơn, chan hòa, yêu thương nhau hơn.

Lễ hội của người Ba Na ở Gia Lai.

Từ xa xưa, người Ba Na xem phong tục kết nghĩa là sợi dây kết nối, biến người xa lạ thành người thân. Lễ kết nghĩa của người Ba Na được tiến hành hoàn toàn tự nguyện, mang ý nghĩa tốt đẹp, mong muốn mọi người sống chan hòa, thân thiết, đùm bọc, giúp đỡ nhau để cùng tiến bộ.

Bánh thuẫn - hương vị Tết xưa

Với hương vị thơm ngọt, mềm xốp, bung nở như cánh hoa mai vàng gọi xuân về… bánh thuẫn đã trở thành đặc sản truyền thống được dùng trong dịp Tết cổ truyền tại Tp. Pleiku (Gia Lai). Ngày nay, việc làm bánh thuẫn không chỉ phục vụ ngày Tết mà còn giữ gìn nét văn hóa xưa qua bao thế hệ người dân phố núi.

Bánh thuẫn có màu vàng nhạt, bung nở 5 cánh như hoa mai gọi xuân về

Những ngày cận Tết, chúng tôi ghé thăm lò bánh thuẫn gia truyền hơn 40 năm của bà Trần Thị Mỹ Lệ (77A Trần Quý Cáp). Đến đầu đường, mùi thơm dìu dịu đưa tôi đến nhanh hơn tới nhà bà Lệ, để tận hưởng hương vị thân quen, truyền thống của Tết xưa.

Cà đắng đùm lá chuối - món ăn dân dã của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai - dân tộc thiểu số đông nhất tại tỉnh Gia Lai - luôn mang đậm dấu ấn độc đáo với những món ăn dân dã nhưng đậm chất văn hóa truyền thống.

Các nguyên liệu tự nhiên được trộn đều cho ra món cà đắng, lòng gà đùm lá chuối - Ảnh: TTXVN