Cập kênh phố cao nguyên

Rất hiếm đô thị nào như Pleiku được xây dựng trên bung biêng các quả đồi với những con đường uốn lượn và cong như cánh võng, lẩn khuất như mơ như thực giữa các sườn đồi trong lãng đãng sương mù buổi sớm, với những con ngõ cập kênh khúc khuỷu dìu dịu mùi hoàng lan, dạ hương...

Hồi còn là sinh viên, về nhà nghỉ Tết, làng tôi khi ấy còn là... làng, một ngôi làng như mọi ngôi làng thời ấy, chưa có điện, đói và buồn, những con đường làng và bóng tre, tiếng gà gáy vịt kêu, ao chuôm uềnh oang tiếng ếch nhái. Một đêm mưa dầm và lạnh xứ Huế, nằm chờ giao thừa để dâng cỗ thắp hương ông bà tổ tiên, tôi nghe radio, chương trình thơ giao thừa, và nghe được một bài thơ rất ấn tượng, tác giả là Việt kiều Nguyễn Hồi Thủ, nếu tôi nhớ không lầm. Bài thơ về Buôn Ma Thuột, hồi ấy được mệnh danh là thành phố “buồn muôn thuở”, nó buồn mênh mông và cũng gợi mênh mông.

Tôi nhớ cái điệp khúc nhắc đi nhắc lại đất đỏ, cà phê và tâm trạng day dứt của người xa quê...

Lễ Tơ Mon của người Ba Na

Lễ Tơ Mon (lễ kết nghĩa) là một trong nhiều nghi lễ của đồng bào dân tộc Ba Na ở Tây Nguyên. Lễ Tơ Mon với ý nghĩa giúp con người gần gũi nhau hơn, chan hòa, yêu thương nhau hơn.

Lễ hội của người Ba Na ở Gia Lai.

Từ xa xưa, người Ba Na xem phong tục kết nghĩa là sợi dây kết nối, biến người xa lạ thành người thân. Lễ kết nghĩa của người Ba Na được tiến hành hoàn toàn tự nguyện, mang ý nghĩa tốt đẹp, mong muốn mọi người sống chan hòa, thân thiết, đùm bọc, giúp đỡ nhau để cùng tiến bộ.

Bánh thuẫn - hương vị Tết xưa

Với hương vị thơm ngọt, mềm xốp, bung nở như cánh hoa mai vàng gọi xuân về… bánh thuẫn đã trở thành đặc sản truyền thống được dùng trong dịp Tết cổ truyền tại Tp. Pleiku (Gia Lai). Ngày nay, việc làm bánh thuẫn không chỉ phục vụ ngày Tết mà còn giữ gìn nét văn hóa xưa qua bao thế hệ người dân phố núi.

Bánh thuẫn có màu vàng nhạt, bung nở 5 cánh như hoa mai gọi xuân về

Những ngày cận Tết, chúng tôi ghé thăm lò bánh thuẫn gia truyền hơn 40 năm của bà Trần Thị Mỹ Lệ (77A Trần Quý Cáp). Đến đầu đường, mùi thơm dìu dịu đưa tôi đến nhanh hơn tới nhà bà Lệ, để tận hưởng hương vị thân quen, truyền thống của Tết xưa.

Cà đắng đùm lá chuối - món ăn dân dã của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai - dân tộc thiểu số đông nhất tại tỉnh Gia Lai - luôn mang đậm dấu ấn độc đáo với những món ăn dân dã nhưng đậm chất văn hóa truyền thống.

Các nguyên liệu tự nhiên được trộn đều cho ra món cà đắng, lòng gà đùm lá chuối - Ảnh: TTXVN

Làng chài bên dòng Krông Năng

Là phụ lưu của sông Ba, dòng Krông Năng không chỉ cung cấp nguồn nước cho hàng ngàn héc ta cây trồng đôi bờ mà còn là nơi mưu sinh của nhiều ngư phủ. Dẫu còn nhiều khó khăn, song với người dân làng chài bên dòng Krông Năng, việc đánh bắt thủy sản an toàn là cách trả ơn dòng sông thân yêu.

Lênh đênh sông nước

Theo chân những ngư phủ dạn dày kinh nghiệm, chúng tôi được nghe kể nhiều chuyện thú vị trong hành trình mưu sinh của họ bên dòng Krông Năng. 3 giờ chiều, từ bến đò dưới chân cầu Krông Năng (xã Krông Năng, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai), chiếc ghe nhỏ của ông Phan Văn Công rẽ sóng tiến về phía tỉnh Phú Yên.

Ông Công cho biết đây là nghề cha để lại. Sinh ra và lớn lên ở mảnh đất cố đô Huế, từ nhỏ, ông đã theo cha ngồi thuyền đánh bắt cá trên sông. Sau khi lấy vợ, sinh con, cuộc sống khó khăn nên năm 1997, ông cùng vợ con bắt đầu hành trình di dân đến những vùng đất mới mưu sinh. 

Dòng Krông Năng không chỉ cung cấp nguồn nước cho hàng ngàn héc ta cây trồng mà còn là nơi mưu sinh của nhiều ngư dân. Ảnh: Hoàng Ngọc

Khám phá “vương quốc pơ mu” trên đỉnh Kon Ka Kinh

Quần thể hàng ngàn cây pơ mu trăm năm tuổi nằm giữa rừng nguyên sinh trong Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh thuộc loại “độc nhất vô nhị” đang được bảo vệ nghiêm ngặt như một kho báu giữa đại ngàn.

“Mục sở thị” rừng pơ mu cổ thụ

Dù đã hẹn rất nhiều lần nhưng các nhân viên Trạm bảo vệ rừng số 6 (Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh) đóng tại địa bàn xã Kon Pne (huyện Kbang) vẫn e ngại về độ khó khăn của hành trình lên rừng pơ mu cổ thụ. Các anh cho hay, rừng pơ mu cổ thụ nằm ở độ cao trên 1.400 m so với mực nước biển, nơi có nhiều dốc cao, vực sâu, đường đi rất vất vả, nếu gặp mưa sẽ khó khăn gấp bội, buộc phải qua đêm giữa rừng.

Một cây pơ mu cổ thụ có đường kính tầm 2 m. Ảnh: M.P

Kỳ thú vườn bonsai độc lạ ở Pleiku

Vườn bonsai Vũ Nguyễn (66 Võ Trung Thành, TP. Pleiku) đang sở hữu nhiều tác phẩm độc lạ, mang giá trị thương mại lớn, thu hút sự quan tâm của nhiều người đam mê nghệ thuật cây cảnh.

Vườn bonsai Vũ Nguyễn được đánh giá là điểm đến kỳ thú để mục sở thị các tác phẩm bonsai đẹp-độc-lạ, hội đủ yếu tố nghệ thuật lẫn giá trị thẩm mỹ, giá trị thương mại cao, đặc biệt là các tác phẩm bonsai hàng “khủng”. Một trong những tác phẩm bonsai hội đủ các yếu tố “cổ, kỳ, mỹ, văn” là cây chòi mòi “Thiền sư”.

Không chỉ nổi bật về kích cỡ, dáng thế đẹp, đường nét vân nu uốn lượn kỳ ảo theo từng thời khắc ánh sáng, tác phẩm đã thu hút giới đam mê cây kiểng lẫn các nhà sưu tầm có tiếng trong nước đến tham quan, thưởng lãm.

Về làng thưởng thức thịt heo gác bếp

Nói đến văn hóa ẩm thực của đồng bào Jrai tại thị xã Ayun Pa (tỉnh Gia Lai) không thể không nhắc đến thịt heo gác bếp. Với hương vị thơm ngon, béo ngậy, thịt heo gác bếp đã thành một đặc sản mà bất kỳ ai khi xuống buôn làng ngày Tết đều muốn một lần thưởng thức và cảm nhận.

Chị Nay H'Tó (buôn Phu Ma Miơng, xã Ia Rtô) khởi nghiệp với thịt heo gác bếp và rượu cần. Ảnh: Vũ Chi

Độc đáo du lịch cộng đồng ở Ia Mơ Nông

Từ tháng 11 cho đến tháng 4 năm sau, Gia Lai bước vào mùa đẹp nhất với những con đường trải đầy sắc vàng hoa dã quỳ hoặc được bao phủ bởi màu trắng tinh khôi của bạt ngàn hoa cà phê. Phố núi Tây Nguyên hiện lên quyến rũ đến lạ thường, nhất là khi các hoạt động văn hóa truyền thống được hòa quyện và phát triển cùng các tour du lịch cộng đồng đặc sắc, mang những nét rất riêng không nơi nào có được.

Cách thành phố Pleiku chừng 30 km, làng Kép ở xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Pah đang trong giai đoạn phát triển mạnh về du lịch cộng đồng, được nhiều du khách nước ngoài tìm đến để trải nghiệm các sinh hoạt văn hóa đặc sắc của người dân tộc Jrai như: lễ hội cồng chiêng, dệt thổ cẩm, đan mây tre, làm rượu ghè, hóa trang thành ma bùn...

Phụ nữ người Jrai ở làng Kép dệt vải phục vụ du lịch, vừa bảo tồn và phát huy được nghề truyền thống.

Lễ Tạ ơn nông nghiệp trong đời sống văn hóa người Gia Rai

Trong đời sống văn hóa tinh thần của các dân tộc ở Kon Tum nói chung và người Gia Rai ở huyện Sa Thầy nói riêng, lễ hội luôn giữ vai trò quan trọng trong cộng đồng. Đồng bào tổ chức nhiều nghi lễ lớn nhỏ và các lễ hội liên quan đến vòng đời người, đến chu trình sản xuất nông nghiệp,…; Trong đó, Lễ Tạ ơn (tiếng Gia Rai gọi là Tợ Gũ Mã Bruã) là một trong những nghi lễ nông nghiệp được đồng bào Gia Rai ở làng Chốt, thị trấn Sa Thầy tổ chức với quy mô gia đình.

Vợ chồng gia chủ tổ chức Lễ Tạ ơn chọn chỗ đất trống, đẹp để dựng cây nêu

Gia Lai lưu giữ hơn 4.500 bộ cồng chiêng Ba Na và Gia Rai

Ngày 10/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai đã thông báo kết quả kiểm kê cồng chiêng trên địa bàn tỉnh. Theo đó, hiện tỉnh còn lưu giữ 4.576 bộ cồng chiêng và 117 chiếc chiêng lẻ. So với kết quả kiểm kê năm 2008, số lượng cồng chiêng trên địa bàn tỉnh giảm 1.079 bộ.

Tỉnh Gia Lai còn lưu giữ 4.576 bộ cồng chiêng và 117 chiếc chiêng lẻ

Lung linh ánh điện vào mùa hoa cúc Tết

Để hoa cúc phát triển nhanh, nở đúng vụ, chủ các vườn hoa tại phố núi Pleiku (tỉnh Gia Lai) đang chong đèn xuyên đêm chờ vụ hoa Tết Nguyên đán.

Chỉ còn gần 2 tháng là đến Tết Nguyên đán 2025, người trồng hoa tại TP. Pleiku đang tất bật chăm sóc cho mùa hoa Tết. Đây cũng là giai đoạn cuối cùng các nhà vườn sử dụng kỹ thuật chong đèn để thúc cây hoa cúc tăng trưởng, đảm bảo đủ chiều cao tiêu chuẩn và nở vào đúng dịp Tết. 

Phố núi Pleiku rực sáng cùng những vườn hoa cúc chong đèn. Ảnh: Hoàng Hoài

Mlăh phấn đấu trở thành điểm du lịch nông thôn

Buôn Mlăh (xã Phú Cần, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai) còn lưu giữ khá đầy đủ các giá trị văn hóa của người Jrai vùng hạ du sông Ba. Vì vậy, buôn Mlăh được huyện Krông Pa chọn làm điểm xây dựng nông thôn mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, định hướng xây dựng thành điểm du lịch nông thôn.

Vùng đất giữa 2 sông

Buôn Mlăh là doi đất bồi giữa 2 sông Ba và Mlăh. Dòng chảy của sông Mlăh ôm trọn phía Tây ngôi làng trước khi hợp lưu với sông Ba ở phía Nam. Vị thế này khiến buôn Mlăh như một nàng thơ trên vùng đất quanh năm khô nóng. Buôn Mlăh có 321 hộ, phần lớn là đồng bào Jrai. Bà con vẫn giữ gìn nguyên vẹn kiến trúc nhà dài truyền thống lẫn các giá trị văn hóa tiêu biểu của người Jrai vùng hạ lưu sông Ba. 

Ngôi nhà dài của nghệ nhân Kpă Bưn. Ảnh: M.C

Miên man đèo dốc Bắc Tây Nguyên

Là miền núi, nhưng ở Tây Nguyên đường qua lại giữa các tỉnh trong khu vực không có đèo ải nào đáng kể, chỉ những cung đường từ đây xuôi về các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ thì phải qua một số đèo lớn, nhỏ. Do cấu tạo địa hình địa vực của dãy Trường Sơn, khu vực Bắc Tây Nguyên tập trung núi non trùng điệp, rồi thấp và bằng dần vào phía Nam nên ở đây nhiều đèo dốc hơn khu vực Nam Tây Nguyên.

Chỉ trên địa bàn 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum đã có đến 8 con đèo lớn nhỏ, trong khi Nam Tây Nguyên chỉ chừng nửa số ấy. Chưa có dịp trải nghiệm các đèo Nam Tây Nguyên, xin vài ghi chép nhỏ về các đèo ở Bắc Tây Nguyên.

Ngắm sắc vàng rực rỡ của dã quỳ Chư Đang Ya

Cứ vào tháng 11 hàng năm, hoa dã quỳ nở rộ tạo điểm nhấn thu hút du khách đến với khu vực núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai).

Cứ vào tháng 11 hàng năm, hàng triệu bông hoa dã quỳ lại bung nở, nhuộm vàng núi lửa Chư Đang Ya, làng Gri, xã Chư Đang Ya, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai.

Lập kỷ lục đồng diễn cồng chiêng Tây Nguyên đông nhất Việt Nam

Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietkings) đã xác nhận kỷ lục đối với chương trình đồng diễn cồng chiêng Tây Nguyên có số lượng nghệ nhân, diễn viên và học sinh tham gia đông nhất Việt Nam diễn ra tại tỉnh Gia Lai.

Hơn 1.300 người tham gia tiết mục đồng diễn “Âm vang đại ngàn” trong đêm khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch Gia Lai và Liên hoan trình diễn cồng chiêng Tây Nguyên tại Gia Lai

Leo đỉnh Chư Nâm, ngắm núi lửa Chư Đăng Ya, núi Hàm Rồng

Cách trung tâm thành phố Pleiku khoảng 25 km về phía Bắc, cạnh núi lửa Chư Đăng Ya nổi tiếng, đỉnh Chư Nâm là một trong những điểm đến thu hút nhiều du khách yêu thích trekking trong thời gian gần đây.

Đỉnh Chư Nâm thuộc huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai, cao khoảng 1.472 m so với mực nước biển. Ảnh: Nguyễn Hồng Sơn

Hồi sinh Lễ cầu mưa của đồng bào Bahnar ở Gia Lai

Trên vùng đất cao nguyên hùng vĩ, nơi còn lưu giữ nhiều nét văn hóa dân gian độc đáo của cộng đồng các dân tộc thiểu số bản địa, trong chuỗi các nghi lễ dân gian, Lễ cầu mưa là một trong những nghi thức tín ngưỡng lâu đời đặc trưng gắn với lao động sản xuất của đồng bào Bahnar ở Gia Lai. Nghi lễ này thường được tổ chức vào tháng tư, tháng năm hằng năm để cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, mong cho dân làng có sức khỏe tốt, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây cũng là nghi lễ độc đáo, góp phần làm giàu bản sắc văn hóa của các dân tộc bản địa ở Gia Lai.

Tái hiện nghi lễ cầu mưa của đồng bào Bahnar ở làng Hnap, xã K'Dang, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Hoài Nam – TTXVN

Độc đáo lễ cúng chiêng mới của đồng bào Jrai

Trong văn hóa người Tây Nguyên, cồng chiêng là món ăn tinh thần không thể thiếu tại các lễ, hội. Hiện tại các buôn làng ở Gia Lai có những bộ cồng chiêng tuổi đời hàng chục thậm chí hàng trăm năm, ghi dấu biết bao thay đổi của đồng bào nơi đây.

Các thành viên của CLB Cồng chiêng buôn Ama Djơng, phường Đoàn Kết, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) làm lễ cúng chiêng mới. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc cũng như gìn giữ âm vang cồng chiêng luôn được đồng bào Tây Nguyên chú trọng, đặc biệt khi có bộ cồng chiêng mới, bà con ăn mừng như được Yang (thần linh) ban thêm của cải, may mắn, sức khỏe.

Trekking núi lửa Chư Đăng Ya giữa đại ngàn Tây Nguyên

Du khách có thể khám phá nhiều điểm đến thú vị ở Tây Nguyên như núi lửa Chư Đăng Ya, đập Tân Sơn, hàng thông trăm tuổi, nhà cổ Ha R’bau...

Nằm tại tỉnh Gia Lai, thuộc vùng Tây Nguyên, Pleiku là cái tên không quá nổi bật trên bản đồ du lịch Việt Nam. Tuy nhiên, ít ai biết tại đây có nhiều điểm đến cũng như ẩm thực độc đáo cho giới trẻ khám phá. Ảnh: NVCC