Chùa Bửu Phước bên sông Đồng Nai

Chùa Bửu Phước ở xã Bình Lợi, Đồng Nai (huyện Vĩnh Cửu cũ), nằm bên sông Đồng Nai. Bên kia sông là Cù lao Bạch Đằng (thuộc Bình Dương cũ).

Con đường ở trước chùa tên là đường Chùa Bửu Phước luôn. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Chùa Bửu Phước có cách nay vài trăm năm. Năm 1945-1946, theo tinh thần chỉ thị "tiêu thổ kháng chiến", chùa bị thiêu hủy. Sau này được dựng lại tại ấp 5 cách vị trí cũ 500 m. Năm 1998, Ban Hộ tự cùng Phật tử bàn bạc thống nhất dời ngôi chùa về vị trí ban đầu. Chùa được xây dựng trên diện tích 4.300 m².

Chùa Hội Phước, ngôi chùa trong làng bưởi

 Chùa Hội Phước nằm trong khu vực Làng bưởi Tân Triều. Từ ngã tư Bến Cá đi theo hương lộ 9 về hướng làng bưởi Tân Triều, nhà thờ Tân Triều khoảng 800 met, quẹo phải khoảng 400 m sẽ tới chùa.

Đi trên HL 9, thấy cổng này bên tay phải, quẹo vô khoảng 400 met là tới chùa.  Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Món ngon từ điều

Đồng Nai là “thủ phủ” trồng điều của cả nước với tổng diện tích trên 176 ngàn hécta, chủ yếu tập trung ở phía Bắc của tỉnh. Từ lâu, hạt điều không chỉ là mặt hàng nông sản xuất khẩu mà còn có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon mang hương vị đặc trưng.

Trái điều tươi, nguyên liệu khởi nguồn cho các món ngon từ điều. Ảnh: Ngọc Liên

Hạt và quả điều trở thành nguyên liệu chính cho nhiều món ngon được sử dụng trong các bếp ăn, chế biến món ăn hằng ngày cũng như những sản phẩm đặc sản làm quà, trong đó một số món ngon được nhiều người biết đến như: hạt điều rang muối, kẹo hạt điều, điều sấy tẩm gia vị, xôi hạt điều, canh chua quả điều, lá nhíp xào hạt điều, thịt kho quả điều…

Tượng đài Phước Long chiến thắng

Không gian rộng lớn ngay ngã ba cầu Đắk Lung, trước Bảo tàng Đường 14 - Phước Long (phường Phước Long, tỉnh Đồng Nai) là nơi đặt tượng đài Phước Long chiến thắng 6-1-1975. Không chỉ là biểu tượng mang giá trị lịch sử mà đối với mỗi người dân thị xã Phước Long (cũ), đây còn là nơi gắn kết với tâm hồn, gợi nhắc về vùng đất Phước Long yêu dấu.

Với những người thuộc thế hệ 8X trở về sau và những cư dân chọn mảnh đất này làm quê hương thứ 2, tượng đài Phước Long chiến thắng 6-1-1975 tồn tại như một sự hiển nhiên. Ít ai biết đến sự ra đời của biểu tượng thiêng liêng này.

BIỂU TƯỢNG LỊCH SỬ

Chiến thắng Phước Long ngày 6-1-1975 nằm trong Chiến dịch Đường 14 - Phước Long, được thực hiện từ ngày 13-12-1974 đến ngày 6-1-1975, giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long. Đây là chiến thắng có ý nghĩa quan trọng, là “đòn trinh sát chiến lược” khẳng định khả năng đánh chiếm một tỉnh của quân giải phóng, củng cố quyết tâm giải phóng hoàn toàn miền Nam trong năm 1975.

Tượng đài Phước Long chiến thắng 6-1-1975 ngày nay.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Đình thần Tân Lập Phú

Di tích Đình thần Tân Lập Phú tọa lạc tại khu phố Phú Xuân, phường Phú Thịnh, thị xã Bình Long, tỉnh Bình Phước.

Di tích Đình thần Tân Lập Phú được khởi dựng năm 1923, bởi lớp cư dân người Việt đầu tiên từ Bắc bộ, Bình – Trị – Thiên di cư đến khai phá vùng đất Tân Lập Phú, Bình Long. Đây là minh chứng cho quá trình vận động cư dân cũng như quá trình giao thoa văn hóa các cộng đồng người tại vùng đất Bình Long nói riêng và Bình Phước nói chung vào những năm đầu thế kỷ XX. Cũng giống như nhiều ngôi đình khác ở Bình Phước, Đình thần Tân Lập Phú mang nét kiến trúc, cách bài trí và sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của Đình làng Nam Bộ.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Đình thần Thanh An

Di tích Đình thần Thanh An tọa lạc tại xã Thanh An, huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước.

Di tích Đình thần Thanh An được xây dựng lần đầu tiên vào năm 1921, do ông Cả Chưa và một số người có uy tín trong làng vận động Nhân dân đóng góp xây dựng. Do sự tác động của chiến tranh, Đình thần Thanh An trải qua nhiều lần xây dựng và tu sửa nên không còn giữ được nét kiến trúc ban đầu. Tuy nhiên, Đình thần Thanh An vẫn lưu giữ được những giá trị cốt lõi của văn hóa truyền thống dân tộc và các giá trị tốt đẹp của Đình thần đối với đời sống xã hội.

Chuyện bên dòng sông Buông

Ngoài chuyện địa lý và chuyện thời sự, bên dòng sông Buông còn có những chuyện đáng để kể khác.

Cầu sông Buông, nối Phước Tân và Long Thành. Ảnh: Xây dựng Hữu Lộc

Chuyện chiếc nồi đồng và những truyền thuyết

Người ta kể rằng thuở xưa ở gần đầu nguồn sông Buông có một bến sông mang tên Bến Tượng (chỗ voi tắm). Nơi đây có một tảng đá tròn to, hai bên hông nổi hai quai, phía dưới hơi bầu, nhìn giống như cái nồi đồng. Tảng đá tròn này rời, nhưng tự nhiên lại bị kẹt ở giữa ba mỏm đá châu vào nhau trong thế tam giác. Dưới dòng nước chảy, khối đá có lúc lăn tròn, có khi tự xây tứ phía, nhưng vẫn ở kẹt dưới 3 mỏm đá, không sao xê dịch đi được.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Thành đất hình tròn Long Hà 1

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Long Hà 1

Di tích Thành đất hình tròn Long Hà 1 tọa lạc tại thôn 5A, xã Long Hà, huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Long Hà 1 có diện tích 77.470,9 m², toàn bộ diện tích di tích thuộc Nông trường 6, Công ty TNHH MTV Cao su Phú Riềng. Qua đợt khảo sát và đào thám sát tại di tích vào tháng 8/2017 có thể xác định đây là địa bàn cư trú của cộng đồng người tiền sử cách đây khoảng 4.000 – 3.000 năm. Đây là loại hình cư trú cổ xưa, độc đáo còn lại trên đất Bình Phước, là một mảng văn hóa cổ đặc biệt trong cả một dòng chảy văn hóa ở khu vực Đông Nam Á thời tiền sử.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1

Di tích Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1 tọa lạc tại ấp Thuận Hòa 1, xã Thuận Lợi, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1 có diện tích 150.090,8 m², nằm trong diện tích cao su khai thác của Nông trường cao su Thuận Phú, Công ty Cổ phần Cao su Đồng Phú. Di tích được đào thám sát vào tháng 6/2012, gồm hai hố thám sát đồng hướng (Bắc – Nam), thu được 688 hiện vật gốm, 112 hiện vật đá. Qua đợt khảo sát và đào thám sát khảo cổ học tại di tích có thể xác định đây là loại hình cư trú có phòng thủ của nhóm cư dân cổ thuộc thời kì tiền sử, có niên đại khoảng 3.200 đến 2.500 năm cách ngày nay.

Thành đất hình tròn Long Hưng

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Long Hưng

Di tích Thành đất hình tròn Long Hưng tọa lạc tại ấp Phước Tân, xã Bình Tân, huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Long Hưng có diện tích 102.540,9 m², được phát hiện năm 2012, đào thám sát tháng 8/2017, gồm năm hố, mỗi hố có diện tích 2 m², thu được 7.064 mảnh gốm, 333 hiện vật đá. Qua đợt khảo sát và đào thám sát khảo cổ học ở Thành đất hình tròn Long Hưng có thể xác định được đây là di tích cư trú có phòng thủ của nhóm cư dân cổ thuộc thời kì tiền sử, có niên đại khoảng 4000 – 3000 năm cách ngày nay, là một công trình được xây dựng bằng đôi bàn tay của con người với công cụ hết sức thô sơ, phản ánh nỗ lực rất lớn của cộng đồng người tiền sử trong việc thích ứng với môi trường sống trong một khu vực bạt ngàn rừng già của triền đất đỏ Nam Trường Sơn.

Di tích cấp tỉnh Miếu Bà Rá

Di tích cấp tỉnh Miếu Bà Rá

Di tích Miếu Bà Rá tọa lạc tại phường Sơn Giang, thị xã Phước Long, tỉnh Bình Phước.

Di tích Miếu Bà Rá được xây dựng từ năm 1943 tại địa điểm thực dân Pháp sát hại các chiến sỹ cách mạng khi bị giam cầm tại Nhà tù Bà Rá (địa điểm này thường được goi là gốc cây Cầy). Miếu Bà Rá là một trong những chứng tích ghi dấu cuộc sống cùng cực của những người mộ phu, những người tù nhân, những chiến sĩ cách mạng bị thực dân Pháp giam cầm tại nhà tù Bà Rá. Năm 1958, Miếu Bà Rá được di rời về nơi tọa lạc hiện nay (cách vị trí cũ 500 m).

Bãi Tiên

Di tích cấp tỉnh: Bãi Tiên

Di tích Bãi Tiên tọa lạc tại ấp 2, xã Lộc An, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước.

Bãi Tiên là một di tích khảo cổ độc đáo và có giá trị, được các nhà khoa học phát hiện vào cuối năm 2007 trong đợt khảo sát giữa Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ – Viện Phát triển bền vững vùng Nam bộ và Bảo tàng tỉnh Bình Phước. Bãi Tiên còn được đồng bào dân tộc S’tiêng nơi đây thường gọi là mộ ông Rlem. Tên gọi này xuất hiện trong truyền thuyết về ông Rlem gắn với lễ hội phá bàu của đồng bào S’tiêng tại khu vực này, truyền thuyết kể rằng: trước đây, khu vực Bãi Tiên rất đẹp, có bàu nước, bãi đá và đặc biệt có những cây đa rất to lớn với những cành vươn xa đến vài chục mét. Ông Rlem là người khỏe mạnh, thân hình cao lớn, ông có công khai phá, dẫn dắt đồng bào về khai hoang, sinh sống tại khu vực này nên rất được kính trọng. Vào mùa khô, theo văn hóa truyền thống, đồng bào S’tiêng tổ chức lễ hội phá bàu bắt cá. Người dân tộc S’tiêng sử dụng công cụ bắt cá bằng vật dụng tự đan lát, thiết kế như nơm, xúc cá, giỏ đựng cá… sau khi bắt cá sẽ nướng và ăn uống, vui chơi ngay tại khu vực bàu nước. Năm nhiều cá, có thể dựng lán để bắt cá trong nhiều ngày. Ông Rlem sau khi ăn trưa, uống rượu, ông ngồi tựa lưng vào cây Tăm Đa (theo tiếng đồng bào S’tiêng) đây là cây thần, rất cao lớn. Sau khi tựa lưng vào cây Tăm Đa, ông Rlem thấy toàn thân ngứa ngáy, ông liền vung chà gạt chặt cây và chặt đôi các vật dụng như tố, ché, gùi, đồ xúc cá… Vào đúng lúc này từ chân trời mây đen kéo đến kèm theo sự lạnh giá khủng khiếp, trời đất tối sầm. Dân làng thấy vậy hoảng hốt bỏ chạy, những người không chạy kịp và vật dụng mang theo đều bị hóa đá. Người và vật dụng bị hóa đá chính là những tảng đá nhiều hình dạng còn nằm lại tại Bãi Tiên cho đến ngày nay.

Thác Voi (Thác Liêng Rót)

Di tích Thác Voi (Thác Liêng Rót) tọa lạc tại xã Đồng Nai, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thác Voi, sở dĩ có tên gọi như vậy vì theo lời kể của các già làng người M’ Nông và người cao tuổi tại địa phương: Cách đây khoảng 500 năm, khi khu vực Thác còn là rừng rậm, hoang sơ, là nơi sinh sống của nhiều đàn voi rừng. Đỉnh Thác là nơi hai con voi đầu đàn đánh nhau, một con bị rơi xuống dưới chân thác. Tiếng kêu thảm thiết của con voi khiến đồng bào sinh sống gần Thác kéo đến, từ đó người dân gọi tên Thác là Thác Voi. Ngoài ra di tích Thác Voi còn có tên gọi khác là Thác Liêng Rót, theo tiếng M’nông thì “Liêng” có nghĩa là đá và “Rót” là tên vị thần cai quản thác nước.

Sông Buông ở Đồng Nai

Sông Đồng Nai là con sông dài nhất hoàn toàn chảy trong nội địa nước Việt Nam. Vậy còn con sông dài nhất hoàn toàn chảy trong nội địa tỉnh Đồng Nai là con sông nào?

Ắt hẳn trong quá khứ con sông này từng giữ vị trí quan trọng, vì nó được nhắc đến trong cả 2 bộ địa chí lớn của triều Nguyễn là Gia Định thành thông chí và Đại Nam nhất thống chí. Trong hai bộ sách trên con sông này được nhắc đến với tên là Bối Diệp giang. Bối Diệp nghĩa là lá buông. Đặt tên như vậy vì hai bên bờ sông có nhiều lá buông.

Một đoạn yên ả trên sông Buông. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Ngắm cánh đồng lúa đẹp như trời Âu bên rừng nguyên sinh Cát Tiên ở Tà Lài

Ẩn mình bên cạnh rừng Cát Tiên, cánh đồng Tà Lài thuộc xã Tà Lài, tỉnh Đồng Nai, là điểm đến khiến du khách ngỡ như đang lạc bước giữa khung cảnh trời Âu.

Mây phủ xuống, chạm vào cánh đồng lúa xanh non vẽ nên khung cảnh ấn tượng hiếm có. Ảnh: Thủy Tiên

Được bao quanh bởi hàng ngàn cây xanh của rừng nguyên sinh, cánh đồng lúa rộng hàng trăm hécta này không chỉ mang vẻ đẹp mộc mạc, yên bình mà còn được tô điểm thêm vẻ hoang sơ đầy cuốn hút.

Ơ đâu rồi cáp treo núi Bà Rá?

Trong một bài viết liệt kê các hệ thống cáp treo tại Việt Nam, tui có thiếu sót khá lớn là quên kể đến cáp treo núi Bà Rá ở Bình Phước (cũ). Thông tin về cáp treo núi Bà Rá như sau:

Cáp treo núi Bà Rá được khởi công xây dựng tháng 6/2008 với tổng số vốn đầu tư khoảng 80 tỷ đồng, đưa vào sử dụng năm 2010. Tuyến cáp treo này có chiều dài 2.063 mét. Hệ thống cabin có 32 chiếc, chia làm 8 nhóm với 6 chỗ ngồi một cabin. Thời gian cho một hành trình từ ga đầu tiên dưới chân núi đến ga cuối trên đỉnh núi là 12 phút.

Cáp treo núi Bà Rá. Ảnh: Vietnam Tourism

Bà Rá có bà con với Bà Đen không?

 3 ngọn núi cao nhất miền Nam là:

1. Núi Bà Đen, cao 986 met, ở Tây Ninh
2. Núi Chứa Chan, cao 837 met, ở Đồng Nai
3. Núi Bà Rá, cao 723 met, ở Bình Phước

Kể từ tháng 7/2025, khi Bình Phước sáp nhập với Đồng Nai thì Đồng Nai sở hữu cả 2 ngọn núi cao thứ nhì và thứ ba của miền Nam. Thôi kệ, nhường huy chương vàng cho Tây Ninh, Đồng Nai ẵm huy chượng bạc và đồng cũng được. Hi hi.

Núi Bà Rá

Chuyện trò bên gốc bòn bon - Bòn bon Long Khánh

Từ hồi tui còn nhỏ xíu xìu xiu ở Long Khánh đã từng biết đến trái bòn bon rồi. Không biết bòn bon đó xuất xứ từ đâu, chỉ biết là ở Long Khánh chỉ nổi tiếng nhiều chôm chôm, cà phê chớ không hề có nhiều bòn bon.

Rất nhiều năm sau, tui về Long Khánh vô vườn trái cây của người thân, bạn bè chơi, rất ngạc nhiên khi thấy hầu như vườn nào cũng có trồng bòn bon, thậm chí bòn bon còn nhiều hơn chôm chôm.

Chuyện trò bên gốc bòn bon - Trái cây vương giả

Về Long Khánh vô rẫy của bạn tui tha hồ leo cây hái trái bòn bon, được ăn thoải mái. Ấy nhưng bòn bon đã từng là loại trái cây quý dùng để tiến vua đó nghen!

Trái bòn bon, lòn bon hay loòng boong, còn có tên rất quý phái là nam trân. Nam trân nghĩa là sản vật quý giá của phương Nam, đó là tên mà vua nhà Nguyễn đã ban tặng cho trái bòn bon.

Cây và trái nam trân (bòn bon)

Chuyện trò bên gốc bòn bon - Khúc hát bòn bon

Mùa mưa năm nay ngẫu nhiên mà tui cùng bạn bè nhiều lần về Long Khánh thăm rẫy của những người bạn thân thương ngày xưa nay vẫn còn ở đó. Và dù lần nào, ở rẫy nào cũng có những gốc bòn bon vào mùa, lúc lỉu trái.

Bên gốc bòn bon, mình nói chuyện bòn bon.

Ai đó nhắc rằng có câu vè ngày xưa con nit thường nghêu ngao là: Bòn bon, sô cô la, sữa hột gà, dầu cù là Mac Phsu. Ý, hổng phải đâu nha, bòn bon đây là kẹo bòn bon, một loại kẹo tròn tròn như viên bi. Chữ bòn bon này xuất xứ từ tiếng Pháp bonbon nghĩa là kẹo. Cả câu kể tên những thứ ngoại nhập (bòn bon, sô cô la, dầu cù là Mac Phsu) hoặc thức uống "quý tộc" (sữa hột gà), còn trái bòn bon là một thứ trái cây  mộc mạc, quê mùa đâu có đứng chung ở đó.