Bánh ngải Thái Nguyên

Không chỉ gây ấn tượng với hương vị thơm ngon và màu sắc bắt mắt, món đặc sản bánh ngải ở Thái Nguyên còn được ưa chuộng vì chế biến từ vị thuốc quý có công dụng điều hòa khí huyết, chống đau đầu, cảm cúm…

Bánh ngải là đặc sản có tiếng của bà con dân tộc Tày ở Thái Nguyên (tỉnh Bắc Kạn cũ), từng lọt Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam 2021-2022 do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietkings) và Tổ chức Top Việt Nam (VietTop) công bố.

Thoạt nhìn, món bánh này gần giống với bánh dày miền xuôi nhưng lớp vỏ bóng nhẫy và có màu xanh lạ mắt. Sở dĩ có tên gọi và vẻ ngoài như vậy là bởi bánh ngải được chế biến từ loại rau cùng tên.

Theo người dân địa phương, nhờ điều kiện thời tiết mát mẻ mà rau ngải cứu ở đây mọc xanh tốt quanh năm, không cần chăm sóc kỳ công, chỉ cần tưới nước đầy đủ.

Ngôi làng du lịch tốt nhất thế giới có hàng trăm nhà sàn lợp ngói âm dương cùng quay về một hướng

Ở Lạng Sơn có một bản làng độc đáo, nơi hàng trăm ngôi nhà sàn mái ngói âm dương cùng quay về một hướng. Đó là làng Quỳnh Sơn, nơi đây đã được vinh danh Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025.

Làng Quỳnh Sơn - nơi hàng trăm ngôi nhà sàn cùng nhìn về một hướng - Ảnh: CHU ĐỨC GIANG

Cùng với Lô Lô Chải, làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn đã được Tổ chức Du lịch thế giới xướng tên Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025. Trong khi Lô Lô Chải đã được đông đảo du khách biết đến thì Quỳnh Sơn vẫn là một ẩn số nơi người Tày cùng nhau sinh sống bao đời.

Làng Quỳnh Sơn nằm giữa thung lũng Bắc Sơn, ở độ cao hơn 600 m, được bao bọc giữa những dãy núi lô nhô cùng cánh đồng lúa tươi mát. Nơi đây ấn tượng bởi cảnh sắc nên thơ, trữ tình. Đặc biệt khi mùa thu đến, cả cánh đồng rộng lớn chuyển màu vàng óng… khiến không gian càng thêm lãng mạn.

Món xôi đặc sản chỉ có vào mùa thu của người Tày ở Thái Nguyên

Dẻo, thơm, bùi bùi quyện với chút béo ngậy của mỡ gà… xôi trám đen - món xôi mùa thu của người Tày ở Thái Nguyên khiến du khách xuýt xoa khi lần đầu nếm thử.

Mâm cơm đặc sản của người Tày ở làng Thái Hải - Ảnh: NGUYỄN HIỀN

Bên bếp lửa trên hiên nhà sàn cổ ở làng Thái Hải (Thái Nguyên), gia đình chị Linh quây quần cùng nhau làm mâm cơm truyền thống của người Tày. Cá chép om dấm bỗng, thịt lợn bản xào măng chua... nhiều món ngon được gia đình làm để đãi khách, đặc biệt nhất là xôi trám đen - món ăn chỉ có vào mùa thu.

Xôi trám đen vốn là món ăn dân dã được làm từ gạo nếp và phần thịt của quả trám đen. Mỗi độ thu về, khi quả trám được thu hoạch, cũng là lúc bà con làng Thái Hải lại cùng nhau làm xôi trám mời du khách gần xa đến làng.

Thần Sa - một sắc Tày nguyên bản

Từ La Hiên, men theo dãy núi đá vôi Bắc Sơn, Thần Sa hiện ra vừa huyền bí vừa thân quen. Trong thung lũng mây trắng ấy, người Tày ở Trung Sơn vẫn sống chan hòa bên nhau, giữ lấy nếp nhà sàn, những phong tục, lễ Tết và cả điều kiêng kỵ cha ông truyền lại. Dẫu nhịp sống hôm nay đã nhiều đổi thay, nơi đây vẫn nguyên vẹn một sắc Tày mộc mạc và trầm tĩnh.

Góc làng bình yên của người Tày Trung Sơn.

Vũ điệu Sư tử mèo - Di sản nơi biên cương xứ Lạng

Trong không gian văn hóa miền biên viễn, múa sư tử mèo của đồng bào Tày, Nùng ở Lạng Sơn không chỉ là màn trình diễn hội Xuân mà còn là biểu tượng của niềm tin, khát vọng và bản sắc. Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, vũ điệu này đang được gìn giữ, trao truyền đầy sống động hôm nay.

Toàn cảnh lễ hội múa Sư tử mèo của đồng bào Tày, Nùng ở Lạng Sơn.

Năm 2017, múa Sư tử mèo được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Theo Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa tỉnh Lạng Sơn, loại hình này gắn liền với tín ngưỡng và bản sắc của cộng đồng Tày - Nùng, vốn chiếm đa số dân cư địa phương. Hình tượng sư tử mèo được coi là biểu tượng của may mắn, uy phong và thịnh vượng. Mỗi dịp Tết đến, Xuân về các gia đình thường mời đội múa về biểu diễn với niềm tin xua đuổi tà ma, mang lại một năm mới an khang.

Bánh chưng cá: Hương vị của núi rừng

Ở Thái Nguyên người Tày sống tập trung đông nhất ở khu vực phía Bắc tỉnh, chiếm 54%. Trong ẩm thực của người Tày có những nét đặc trưng mà nhiều khách du lịch thích thú khi được khám phá, bánh chưng cá là một trong những nét đặc trưng đó.

Người dân thôn Chợ Giải, xã Phúc Lộc gói bánh chưng cá. Ảnh: Việt Hùng

Độc đáo Tết 'Pây Tái' của người Tày, con rể mang vịt đến báo hiếu nhà vợ

Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Tày ở khu vực phía Bắc như Thái Nguyên, Cao Bằng... vẫn duy trì một mỹ tục giàu ý nghĩa mang tên “Pây Tái” - tục về nhà ngoại vào rằm tháng Bảy âm lịch.

Theo truyền thống, Tết “Pây Tái” thường diễn ra từ ngày 10-15/7 âm lịch. Đây là dịp đặc biệt để người con rể cùng vợ con trở về nhà vợ, mang theo lễ vật để dâng biếu cha mẹ vợ, thể hiện đạo hiếu và lòng biết ơn đối với gia đình bên ngoại.

Trước ngày rằm, phụ nữ Tày thường chuẩn bị nguyên liệu để làm bánh Pẻng tải - một loại bánh truyền thống làm từ gạo ngâm, có thể là bánh gai hoặc bánh củ chuối. Trong khi đó, người chồng lo chọn mua vịt, loại lễ vật quan trọng bậc nhất trong mâm cúng dâng bên ngoại. Loại vịt được chọn thường là vịt thả suối, thịt thơm ngon, mang đậm hương vị núi rừng.

Tết “Pây Tái” thường diễn ra từ ngày 10-15/7 âm lịch

Sống ở ngôi làng của người Tày lọt top đẹp nhất thế giới

Như một ốc đảo giữa lòng Thái Nguyên, làng Thái Hải không vang tiếng máy móc, không sáng ánh đèn của thành phố chỉ có tiếng mõ tre, lời ru và những mái nhà sàn còn thở cùng ký ức.

Người Tày nơi đây sống như cách cha ông từng sống: lặng lẽ, bền bỉ và yêu thương. Một nơi không cần dựng bảo tàng, bởi mỗi bước chân, mỗi ánh nhìn đã là di sản.

BƯỚC QUA CÁNH CỔNG MÕ

Làng Thái Hải vào một sáng tinh mơ sau cơn mưa đêm, khi không khí còn đẫm vị đất ẩm và lá cây còn lưu giữ giọt ngọc trời. Cơn mưa như một cuộc thanh tẩy, trả lại cho mảnh đất này vẻ nguyên sơ mướt mát đến ngỡ ngàng. Ngẩng đầu nhìn bầu trời xanh trong không gợn, nơi cánh diều của lũ trẻ đang chao liệng như những nét mực mỏng manh vẽ lên nền giấy lụa. Trong khoảnh khắc ấy, tự hỏi: phải chăng thiên nhiên đã “dồn” tất cả dịu dàng và tinh khiết cho riêng nơi này?

Lối vào những căn nhà sàn ở làng Thái Hải, rợp bóng tre xanh. Ảnh: Nguyễn Hạnh

Có một Cao Bằng giữa Tây Nguyên

Giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, trên mảnh đất nắng gió Đắk Lắk, có một ngôi làng mang tên Thôn Cao Bằng. Không chỉ là một thôn nhỏ giữa đại ngàn, nơi đây còn là biểu tượng sống động cho việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào Tày, Nùng.

Thôn Cao Bằng thuộc xã Êa Knuêc, huyện Krông Păk, tỉnh Đắk Lắk

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Món bánh Khẩu Sli - một món ăn truyền thống quen thuộc, không thể thiếu trong mỗi gia đình của người Tày, Nùng ở huyện Hà Quảng (tỉnh Cao Bằng). Ảnh: Hương Hiền

Khẩu Sli tiếng địa phương có nghĩa là bánh gạo nếp nổ, cũng có thể hiểu là bánh bỏng. Với khá nhiều công đoạn tỉ mỉ vì vậy đòi hỏi người làm bánh phải khéo léo sao cho khi đun mật mía không quá lửa, bánh phải dẻo không cứng, khi để bánh lâu vẫn giòn tan. Trước đây người dân tộc Tày, Nùng tại địa phương chỉ làm Khẩu Sli trong những dịp lễ Tết, hội hè. Nhưng với những hương vị đặc trưng dần dần đã được bà con sản xuất bánh đại trà và sáng tạo thêm mùi vị mới, hay quy cách đóng gói đa dạng để phù hợp với du khách có thể làm quà biếu, ăn vặt hàng ngày hoặc trong những lễ hội, đám tiệc. Đối với dân tộc Tày ở Cao Bằng. Từ "Khẩu" trong tiếng Tày có nghĩa là "miệng", còn "Sli" là tên gọi chung của loại bánh này, do đó Khẩu Sli có thể hiểu là "bánh ăn miệng". Tên gọi này không chỉ đơn giản mô tả hình thức của món bánh mà còn thể hiện sự gần gũi, giản dị trong văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây.

Du lịch cộng đồng bản làng Thái Hải - sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia

Từng nhận giải thưởng “Làng du lịch tốt nhất” của Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism), mô hình "Du lịch văn hóa dân tộc Tày Bản làng Thái Hải" ở xã Thịnh Đức, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên đã được nhận chứng chỉ Sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia.

Cách Hà Nội chừng 70 km, làng Thái Hải ở xã Thịnh Đức, thành phố Thái Nguyên là một bản làng đậm đà bản sắc văn hóa Tày. Điều du khách ấn tượng đầu tiên khi tới đây đó là sự sạch sẽ và nề nếp. Du khách đến Thái Hải được bà con dân bản đón tiếp giống như đón người thân về nhà. Người Tày vốn rất hiếu khách, trước cổng làng luôn có một cái mõ. Khi đến, khách dùng gậy đánh vào mõ. Tiếng mõ vang vọng khắp làng để người dân biết chuẩn bị tiếp khách quý.

Du khách Nguyễn Thị Thu Thảo (Hà Nội) chia sẻ cảm nhận: "Bà con dân làng rất nhiệt tình và hiếu khách, không khí trong lành mát mẻ, đồ ăn khá ngon. Tôi thấy ở đây rất gần gũi, khác với các khu du lịch khác và không quá đông người. Tôi có cảm giác như mình được về quê nhà nên thấy rất thoải mái".

Bản làng Thái Hải ở xã Thịnh Đức, thành phố Thái Nguyên

Lễ hội Lồng Tồng ở xã vùng sâu huyện Đắk Glong

Trong 2 ngày 7-8/2 (mùng 10-11/1 năm Ất Tỵ), UBND xã Quảng Hòa, huyện Đắk Glong (Đắk Nông) tổ chức Lễ hội Lồng Tồng mừng Đảng, mừng xuân Ất Tỵ 2025.

Lễ hội có sự tham gia của gần 200 nghệ nhân, vận động viên đến từ 12 thôn trong xã và hàng nghìn du khách trong và ngoài tỉnh.

Toàn cảnh Lễ hội Lồng Tồng tại xã Quảng Hòa năm 2025

Lễ hội diễn ra nhiều chương trình văn hóa văn nghệ, thi đấu thể thao mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số như: Ca nhạc cổ truyền; bóng chuyền; ném còn; đi cà kheo; bắn nỏ; đẩy gậy; kéo co; chọi trâu-bò; ẩm thực…

Chợ tình độc đáo trong lễ hội Hảng Pồ ở Tây Nguyên

Lễ hội Hảng Pồ, hay còn gọi là Hội chợ trên đồi là sự kiện văn hóa đặc sắc của người Tày, Nùng ở Tây Nguyên.

Vào cuối dịp tháng Giêng hàng năm, tại thị xã Buôn Hồ (Đắk Lắk) diễn ra Lễ hội Hảng Pồ, hay còn được gọi Hội chợ trên đồi. Đây là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng.

Lễ hội Hảng Pồ vừa mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh, vừa là dịp để cộng đồng người Tày, Nùng gặp gỡ và gìn giữ những giá trị truyền thống của dân tộc.

Lễ Hội hảng Pồ mang nét đẹp văn hoá rất đặc sắc của người Tày, Nùng ở Tây Nguyên. Ảnh: Thanh Tuyền

Khám phá Lễ hội mở cửa rừng đầu năm của người Tày, Nùng ở Bắc Giang

Tháng Giêng về, Lễ hội mở cửa rừng lại diễn ra tại đền Cổ Ngựa và đền Chúa Then thuộc thôn Việt Hương, xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang (Bắc Giang). Đây là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng truyền thống của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, gắn với tục thờ vị Nữ Thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt.

Lễ hội mở cửa rừng xã Hương Sơn năm 2025

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, vị Nữ Thần đó được gọi là Thánh Mẫu Thượng Ngàn. Thánh mẫu Thượng Ngàn là bà chúa Then, đã có công ban phát các sản vật và che chở cho Nhân dân. Vào dịp đầu Xuân năm mới, trong tâm thức của người dân, bà chúa Then thường ban phát lộc rừng, đó là các sản vật nông nghiệp, hoa quả để Nhân dân cấy lúa, gieo trồng.

Múa bát của người Tày ở Bắc Kạn

Người Tày ở Bắc Kạn có một nền văn hóa cổ truyền phong phú bao gồm các thể loại thơ, ca, truyện cổ tích, truyện cười dân gian, lễ hội truyền thống, ca, múa, nhạc... Các làn điệu dân ca phổ biến nhất là hát lượn phong slư, lượn cọi, hát quan làng, hát ru con... Ngoài ra, đồng bào người Tày còn có một hệ thống những bài dân vũ được lưu truyền qua nhiều thế hệ, thể hiện một cách đa dạng niềm tin và khát vọng của con người trong cuộc sống lao động, sản xuất.Trong số những làn điệu dân ca, dân vũ của người Tày, múa bát là một trong những điệu múa có sự phổ biến rộng rãi nhất và được sử dụng thường xuyên hơn cả.

Dẻo thơm hương cốm Cư K’nia

Tháng 9 về, những hạt nếp trên các cánh đồng xã Cư K’nia, huyện Cư Jút (Đắk Nông) căng mình, đượm mùi lúa non. Đây cũng chính là thời điểm đồng bào Tày nơi đây làm ra các loại bánh cốm mang hương vị mộc mạc và thanh khiết của đồng quê cỏ nội dâng lên thần linh, tổ tiên; chứa đựng khát vọng bội thu, no ấm, đủ đầy mà đồng bào Tày mang theo khi đến sinh sống, lập nghiệp trên mảnh đất Cư K’nia…

Hồn quê trong hương cốm mới

Cứ độ thu về, khi những bông lúa nếp đã mẩy hạt, không quá già cũng không quá non, bắt đầu ngả sang màu vàng, phụ nữ Tày ở xã Cư K’nia gặt về, tuốt lấy hạt. Những hạt thóc căng mẩy được chọn làm cốm.

Từ hạt lúa nếp để làm ra được hạt cốm dẻo thơm, chứa đựng cả hồn quê, người phụ nữ Tày phải bỏ ra nhiều công sức và qua nhiều công đoạn.

Cốm được làm từ loại nếp ngon, khi bông lúa đã mẩy hạt, nhưng còn sữa và cũng không già quá

Dẻo thơm bánh bí đỏ Bắc Sơn

Đến với huyện Bắc Sơn, du khách không chỉ được khám phá những di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh nổi tiếng cùng với những nét đẹp văn hóa cộng đồng đặc sắc của đồng bào các dân tộc mà còn được thưởng thức những món ẩm thực độc đáo, đặc biệt trong số đó có món bánh bí đỏ.

Bánh bí đỏ là món bánh truyền thống của người dân tộc Tày huyện Bắc Sơn. Từ xưa, đây là món bánh không thể thiếu trong các mâm cỗ cưới của người dân nơi đây, hiện nay, do nhu cầu ngày càng cao của thị trường, nhiều hộ còn làm hằng ngày để phục vụ khách hàng, đặc biệt là khách du lịch khi đến với Bắc Sơn.

Bà Dương Thị Giăng thực hiện công đoạn làm bánh bí đỏ

Độc đáo hương vị xôi lá sau sau

Với cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng ở Lạng Sơn, Tết Thanh Minh (diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 23/2 đến ngày 10/3 âm lịch) là một trong những ngày lễ quan trọng trong năm. Đây là dịp để mọi người trong gia đình cùng tưởng nhớ công lao của những người đã khuất. Trong mỗi mâm cơm cúng gia tiên, không khó để bắt gặp hình ảnh những đĩa xôi lá sau sau thơm dẻo, đậm chất quê.

Sau sau là loại cây thân gỗ, mọc lá tự nhiên vào khoảng cuối tháng 2 và đầu tháng 3 âm lịch, có nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như: Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn... Tại Lạng Sơn, cây sau sau có ở hầu hết các huyện nhưng tập trung nhiều tại các huyện: Văn Quan, Cao Lộc, Bình Gia... Hằng năm, cứ vào dịp tết Thanh Minh, bên cạnh món xôi lá cẩm, xôi ngũ sắc, người dân tộc Tày, Nùng Xứ Lạng còn thường làm món xôi lá sau sau để cúng gia tiên. Xôi có màu đen bắt mắt, khi ăn có vị thơm đặc trưng riêng.

Độc đáo bánh “xì chúm” ngày rằm tháng 7

Đối với người dân tộc Tày, Nùng Xứ Lạng, rằm tháng 7 được coi là cái tết lớn thứ hai trong năm sau Tết Nguyên đán. Vào ngày này, người dân thường làm nhiều loại bánh, trong đó có bánh “xì chúm” – một loại bánh truyền thống, có từ lâu đời được người dân làm để dâng lên gia tiên, cầu cho một năm mùa màng bội thu.

Theo tìm hiểu của phóng viên, “xì chúm” là tiếng dân tộc, chỉ một chiếc bánh đầy đặn, to tròn, căng bóng. Đây là loại bánh thường được người dân tộc Tày, Nùng (đặc biệt là người dân ở các huyện Văn Quan, Bình Gia) làm vào ngày rằm tháng 7. 

Bà Linh Thị Huệ so chế bột bánh

Say đắm điệu múa bát của người Tày

Múa bát là điệu múa cổ của người Tày tỉnh Bắc Kạn. Đây là nghệ thuật trình diễn dân gian quan trọng trong dịp Tết, lễ hội truyền thống hằng năm. Múa bát không chỉ mang tính giải trí mà còn cổ vũ, động viên tinh thần đồng bào hăng say lao động, sản xuất.

Vừa qua, tại “Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Kạn năm 2024”, điệu múa bát với sự tham gia của 1.000 người đã tạo ấn tượng sâu sắc, đem lại nhiều cung bậc cảm xúc cho đại biểu, người dân và du khách. Ảnh: Vũ Hoàng Giang