'Cung đường hạnh phúc' của Việt Nam trên báo Mỹ New York Times

Cung đường Hà Giang dài khoảng 370 km, cách Hà Nội 6 giờ về phía bắc, mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị với cảnh quan ngoạn mục, kỳ quan văn hóa và vô số khúc cua khác lạ.

Derek M. Norman, nhà báo của của tờ New York Times, đã dành bốn ngày rong ruổi xe máy trên các nẻo đường Hà Giang, và chia sẻ với độc giả những trải nghiệm độc đáo:

Hàng chục chiếc xe máy bấm còi chen chúc nhau trên con đường ngoằn ngoèo lên đèo Quản Bạ. Tôi giữ chặt tay ga trên chiếc Honda XR 150 cc, một mắt nhìn con đường hẹp, mắt còn lại nhìn người hướng dẫn đang lái xe máy của mình cách đó khoảng 4,5 mét.

Đột nhiên, vùng đất bên phải chúng tôi đổ dốc, để lộ ra quang cảnh bao la của những ngọn đồi thoai thoải, ruộng bậc thang và loạt dãy núi ẩn hiện trong sương mù giữa trưa. Tôi nhanh chóng hiểu tại sao người dân địa phương gọi đoạn đường này là Cổng Trời.

Xe máy quanh đèo Thẩm Mã, một trong những cung đường đẹp nhất dọc theo tuyến đường vòng Hà Giang

Bản hùng ca từ đá

15 năm trước, trong hơi ngà men say rượu ngô nhà “thần đá” Thào Mý Giàng ở xã Đồng Văn, tôi được ông kể về tín ngưỡng đá ở xứ sở đá. Thào Mý Giàng được người Mông ở Đồng Văn ví là “thần đá” bởi ông có biệt tài tìm đá để đẽo gọt xây nhà, chế tác làm vật dụng phục vụ sinh hoạt như cối, chày… và xếp tường đá nổi tiếng ở Đồng Văn. Ông là nhân vật chính trong bộ phim tài liệu “Bài ca trên đỉnh Tà Lùng” của đạo diễn Mạc Văn Chung đã giành nhiều giải thưởng lớn ở liên hoan phim trong nước và quốc tế.

Xà Phìn - hòa mình trong sắc vàng, đắm say hồn rêu xanh

Ẩn mình giữa dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ, ở độ cao trên 1.000 m, thôn Xà Phìn (xã Thanh Thủy, tỉnh Tuyên Quang) hiện lên như một bức tranh cổ tích giữa đại ngàn.

Ruộng bậc thang Xà Phìn, xã Thanh Thủy, tỉnh Tuyên Quang uốn lượn mềm mại, rực sáng trong nắng thu, tựa dải lụa vàng vắt ngang lưng núi.

Những mái nhà lợp lá cọ phủ rêu xanh trầm mặc, thấp thoáng trong làn sương sớm, bên những thửa ruộng bậc thang uốn lượn ôm trọn sườn núi. Vào mùa thu, cả Xà Phìn bừng sáng trong sắc vàng óng ả của lúa chín, mở ra khung cảnh ngoạn mục khiến bất kỳ ai đặt chân đến cũng phải say lòng.

Đây cũng là thời khắc bản làng náo nức chuẩn bị cho Lễ hội Mùa vàng - Làng nhà rêu, sẽ diễn ra vào ngày 4/10/2025. Lễ hội không chỉ là dịp để du khách hòa mình vào không khí hân hoan mừng vụ mùa bội thu, khoác lên mình trang phục truyền thống của người Dao áo chàm, thưởng thức những món ăn dân dã mà còn là cơ hội để trải nghiệm văn hóa bản địa đậm đà bản sắc.

Bản làng bừng sáng giữa đại ngàn Tây Côn Lĩnh

Những ngày này, cung đường dài hơn 20 km dẫn vào thôn Xà Phìn như được dát vàng bởi sắc lúa chín trải dài bất tận. Nhìn từ trên cao, từng thửa ruộng bậc thang uốn lượn tầng tầng lớp lớp, tựa dải lụa vàng mềm mại vắt ngang triền núi. Giữa biển lúa vàng, những mái nhà rêu hiện lên bình yên, tạo nên bức tranh hài hòa giữa thiên nhiên và bàn tay lao động khéo léo của con người.

Ông Phùng Viết Vinh, Bí thư Đảng ủy xã Thanh Thủy cho biết: “Chúng tôi xác định lễ hội năm nay không chỉ là hoạt động văn hóa, mà còn là bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch cộng đồng. Xã đang tập trung phối hợp các đơn vị kinh doanh dịch vụ, homestay, nhà hàng… để chuẩn bị chu đáo, tạo dấu ấn đẹp trong lòng du khách. Bản sắc văn hóa của đồng bào Dao áo chàm và cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ chính là lợi thế đặc biệt của Xà Phìn”.

Đặc sản nơi đây không chỉ nằm ở phong cảnh mà còn trong từng trải nghiệm. Người dân Xà Phìn thường chỉ gieo cấy một vụ lúa mỗi năm. Mùa hè là mùa nước đổ, khi những thửa ruộng phản chiếu trời mây như tấm gương khổng lồ. Đến tháng 9, lúa bắt đầu chín vàng, biến Xà Phìn thành một “biển vàng” đẹp ngoạn mục. Không chỉ có lúa, nơi đây còn nổi tiếng với chè Shan tuyết cổ thụ - mỗi chén trà mang vị chát dịu, hậu ngọt, như kết tinh hồn cốt của núi rừng Tây Côn Lĩnh.

Gìn giữ bản sắc, nâng tầm du lịch cộng đồng

Ngôi nhà nhỏ nép mình bình yên giữa biển lúa vàng, nơi thiên nhiên và con người cùng viết nên bức tranh mùa thu Xà Phìn.

Xà Phìn còn níu chân du khách bởi nét văn hóa đậm đà bản sắc. Người dân gắn bó với rừng, với núi và với những mái nhà phủ rêu - biểu tượng đặc trưng của vùng đất này. Trong căn nhà rêu trăm tuổi, chị Lý Thị Thêu, người dân bản địa, bồi hồi nói: “Chúng tôi tự hào về bản làng của mình. Mái nhà rêu, ruộng bậc thang hay bộ trang phục Dao áo chàm đều là di sản cha ông để lại. Dù cuộc sống hiện đại thay đổi nhiều, nhưng bà con vẫn cố gắng gìn giữ nét văn hóa truyền thống, để con cháu và du khách đến đây đều cảm nhận được hồn cốt Xà Phìn”.

Trong lễ hội, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn được hòa mình vào các hoạt động văn hóa sôi động: khoác lên mình trang phục truyền thống, thưởng thức món ăn dân dã, tham gia giã bánh dày, nấu rượu ngô hay cùng bà con ca hát, nhảy múa bên bếp lửa. Đây là cơ hội để quảng bá giá trị văn hóa bản địa và khẳng định sức sống lâu bền của những truyền thống quý báu.

Chị Nguyễn Thị Kiều Anh, một du khách đến từ miền sông nước Cần Thơ, hào hứng chia sẻ: “Ở đồng bằng, chúng tôi quen với những cánh đồng phẳng lặng, bát ngát. Lần đầu tiên được chiêm ngưỡng ruộng bậc thang uốn lượn giữa núi rừng, tôi thật sự choáng ngợp. Người Xà Phìn hiền hòa, mến khách, ẩm thực nơi đây lại đặc biệt hấp dẫn. Nhất định tôi và người thân sẽ còn quay trở lại để tiếp tục trải nghiệm, khám phá, được sống trọn vẹn vẻ đẹp nơi này".

Mùa thu nơi Xà Phìn không chỉ đẹp ở sắc vàng của lúa chín mà còn ở nhịp sống bình yên và tình người đậm sâu. Khi những nếp nhà rêu phong đứng vững cùng năm tháng, khi tiếng cười nói rộn ràng hòa cùng hương lúa mới, du khách sẽ cảm nhận được sự giao hòa tuyệt diệu giữa thiên nhiên và văn hóa.

Lễ hội Mùa vàng - Làng nhà rêu Xà Phìn 2025 không chỉ là nơi để du khách thưởng ngoạn cảnh sắc mà còn là hành trình kết nối với lịch sử và con người nơi đây. Hãy xách ba lô lên và về với Xà Phìn - nơi mỗi bậc thang lúa là một nét vẽ, mỗi mái nhà là một câu chuyện, để bạn tìm thấy sự an yên và ký ức khó quên giữa đại ngàn hùng vĩ nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc.

Dân tộc Dao 

 

Tên tự gọi: Kìm Miền, Kìm Mùn (người rừng).

Tên gọi khác: Mán.

Nhóm địa phương: Dao Ðỏ (Dao Cóc Ngáng, Dao sừng, Dao Dụ lạy, Dao Ðại bản), Dao Quần chẹt (Dao Sơn đầu, Dao Tam đảo, Dao Nga hoàng, Dụ Cùn), Dao Lô gang (Dao Thanh phán, Dao Cóc Mùn), Dao Tiền (Dao Ðeo tiền, Dao Tiểu bản), Dao Quần trắng (Dao Họ), Dao Thanh Y, Dao Làn Tẻn (Dao Tuyển, Dao áo dài).

Dân số: 751.067 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc ngữ hệ Hmông - Dao.

Lịch sử: Người Dao có nguồn gốc từ Trung Quốc, việc chuyển cư sang Việt Nam kéo dài suốt từ thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX. Họ tự nhận mình là con cháu của Bản Hồ (Bàn vương), một nhân vật huyền thoại rất phổ biến và thiêng liêng ở người Dao.

Hoạt động sản xuất: Nương, thổ canh hốc đá, ruộng là những hình thức canh tác phổ biến ở người Dao. Tuỳ từng nhóm, từng vùng mà hình thức canh tác này hay khác nổi trội lên như: Người Dao Quần Trắng, Dao áo Dài, Dao Thanh Y chuyên làm ruộng nước. Người Dao Ðỏ - thổ canh hốc đá. Phần lớn các nhóm Dao khác làm nương du canh hay định canh. Cây lương thực chính là lúa, ngô, các loại rau màu quan trọng như bầu, bí, khoai... Họ chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà ở vùng lưng chừng núi và vùng cao còn nuôi ngựa, dê.

Nghề trồng bông, dệt vải phổ biến ở các nhóm Dao. Họ ưa dùng vải nhuộm chàm.

Hầu hết các xóm đều có lò rèn để sửa chữa nông cụ. Nhiều nơi còn làm súng hoả mai, súng kíp, đúc những hạt đạn bằng gang. Nghề thợ bạc là nghề gia truyền, chủ yếu làm những đồ trang sức như vòng cổ, vòng chân, vòng tay, vòng tai, nhẫn, dây bạc, hộp đựng trầu...

Nhóm Dao Ðỏ và Dao Tiền có nghề làm giấy bản. Giấy bản dùng để chép sách cúng, sách truyện, sách hát hay dùng cho các lễ cúng như viết sớ, tiền ma. Nhiều nơi có nghề ép dầu thắp sáng hay dầu ăn, nghề làm đường mật.

Ăn: Người Dao thường ăn hai bữa chính trong ngày, bữa trưa và bữa tối. Chỉ những ngày mùa bận rộn mới ăn thêm bữa sáng. Người Dao ăn cơm là chính, ở một số nơi lại ăn ngô nhiều hơn ăn cơm hoặc ăn cháo. Cối xay lúa thường dùng là loại cối gỗ đóng dăm tre. Cối giã có nhiều loại như cối gỗ hình trụ, cối máng giã bằng chày tay, cối đạp chân, cối giã bằng sức nước. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua, canh măng chua. Khi ăn xong, người ra kiêng để đũa ngang miệng bát vì đó là dấu hiệu trong nhà có người chết.

Phổ biến là rượu cất, ở một vài nơi lại uống hoãng, thứ rượu không qua trưng cất, có vị chua và ít cay.

Người Dao thường hút thuốc lá và thuốc lào bằng điếu cầy hay tẩu.

Mặc: Trước đây đàn ông để tóc dài, búi sau gáy hoặc để chỏm tóc dài trên đỉnh đầu, xung quanh cạo nhẵn. Các nhóm Dao thường có cách đội khăn khác nhau. áo có hai loại, áo dài và áo ngắn.

Phụ nữ Dao mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài yếm, váy hoặc quần. Y phục theo rất sặc sỡ. Họ không theo theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào trí nhớ, thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên mặt phải. Nhiều loại hoa văn như chữ vạn, cây thông, hình chim, người, động vật, lá cây. Cách in hoa văn trên vải bằng sáp ong ở người Dao rất độc đáo. Muốn hình gì người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chẩy rồi in lên vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn mầu xanh lơ do phủ lớp sáp ong không bị thấm chàm.

Ở: Người Dao thường sống ở vùng lưng chừng núi hầu khắp các tỉnh miền núi miền Bắc. Tuy nhiên một số nhóm như Dao Quần trắng ở thung lũng, còn Dao Ðỏ lại ở trên núi cao. Thôn xóm phần nhiều phân tán, rải rác, năm bẩy nóc nhà. Nhà của người Dao rất khác nhau, tuỳ nơi họ ở nhà trệt, nhà sàn hay nhà nửa sàn, nửa đất.

Phương tiện vận chuyển: Người Dao ở vùng cao quen dùng địu có hai quai đeo vai, vùng thấp gánh bằng đôi dậu. Túi vải hay túi lưới đeo vai rất được họ ưa dùng.

Quan hệ xã hội: Trong thôn xóm tồn tại chủ yếu các quan hệ xóm giềng và quan hệ dòng họ.

Người Dao có nhiều họ, phổ biến nhất là các họ Bàn, Ðặng, Triệu. Các dòng họ, chi họ thường có gia phả riêng và có hệ thống tên đệm để phân biệt giữa những người thuộc các thế hệ khác nhau.

Sinh đẻ: Phụ nữ đẻ ngồi, đẻ ngay trong buồng ngủ. Trẻ sơ sinh được tắm bằng nước nóng. Nhà có người ở cữ người ta treo cành lá xanh hay cài hoa chuối trước cửa để làm dấu không cho người lạ vào nhà vì sợ vía độc ảnh hưởng tới sức khoẻ đứa trẻ. Trẻ sơ sinh được ba ngày thì làm lễ cúng mụ.

Cưới xin: Trai gái muốn lấy được nhau phải so tuổi, bói chân gà xem có hợp nhau không. Có tục chăng dây, hát đối đáp giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà, hát trong đám cưới. Lúc đón dâu, cô dâu được cõng ra khỏi nhà gái và bước qua cái kéo mà thầy cúng đã làm phép mới được vào nhà trai.

Ma chay: Thày tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay. Nhà có người chết con cái đến nhà thầy mời về chủ trì các nghi lễ, tìm đất đào huyệt. Người ta kiêng khâm liệm người chết vào giờ sinh của những người trong gia đình. Người chết được liệm vào quan tài để trong nhà hay chỉ bó chiếu ra đến huyệt rồi mới cho vào quan tài. Mộ được đắp đất, xếp đá ở chân mộ. ở một số nơi có tục hoả táng cho những người chết từ 12 tuổi trở lên.

Lễ làm chay cho người chết diễn ra sau nhiều năm, thường được kết hợp với lễ cấp sắc cho một người đàn ông nào đó đang sống trong gia đình. Lễ tổ chức ba ngày, ngày đầu gọi là lễ phá ngục, giải thoát hồn cho người chết, ngày thứ hai gọi là lễ tắm hương hoa cho người chết trước khi đưa hồn về bàn thờ tổ tiên trong nhà, ngày thứ ba lễ cấp sắc. Người chết được cúng đưa hồn về quê cũ ở Dương Châu.

Nhà mới: Muốn làm nhà phải xem tuổi những người trong gia đình, nhất là tuổi chủ gia đình. Nghi lễ chọn đất được coi là quan trọng. Buổi tối, người ta đào một hố to bằng miệng bát, xếp một số hạt gạo tượng trưng cho người, trâu bò, tiền bạc, thóc lúa, tài sản rồi úp bát lên. Dựa vào mộng báo đêm đó mà biết điềm xấu hay tốt. Sáng hôm sau ra xem hỗ, các hạt gạo vẫn giữa nguyên vị trí là có thể làm nhà được.

Thờ cúng: Người Dao vừa tin theo các tín ngưỡng nguyên thuỷ, các nghi lễ nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và nhất là Ðạo giáo. Bàn vương được coi là thuỷ tổ của người Dao nên được cúng chung với tổ tiên từng gia đình. Theo truyền thống tất cả đàn ông đã đến tuổi trưởng thành đều phải qua lễ cấp sắc. một nghi lễ vừa mang tính chất của Ðạo giáo, vừa mang những vết của lễ thành đinh xa xưa.

Lịch: Người Dao quen dùng âm lịch để tính thời gian sản xuất và sinh hoạt.

Học: Hầu hết các xóm thôn người Dao đều có người biết chữ Hán, nôm Dao. Người ta học chữ để đọc sách cúng, sách truyện, thơ.

Văn nghệ: Người Dao có vốn văn nghệ dân gian rất phong phú, nhiều truyện cổ, bài hát, thơ ca. Ðặc biệt truyện Quả bầu với nạn hồng thuỷ, Sự tích Bàn Vương rất phổ biến trong người Dao. Múa, nhạc được họ sử dụng chủ yếu trong các nghi lễ tôn giáo.

Chơi: Người Dao thích chơi đu, chơi quay, đi cà kheo.

Theo cema.gov.vn

Bài và ảnh: Minh Tâm/TTXVN

Báo ảnh Dân tộc và Miền núi - 20/09/2025

Có một “Bảo tàng sống” trên Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn

Trong câu chuyện hài hòa giữa bảo tồn và phát triển tại Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang cũ (nay là tỉnh Tuyên Quang), việc phát triển như thế nào để đảm bảo gìn giữ những giá trị cũ "sống" trong bối cảnh mới luôn là vấn đề cần được quan tâm của toàn xã hội.

Cao nguyên đá Đồng Văn, điểm sáng du lịch của Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Trong sự phát triển ấy, có nhiều thứ đã mất đi để thay thế bằng những cái mới phù hợp hơn, tốt hơn cho người dân địa phương. Cũng có những thứ khi không còn nữa luôn khiến người ta hoài niệm.

Nếu đã từng đến Cao nguyên đá Đồng Văn dù chỉ một lần, hẳn nhiều người sẽ bị miền đất này gây thương nhớ. Những nét đẹp tự nhiên lúc giao mùa, hay cung đường núi đá xanh xám phủ lên sắc màu tím nhạt của hoa Tam giác mạch, từ những khung cảnh đơn sơ đến núi non hùng vĩ, từ hoang dại đến thơ mộng hữu tình, đến đây rồi mọi du khách đều sẽ thấy da diết trong lòng. Ở giữa khung cảnh thiên nhiên quyến rũ ấy, không gian sống của con người luôn khiến ta rung động với nhiều cảm xúc.

Thung lũng Sủng Là, điểm đến du lịch hấp dẫn du khách tại Cao nguyên đá Đồng Văn.

Sắc màu thổ cẩm Pà Thẻn trên đất Tân Trịnh

Từ lâu, đồng bào Pà Thẻn ở xã Tân Trịnh, tỉnh Tuyên Quang đã lưu giữ cho mình một kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú, trong đó nổi bật nhất là nghề dệt thổ cẩm. Không chỉ phản ánh đậm nét đời sống tinh thần, nghề dệt còn là niềm tự hào, là dấu ấn văn hóa đặc trưng mà người Pà Thẻn luôn trân trọng gìn giữ trên mảnh đất này.

Xã Tân Trịnh, tỉnh Tuyên Quang là nơi sinh sống và định cư lâu đời của đồng bào Pà Thẻn. Hiện nay, đồng bào dân tộc Pà Thẻn tại Tân Trịnh có 4.310 nhân khẩu chiếm 39,8% dân số toàn xã.

Cùng với các dân tộc Pu Péo, Bố Y, Cờ Lao, Lô Lô, người Pà Thẻn được xếp vào nhóm dân tộc có khó khăn đặc thù trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Chính vì vậy, việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa không chỉ mang ý nghĩa khẳng định cội nguồn, mà còn là nhiệm vụ được chính quyền địa phương quan tâm nhằm góp phần nâng cao đời sống tinh thần, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội cho đồng bào nơi đây.

Minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ nghề truyền thống của người Pà Thẻn ở Tân Trịnh là câu chuyện của chị Tải Thị Mai, Chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) Thổ cẩm Pà Thẻn, thôn My Bắc.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống dệt, ngay từ nhỏ chị Mai đã được mẹ và bà truyền dạy từng đường kim, mũi chỉ, để rồi niềm say mê ấy theo chị đến tận hôm nay. Năm 2017, chị Mai đứng ra thành lập HTX Thổ cẩm Pà Thẻn, quy tụ những phụ nữ trong thôn cùng chung niềm yêu nghề.

Đến năm 2018, Hợp tác xã của chị Mai nhận được sự đồng hành từ tổ chức Good Neighbors International (GNI) trong hành trình gìn giữ và phát triển nghề dệt truyền thống. Tổ chức đã hỗ trợ khung dệt, nguyên liệu, đồng thời tạo điều kiện để HTX tham gia các hội chợ, gian hàng trong nước. Nhờ đó, sản phẩm thổ cẩm Pà Thẻn từng bước được người tiêu dùng biết đến và dần khẳng định vị trí trên thị trường.

Năm 2025, sau nhiều năm miệt mài giữ nghề và không ngừng đổi mới, HTX Thổ cẩm Pà Thẻn đã chạm tới một dấu mốc quan trọng, ký kết thành công đơn hàng xuất khẩu chính ngạch đầu tiên sang Hàn Quốc, trị giá gần 100 triệu đồng, gồm 500 túi thơm và 500 túi đựng thẻ ATM.

Đây không chỉ là hợp đồng mang về giá trị kinh tế, mà còn đánh dấu lần đầu tiên sản phẩm thổ cẩm Pà Thẻn vươn ra thị trường quốc tế bằng chính thương hiệu của mình, thay vì phải “đi nhờ” danh nghĩa đơn vị trung gian như trước.

Thành công ấy mở ra cơ hội khẳng định chất lượng, uy tín của sản phẩm thủ công truyền thống, đồng thời khơi dậy niềm tin và niềm tự hào cho cộng đồng dân tộc Pà Thẻn.

“Lần đầu tiên, sản phẩm của chúng tôi được xuất khẩu ra nước ngoài dưới chính tên HTX Thổ cẩm Pà Thẻn. Đó không chỉ là một đơn hàng, mà còn là giấc mơ bao năm nay đã trở thành hiện thực. Sản phẩm nay đã có mặt ở một thị trường quốc tế khó tính, điều mà trước đây chúng tôi chỉ dám nghĩ đến chứ chưa bao giờ dám tin sẽ làm được. Thành công này không chỉ mang lại niềm vui, mà còn là niềm tự hào to lớn, khẳng định rằng nghề dệt thổ cẩm của người Pà Thẻn hoàn toàn có thể vươn xa,” chị Mai xúc động chia sẻ.

Hiện nay, HTX có 15 thành viên, phần lớn là phụ nữ Pà Thẻn. Không chỉ dừng ở việc sản xuất, HTX còn trở thành “ngôi trường nhỏ” khi mở các lớp dạy nghề miễn phí cho các em gái trong xã.

Thông qua từng đường kim, mũi chỉ, các chị, các mẹ mong muốn truyền lại tình yêu với nghề, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và trao cho thế hệ trẻ cơ hội tạo sinh kế từ chính nghề truyền thống của cha ông.

Về hướng đi lâu dài, ông Nguyễn Anh Đức, Bí thư Đảng ủy xã Tân Trịnh chia sẻ: “Chúng tôi luôn trăn trở trước nguy cơ nghề dệt truyền thống của đồng bào Pà Thèn bị lãng quên giữa guồng quay hiện đại. Nếu để mất đi, đồng nghĩa với việc mất một phần hồn cốt của người Pà Thẻn. Vì vậy, chúng tôi đang định hướng HTX và bà con tìm lại các nguyên liệu xưa, nhất là những loài cây thân thảo từng được cha ông dùng để nhuộm vải. Khi làm được điều này, sản phẩm không chỉ giữ được vẻ nguyên bản, đậm đà bản sắc, mà còn thân thiện với môi trường, phù hợp với xu thế phát triển bền vững. Tôi tin, từ những tấm vải nhuộm màu cỏ cây, hoa lá nơi núi rừng, người Pà Thẻn sẽ viết tiếp câu chuyện tự hào của dân tộc mình, đồng thời góp phần làm giàu cho quê hương”

Vũ Mừng

Báo ảnh Dân tộc và Phát triển - 15/09/2025

Lưu luyến sắc màu văn hóa Pà Thẻn

Từ nhiều năm qua, Lễ hội nhảy lửa của đồng bào dẫn tộc Pà Thẻn là biểu tượng văn hóa, làm nên niềm tự hào của vùng đất Tân Trịnh, tỉnh Tuyên Quang. Chính quyền và người dân nơi đây đang nỗ lực bảo tồn, truyền tải giá trị văn hóa ấy. Đồng thời, mở ra trải nghiệm du lịch đặc sắc, nơi du khách không chỉ chứng kiến mà còn hòa mình vào nhịp sống và sắc màu văn hóa của bản làng.

Nhóm du khách chụp ảnh lưu niệm cùng người dân và chính quyền địa phương

Trải nghiệm cực Bắc trên lưng ngựa

Cao nguyên đá Đồng Văn từ lâu vốn quen thuộc với hình ảnh những chú ngựa dẻo dai, bền bỉ, gắn bó cùng đồng bào các dân tộc trên những rẻo cao. Hàng trăm năm qua, ngựa không chỉ là phương tiện vận chuyển mà còn là người bạn đồng hành thân thiết, in dấu trong nhịp sống miền biên viễn. Thế nhưng, trong nhịp sống hiện đại, bóng dáng những chú ngựa đã dần vắng bóng. Sự trở lại của ngựa qua dịch vụ trải nghiệm du lịch cộng đồng ở làng Thèn Pả (Lũng Cú, Tuyên Quang) đã khơi gợi một hình ảnh vừa cũ vừa mới. Những bước chân khoan thai của đàn ngựa như đánh thức ký ức một thời vàng son và mở ra hành trình khám phá đầy thi vị nơi cực Bắc.

Du khách trải nghiệm cưỡi ngựa dưới chân cột cờ Lũng Cú - nơi cực Bắc thiêng liêng của Tổ quốc

Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô đen

Nằm sát điểm cực Bắc của Tổ quốc, bản Lô Lô Chải (xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang) là nơi sinh sống lâu đời của cộng đồng người Lô Lô đen. Trong đời sống thường nhật, đồng bào vẫn gìn giữ nguyên vẹn ngôn ngữ, trang phục và tín ngưỡng truyền thống. Lễ cúng tổ tiên là nghi thức tâm linh quan trọng nhất trong năm, dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Năm 2012, lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô tại Lô Lô Chải được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Người Lô Lô đen sinh sống dưới chân cột cờ Lũng Cú – nơi địa đầu Tổ quốc.

Để tìm hiểu sâu hơn về nghi lễ linh thiêng này, chúng tôi tìm đến nhà ông Sình Dỉ Chai – thầy mo cao niên trong bản. Trong ngôi nhà trình tường mộc mạc, mặt tiền hướng thẳng lên cột cờ Lũng Cú, ông cho biết, hằng năm, vào ngày 24 tháng Bảy âm lịch, người Lô Lô đen tổ chức Lễ cúng tổ tiên. Theo ông, trong nghi lễ này không thể thiếu trống đồng và “người cỏ”.

Ruộng bậc thang - Tuyệt tác giữa đại ngàn Tuyên Quang

Những ngày này, đến các xã Thông Nguyên, Pờ Ly Ngài, Thàng Tín, Bản Phùng… thuộc tỉnh Tuyên Quang, du khách dễ dàng bắt gặp cảnh núi non hùng vĩ, mây trời bảng lảng và những thửa ruộng bậc thang lúa xanh mướt. Thiên nhiên và cuộc sống nơi đây tạo nên bức tranh đẹp, níu chân người.

Phía Tây Bắc tỉnh Tuyên Quang có địa hình đa dạng, phức tạp và bị chia cắt mạnh, tạo nên bức tranh thiên nhiên ấn tượng. Nơi đây có những dãy núi kỳ vĩ, rừng nguyên sinh bạt ngàn nối tiếp nhau, đan xen cùng những thửa ruộng bậc thang chạy dài tít tắp phủ khắp sườn núi, triền đồi.

Rau đặc sản ở miền Bắc trồng 1 lần hái cả năm, ăn bổ lại ngon

Không chỉ là nguyên liệu chế biến nhiều món ăn phổ biến, rau ngũ gia bì hương còn được ví như “nhân sâm rừng” nhờ mang lại một số lợi ích cho sức khỏe.

Ngũ gia bì hương vốn là cây bụi mọc trong rừng, được người dân vùng cao đưa về trồng ở quanh bờ ao, bờ mương hay làm hàng rào để ngăn gia súc (ngựa, trâu) phá hoại rau màu, cây ăn quả.

Loại cây này xuất hiện phổ biến ở một số tỉnh thành miền Bắc như Tuyên Quang (trước là Hà Giang), Lào Cai, Phú Thọ, Sơn La…

Vài năm gần đây, khi rau ngũ gia bì hương được sử dụng làm thực phẩm phổ biến hơn, bà con trồng loại cây này để thu hái ngọn và lá non làm rau, phân phối tới các nhà hàng, quán ăn hoặc mang ra chợ bán.

Cây ngũ gia bì hương dễ trồng, dễ chăm. Ảnh: Mạc San

Mùa mây khói trên đỉnh Mã Pí Lèng

Khoảnh khắc ảo diệu khi những tia nắng hình dẻ quạt xuyên qua mây dọi xuống sông Nho Quế từ đỉnh đèo Mã Pí Lèng. Ảnh: Nguyễn Thắng/ Báo ảnh Việt Nam

Mùa Xuân năm 2011, hai lần Thiếu úy Công (Công an huyện Đồng Văn) dùng xe Honda đưa chúng tôi lên đỉnh đèo Mã Pí Lèng để chiêm ngưỡng “đệ nhất hùng quan” nơi ải Bắc nhưng chưa đủ duyên, cả hai lần, con đèo này đều mịt mù. Công bảo, đã đi nhiều nơi vùng Tây bắc, những chưa thấy nơi nào mây mù dày đặc như trên đỉnh Mã Pí Lèng, mù đến nỗi, người ta có thể dùng tay cắt ra từng khối như người Mông cắt mèn mén ở chợ Đồng Văn.

Khám phá thiên đường nghỉ dưỡng tại Bách Thảo Ngân

Bắt đầu ngày mới với không khí mát lành, thả mình trong làn nước mát lạnh với tầm nhìn ra dòng suối thơ mộng và nhâm nhi ly cà phê có lẽ là điều ai cũng muốn. Nếu bạn muốn trải nghiệm cảm giác ở một nơi thiên nhiên ôm trọn tâm hồn thì Bách Thảo Ngân chính là chốn thiên đường đang chờ bạn khám phá.

Tổ hợp vui chơi, giải trí, nghỉ dưỡng Bách Thảo Ngân được đầu tư đồng bộ, tạo điểm nhấn cho du lịch Tuyên Quang.

Khánh thành Thiền viện Trúc lâm Chính Pháp

Sáng 17-3, Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Tuyên Quang, Thiền viện Trúc lâm Chính Pháp Tuyên Quang tổ chức Lễ khánh thành Thiền viện Trúc lâm Chính Pháp.

Dự lễ khánh thành có đồng chí Phạm Văn Trà, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng; lãnh đạo Ban Tôn giáo Chính phủ; Cục An ninh nội địa Bộ Công an.

Các đại biểu dự buổi lễ. Ảnh: Quang Hòa

Quốc lộ 279 - con đường dành cho những phượt thủ lì lợm

Chuyến đi chinh phục Quốc lộ 279 bắt đầu bằng một ý nghĩ ngông cuồng, nhưng kết thúc đầy thỏa mãn.

Chuyến phượt ngẫu hứng kéo dài 8 ngày, 905 km, xuyên qua những con đèo ít ai nhắc tới, những cung đường chỉ có dân phượt gạo cội mới dám liều. Không phải Mã Pí Lèng hay Ô Quy Hồ nổi danh, Quốc lộ 279 (QL279) là một cuộc thử thách tinh thần - con đường sinh ra để đo xem ai đủ kiên trì, ai chỉ biết chém gió trên bàn nhậu.

Nhóm Phượt MTB chinh phục Quốc lộ 279. Ảnh: Gia Bách

Là trung tâm thờ Mẫu Thoải của người Việt, vì sao Tuyên Quang còn vắng khách?

Thành phố Tuyên Quang có 14 đền thờ Mẫu, trong đó có những ngôi đền cổ xưa cùng các lễ hội linh thiêng như lễ hội đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La. Nhưng các di tích, lễ hội ở Tuyên Quang còn vắng khách, vì sao?

Sẽ có trình diễn thực hành nghi lễ hầu đồng tại hội đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La - Ảnh: BTC

Tuổi Trẻ Online đặt câu hỏi này với đại diện UBND TP Tuyên Quang tại buổi họp báo ngày 19-2 ở TP Tuyên Quang, thông tin về lễ hội đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La năm 2025.

Đặc sắc trang phục truyền thống của phụ nữ Pà Thẻn

Pà Thẻn là một trong những dân tộc thiểu số sinh sống chủ yếu tại 2 tỉnh miền núi phía Bắc là Hà Giang và Tuyên Quang. Ở Tuyên Quang, dân tộc Pà Thẻn cư trú chủ yếu tại thôn Thượng Minh (xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình) và xã Linh Phú (huyện Chiêm Hóa). Là dân tộc sống lâu đời trên vùng núi cao, người Pà Thẻn vẫn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống, đặc biệt là trang phục của phụ nữ với màu sắc, họa tiết hoa văn đặc trưng, tạo nên nét độc đáo riêng. Bộ trang phục không chỉ thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ mà còn là niềm tự hào của dân tộc Pà Thẻn.

Đồng bào dân tộc Pà Thẻn, thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang (Lâm Bình, Tuyên Quang) thêu, dệt thổ cẩm. Ảnh: Hoàng Hải – TTXVN

Độc đáo món bánh dày của người Pà Thẻn

Gạo được cho vào cối và giã nhuyễn.

Bánh dày là một món ăn không thể thiếu trong mâm cúng Tết của người Pà Thẻn huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang . Bánh được dâng lên cúng tổ tiên, thần linh để cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia đình ấm no, hạnh phúc.Không những vậy bánh dày còn là một nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Pà Thẻn. Bánh thể hiện tinh thần đoàn kết, sum vầy của gia đình, dòng họ.

Vẻ đẹp thác Mạ Héc

Từ trung tâm xã Phù Lưu (Hàm Yên) đi khoảng 7 km, chúng tôi đến thôn Thôm Tấu nơi có thác Mạ Héc hay còn gọi là thác Khiêng nổi tiếng một vùng.

Thác Mạ Héc nhìn từ trên cao, xung quanh là rừng nguyên sinh Cham Chu.

Dẫn chúng tôi đi tham quan anh Triệu Thanh Tùng, cán bộ văn phòng xã Phù Lưu chỉ tay về phía núi cho biết, thác Mạ Héc chảy từ độ cao hơn 100 m trên vách núi đá Cham Chu xuống, quanh năm tung bụi nước mù mịt, nhìn từ xa như một dải lụa trắng hay mái tóc dài đẹp của một thiếu nữ.

Thiền viện Trúc Lâm Chính Pháp Tuyên Quang

Nhắc đến các Thiền viện Trúc Lâm Chính pháp ở khu vực phía Bắc, không thể không nhắc tới Thiền viện Trúc Lâm Chính pháp Tuyên Quang. Với vị trí, cảnh quan thiên nhiên “sơn thủy hữu tình”, thơ mộng và hùng vĩ cùng các hoạt động ý nghĩa tại thiền viện, nơi đây đã thu hút đông đảo nhân dân, du khách thập phương đến tham quan, chiêm bái và tu tập.

Hài hòa trong kiến trúc

Thiền viện Trúc Lâm Chính pháp Tuyên Quang chính thức được xây dựng từ năm 2019, tại xã Tràng Đà (TP Tuyên Quang) với 5 hạng mục chính, do Đại đức Thích Trúc Thông Phổ trụ trì. Đến nay, hạng mục chính là Tòa Tam Bảo, nơi thờ Phật, chư vị tổ sư, lưu trữ kinh điển Phật giáo, tài liệu, sách về thiền phái Trúc Lâm, nơi sinh hoạt của tăng, ni, phật tử... đã cơ bản hoàn thành. Tòa Tam Bảo gồm 3 tầng: Tầng giảng đường, tầng thiền đường và sân lễ lộ thiên. Phía trên sân lễ là tòa tháp 3 tầng. Tọa lạc tại điểm cao nhất của tòa tháp là tượng phật Thích Ca Mâu Ni tay cầm cành hoa sen vừa được hoàn thành năm 2022. Tượng Phật cao 18m, ngang 12m, đài sen cao 4m. Từ vị trí tầng 3 của tòa tháp, phóng xa tầm mắt, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp toàn cảnh của khu vực trung tâm thành phố Tuyên Quang với núi non hùng vĩ, dòng Lô lịch sử hào hùng với những cây cầu thơ mộng của Thành Tuyên...

Đông đảo nhân dân và du khách du xuân tại Thiền viện Trúc Lâm Chính Pháp Tuyên Quang

Độc đáo chợ phiên Hùng Lợi cuối năm

Không ai còn nhớ chợ phiên Hùng Lợi (Yên Sơn) có từ bao giờ. Chỉ biết rằng, vào ngày thứ 7 hằng tuần, họp chợ, tất cả mọi người từ già đến trẻ đều tạm gác lại công việc đang làm để đi chợ. Đặc biệt, phiên chợ ngày cuối năm, đồng bào các dân tộc đến chợ không chỉ để mua bán, mà quan trọng hơn cả là giá trị tinh thần.

Họ đến chợ để gặp gỡ, trò chuyện và tâm sự với nhau, khoe những bộ áo váy đẹp, đặc sản là những nông sản làm ra như mộc nhĩ, nấm hương, măng, rau, lợn, gà, gạo nếp nương... Đi chợ phiên ngày Tết đã trở thành nét đẹp, độc đáo của người dân trong vùng mỗi dịp Tết đến, Xuân về.

Người dân mua hạt rau giống chuẩn bị cho vụ mới.