Xuân về vang tiếng cồng, chiêng ở các bản Mường tại Ninh Bình

Khi những bông đào phai đang đua nhau khoe sắc, cũng là lúc đồng bào dân tộc Mường ở miền núi (huyện Nho Quan, Ninh Bình) tạm gác lại những khó khăn để tận hưởng không khí mùa Xuân. Lúc này, những tiếng cồng, chiêng quen thuộc lại vang lên khắp các bản Mường.

Mỗi dịp Tết đến xuân về, những tiếng cồng, chiêng kèm theo những làn điệu riêng của đồng bào dân tộc Mường lại vang lên khắp các bản làng ở miền núi huyện Nho Quan (Ninh Bình). Ảnh: Diệu Anh

Vị Tết miền Bắc trong món thịt đông

Thịt đông luôn được nhắc nhớ mỗi độ Tết đến bên cạnh những món ăn đã trở thành truyền thống như bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành.

Nhắc về thịt đông, người ta nhớ ngay đến món ăn đặc trưng của mùa đông miền Bắc. Đây là món nguội, gồm chủ yếu thịt chân giò, bì lợn xào cùng mộc nhĩ, nấm hương và tiêu. Nhờ phần collagen ở bì lợn tiết ra mà khi để một thời gian, phần thịt xào đóng lại như rau câu (sương đông), ăn thơm ngon và mát.

Chỉ có cái lạnh của mùa đông đất Bắc mới có thể phù hợp với món ăn này theo cách tự nhiên nhất. Nhiều người cho rằng nguồn gốc thịt đông chính là từ món chân giò hầm vô tình bị đông lại trong cái lạnh của gió bấc cuối đông đầu xuân. Từ đó, nó trở thành một món ngon lạ miệng được truyền từ đời này qua đời khác.

Món thịt đông được trang trí với hoa cà rốt, ăn với tiêu, cơm trắng... Ảnh: Khánh Ly

Hà Nam: Khánh thành Lăng Thánh mẫu Đoài Ngọc Phu Nhân Trung Đẳng Thần

Tín ngưỡng thờ mẫu của người Việt xuất hiện từ lâu, là nét đẹp văn hóa trong đời sống tâm linh của biết bao thế hệ. Tín ngưỡng lấy việc tôn thờ Mẫu (Mẹ) làm thần tượng với các quyền năng sinh sôi, bảo trợ và che chở cho con người. Năm 2016, di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tại 21 tỉnh đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ngày nay, tín ngưỡng này vẫn được nhân dân các nơi trên cả nước lưu truyền và thờ phụng từ đời này qua đời khác.

Lễ khánh thành Lăng Thánh mẫu.

Rừng phong hương đổi màu dịp cuối năm

Du khách khi tới lễ chùa Thanh Mai vào những ngày tháng chạp sẽ được chiêm ngưỡng rừng phong hương màu vàng và đỏ.

Chùa Thanh Mai là một ngôi chùa tọa lạc trên độ cao khoảng 200 m trên đỉnh ngọn núi Thanh Mai, hay còn gọi là núi Tam Ban của ba tỉnh Bắc Giang - Hải Dương - Quảng Ninh, thuộc cánh cung dãy Đông Triều). Chùa thuộc địa phận xã Hoàng Hoa Thám, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương, được Thiền sư Pháp Loa - vị tổ thứ hai của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử xây dựng năm 1329 và được tôn tạo xây mới lại năm 2005.

Độc đáo lễ hội đình Kiên Lao

Sau nhiều năm bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, năm nay, lễ hội đình Kiên Lao, xã Đại Đức (Kim Thành) được tổ chức trở lại, long trọng và hấp dẫn hơn mọi năm. Lễ hội diễn ra trong 3 ngày từ 8-10.12 (tức ngày 15-17.11 âm lịch).

Phần rước kiệu mang đậm nét văn hóa truyền thống

Mảnh gạch cổ thời Trần tại thôn Cát Tiền

Bảo tàng tỉnh Hải Dương đang lưu giữ 10 mảnh gạch cổ thời Trần. Số di vật quý này được phát hiện tại thôn Cát Tiền, xã Hồng Hưng (Gia Lộc).

Mảnh gạch cổ thời Trần phát hiện tại thôn Cát Tiền được lưu trữ tại Bảo tàng tỉnh

Khoảng 1 năm trước, sau khi nhận được thông tin từ chị Nguyễn Thị Vóc, sinh năm 1974, tại thôn Cát Tiền về việc người dân cùng xã phát hiện gạch, ngói cổ tại mảnh vườn của gia đình, Bảo tàng tỉnh Hải Dương đã phối hợp UBND xã Hồng Hưng tiến hành khảo sát thực địa.

Ngôi đình thờ 2 vị công thần triều Đinh

Ở thôn Thị Tranh, xã Thúc Kháng (Bình Giang) có một ngôi đình thờ 2 vị thành hoàng làng là 2 đại vương có công giúp vua Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân.

Cảnh quan yên bình của đình Tranh Ngoài với giếng đình ở trước cổng

Hoạch Trạch - ngôi làng cổ tích

Hoạch Trạch (穫澤) tên nôm gọi là làng Vạc, nay thuộc xã Thái Học (Bình Giang). Đây là một làng cổ có lịch sử hàng nghìn năm với biết bao giai thoại mà nay còn ghi được.

Làng Hoạch Trạch có nghề làm lược bí do tiến sĩ Nhữ Đình Hiền khởi dựng từ thế kỷ XVII vẫn duy trì đến ngày nay. Ảnh: Nhân Chính

Đó đích thực là một làng quê văn hiến, nơi sinh nhiều nhân vật nổi tiếng cả nước, nơi có nghề cổ truyền độc đáo của Việt Nam. Nơi đây cũng là nơi lưu trữ nhiều sách vở bia ký, thần tích, sắc phong, sách vở có giá trị lớn về lịch sử, văn hóa. Đó chính là làng cổ tích của Hải Dương và cũng là của cả nước.

Chùa Mui lưu giữ nhiều hiện vật giá trị

Nằm ở phía bắc huyện Thanh Miện, chùa Mui ở làng Cụ Trì, Ngũ Hùng hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật phong phú, giá trị.

Chùa Mui vẫn giữ được nét đẹp cổ kính

Lưu giữ nhiều giá trị

Làng Cụ Trì xưa thuộc tổng La Ngoại, huyện Thanh Miện, phủ Ninh Giang, trấn Hải Dương. Ngày nay, Cụ Trì là một trong năm thôn của xã Ngũ Hùng, huyện Thanh Miện.

Đặc sắc hệ thống tượng Phật cổ ở đình, chùa Đồng Niên

Những bức tượng Phật có từ hàng trăm năm tại di tích đình, chùa Đồng Niên (ở phường Việt Hòa, TP Hải Dương) trải qua bao thăng trầm, biến cố, được chính quyền và người dân nơi đây gìn giữ, bảo vệ như báu vật.

Những pho tượng hầu như còn nguyên vẹn, có thần thái đẹp, sắc nét

Đình Đồng Niên có kiến trúc thời Lê. Đầu thế kỷ 20, công trình xuống cấp nên đã được trùng tu, tôn tạo lại. Trải qua bao biến cố lịch sử, đình Đồng Niên vẫn giữ được nét cổ kính hiếm có. Ngôi đình thờ 3 vị Thành hoàng là những anh hùng cứu quốc thời tiền Lý (544-602) và rất linh thiêng.

Chiêm ngưỡng ngôi chùa với kiến trúc Tây Tạng độc đáo tại Hà Nội

Gây ấn tượng với nét kiến trúc độc đáo vùng Tây Tạng, ngôi chùa theo trường phái Mật tông Kim cương thừa ở Hà Nội trở thành điểm du xuân thu hút đông đảo phật tử tới tham quan, chiêm bái dịp đầu năm.

Nằm trên đường Kim Giang (thuộc xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội), chùa Long Quang là điểm đến tâm linh được đông đảo phật tử ở Hà Nội và các khu vực lân cận tới tham quan, chiêm bái suốt nhiều năm nay.

Trước đây, chùa được gọi tên theo địa danh là chùa Vực (vì tọa lạc trên vùng đất thôn Vực). 

Chùa Long Quang (Hà Nội) được xây dựng theo lối kiến trúc Kim cương thừa như nhiều ngôi chùa truyền thống ở Nepal, Bhutan hay Tây Tạng.

Những phối cảnh thời gian của cây cầu thế kỷ

Thật khó hình dung thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến lại vắng bóng cây cầu 120 tuổi với tên ban đầu Paul Doumer được khánh thành vào năm 1902 của thế kỷ 20. Chứng kiến các biến cố lịch sử của Hà Nội suốt thế kỷ 20 tới nay, cầu Long Biên khi mới xuất hiện từng là một trong những cây cầu đẹp và dài nhất Đông Dương. Trong cuộc chiến tranh phá hoại lần 2, cầu đã bị máy bay Mỹ ném bom dữ dội, khu vực giữa sông phía Đông cầu bị tàn phá chỉ sót lại một nhịp cầu. Đất nước hòa bình, Hà Nội lần lượt có thêm các cầu mới hiện đại, Long Biên giờ chỉ còn là cầu đường sắt và xe thô sơ qua lại.

Long Hưng - Điểm tựa Chu Diên

Sử cũ ghi Chu Diên thời Lương là địa giới phía Nam sông Thiên Đức, trải từ tả ngạn sông Hồng đến hữu ngạn sông Thái Bình. Chu Diên là kho người, kho của và căn cứ dấy binh của Lý Bí lập nước Vạn Xuân. Sử cũ không chép giặc theo các sông Bạch Đằng, Kinh Thầy, Văn Úc hay sông Thái Bình để vào Long Biên. Đường tiến quân của chúng có thể là sông Luộc hoặc cửa sông Thái Bình rồi ngược sông Tràng Thưa đánh thẳng vào giữa Chu Diên, nên khi bất lợi ở Chu Diên đại quân ta mới ngược lên cửa Tô Lịch mà không bị chặn đường. Vậy là trong trận quyết tử này, quân dân Bắc Chu Diên (Hải Dương, Hưng Yên) và Nam Chu Diên (Thái Bình ngày nay) đều chạm trán địch, quyết sống chết cùng địch.

Làng Hạ Phán, xã Quỳnh Hoàng, huyện Quỳnh Phụ, địa danh cổ nằm trong dải Nam Chu Diên, căn cứ kháng chiến nhà Tiền Lý thế kỷ thứ VI.

Phật đài chứng tấm lòng son

Theo các nguồn khảo luận, trong muôn vàn lý do người tụ cư về miền đất Long Hưng (Thái Bình nay) có người tìm nơi cư trú mới, khai khẩn đất hoang, quật thổ bồi cơ hoặc chỉ là muốn “xa rừng, nhạt biển”, thèm ăn cơm cá mà tìm về nơi sông biển nhưng cũng không ít người tìm về chốn này để tránh sự truy sát của thế lực đàn áp hoặc lập căn cứ chống ách xâm lược, cai trị hà khắc... Có nhiều người là hoàng thân, quốc thích của các vương triều Lý, Trần, Lê... được phân phong đất đai làm thực ấp.

Đền Trần làng Trung Liệt, xã Thái Giang, huyện Thái Thụy, di tích lịch sử văn hóa quốc gia, nơi thờ Bảo Hoa công chúa có công khai khẩn đất đai, lập ấp, dựng làng, xây chùa hoằng dương Phật pháp.

Cứ địa thủy chiến

Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn, thiên tài quân sự thời nhà Trần (1226 - 1400) từng chỉ huy quân đội nhà Trần 3 lần đánh tan đế quốc Nguyên Mông bạo tàn. Ông chỉ rõ: “Mới rồi Toa Đô, Ô Mã Nhi, bốn mặt vây đánh, vì vua tôi cùng lòng, anh em hòa mục, nước nhà góp sức nên quân giặc phải chịu bị bắt”. Thời nhà Trần, các vua Trần và Hưng Đạo vương đều nhận thấy rõ vai trò to lớn của hậu phương, chủ động chọn vùng hạ lưu sông Hồng, trong đó có 3 lộ: Kiến Xương, An Tiêm, Long Hưng (ngày nay là các huyện Hưng Hà, Thái Thụy, Quỳnh Phụ, Đông Hưng, Kiến Xương) là vùng đất rất thuận lợi về giao thông, đất đai màu mỡ, cư dân đông đúc, nông nghiệp phát triển giúp nhà Trần dấy nghiệp và được nhà Trần hậu đãi...

Đền Hệ, xã Thụy Ninh (Thái Thụy), địa bàn chiến lược của nhà Trần thế kỷ XIII trong 3 cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông.

Tuệ thông trang tĩnh

Theo sử cũ, cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ hai nổ ra vào tháng Chạp năm Giáp Thân (1284). Lấy cớ mượn đường đi đánh Chiêm Thành, vua Nguyên Hốt Tất Liệt cử Thái tử Thoát Hoan làm Trấn Nam vương cùng Bình Chương A Lý Hải Nha dẫn 50 vạn quân chia đường vào Đại Việt.

Cụm di tích đền, đình, chùa Bồng Lai, xã Vũ Tiến, huyện Vũ Thư, nơi thờ tướng Yết Kiêu cùng quân tướng nhà Trần thế kỷ XIII.

Nam bang đệ nhất

Tương truyền, xưa lắm, có một đoàn quân qua làng Sơn Cao (còn có tên gọi khác là Sơn Đường, nay thuộc xã Hòa An, huyện Thái Thụy) đã đào giếng để lấy nước ngọt nấu ăn. Vì xung quanh toàn là bãi ngập nước và là nước lợ nên họ đã chọn làng Sơn Cao, nơi cao nhất vùng để đào giếng. Có truyền ngôn rằng, những giếng cổ còn sót lại ở làng Sơn Cao có từ thời tiền Lý (Lý Bí thế kỷ thứ VI), lúc đó Lý Bí đóng quân ở vùng này. Để cho cát không lở xuống lòng giếng, quân lính dùng vại sành ghép thành giếng, vì vậy có tên giếng Vại, gần đó có “ngã ba hàng hầu” chính là nơi họp chợ bán sò và hầu biển... Xưa làng Sơn Cao nằm sát biển, nay biển đã lùi xa vài ki-lô-mét...

Tục thờ cá Ông, linh vật trong tín ngưỡng dân gian được thờ trong đình làng Sơn Thọ, xã Thái Thượng, địa danh cổ trước khi chia tách của làng Sơn Cao, nay thuộc xã Hòa An, huyện Thái Thụy.

Danh điềm dụng xỉ

Các tài liệu khảo cứu khẳng định, thời Lý - Trần (từ năm 1010 đến năm 1400), chế độ ruộng đất phân hạng thành 4 tầng lớp: Hoàng tộc, quan lại triều đình, thứ dân và nô tỳ. Đứng đầu là “đẳng cấp” hoàng tộc (tôn thất) có vị trí đặc quyền, đặc lợi, xuất hiện thời nhà Lý (1010 - 1225), hưởng thuế các lộ, có thang mộc ấp (ruộng đất canh tác như trang trại) và có gia nô (người ở làm thuê không công). Thời nhà Trần (1226 - 1400), đẳng cấp này vẫn duy trì nhưng có điền trang đại sở hữu tư hữu đồng thời hưởng lộc triều đình...

Cùng với sông Hồng, sông Luộc, sông Trà Lý..., dòng Diêm Hộ cũng là nguồn nước ngọt dồi dào không chỉ cung cấp nước cho canh tác nông nghiệp mà còn là phòng tuyến quân sự của các triều đại phong kiến.

Giang môn yếu hải

Dân gian vùng Nam sông Luộc vẫn còn truyền tụng câu ca: “Nhất cao là núi Tản Viên/Nhất sâu là nước Thủy Tiên, Phú Hà”. Phú Hà là làng cổ nằm cạnh ngã ba sông Hồng và chi lưu sông Luộc, nay thuộc xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà. Lại có câu: “Trăm cửa bể phải nể cửa Vường, cửa Vường phải nhường cửa Luộc” (cửa Tuần Vường, nay thuộc khu vực giáp ranh xã Hồng Lý (Vũ Thư) và xã Hồng Minh (Hưng Hà), điều đó cho thấy từ ngàn xưa Thái Bình là vùng đất trù mật được bao bọc bởi các con sông, phù sa bồi đắp nên bờ bãi xanh tươi, cũng là “giao lộ” của những dòng sông tiềm ẩn thế mạnh quân sự, tạo nên phòng tuyến bảo vệ giang sơn...

Chi lưu sông Hồng và sông Luộc, một trong những “giang môn” trọng yếu thời Lý - Trần và các triều đại về sau trong sự nghiệp bảo vệ giang sơn Đại Việt.

Nhân thần tiên thánh

Vào thời nhà Lý (1010 - 1225), trang Đào Động được triều đình liệt vào hạng “Tứ cố cảnh”. Đây cũng là một trong những phòng tuyến quan trọng của quốc gia Đại Việt thế kỷ XIII ghi dấu son chói lọi trong ba cuộc chiến chống quân Nguyên Mông mà hào khí liệt oanh vẫn vang vọng đến hôm nay trong tứ thơ của tướng quân Điện súy Phạm Ngũ Lão được khắc treo trong đền Đồng Bằng (còn gọi là đền đức vua cha Bát Hải Động Đình, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ) khi ông bái yết cửa đền trước khi sát cánh cùng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn xuất trận đánh tan quân giặc bạo tàn Nguyên Mông.

Đền vua Rộc, xã Vũ An, huyện Kiến Xương, địa danh cổ được xác định là “ngưỡng kiều biên” triều đại An Dương Vương.