Đình và nhà thờ tiền hiền Lỗ Giáng: Nơi lưu giữ nghĩa cử đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”

Đình và Nhà thờ Tiền Hiền Lỗ Giáng còn lưu giữ một số bản phong sắc có niên đại từ thời Minh Mạng đến Bảo Đại, một tấm biển được nhà Nguyễn sắc phong với 4 chữ lớn “Mỹ tục khả gia”, tạm dịch là “Phong tục tốt đáng khen”.

Đình và Nhà thờ tiền hiền Lỗ Giáng - phường Hoà Xuân Quận Cẩm Lệ được thành lập từ năm 1471 là công trình di tích lịch sử cấp thành phố vào tháng 4/2007. Trong 2 cuộc kháng chiến đây là "Địa chỉ đỏ" của Cách mạng, nơi đây còn lưu giữ các bản sắc phong thời kỳ Minh Mạng đến Bảo Đại.

Làng Lỗ Giáng được thành lập từ đời Lê Thánh Tông 1476. Trong sách “Ô Châu Cận Lục” của Dương Văn An viết vào năm 1555, đã thấy xuất hiện tên Làng Lỗ Giáng. Làng Lỗ Giáng bấy giờ thuộc huyện Điện Bàn, phủ Triệu Phong, trấn Thuận Hóa.

Đình làng Lỗ Giáng

Khám phá Cẩm Thanh, ngôi làng đẹp nhất thế giới của Việt Nam

Nằm giữa những rặng dừa nước và những con lạch thủy triều, Cẩm Thanh âm vang nhịp sống miền sông nước. Những chiếc thúng tre lướt qua rừng dừa Bảy Mẫu, những người lái đò đang thả lưới dưới bóng lá đung đưa... Đó chính là những mô tả đầy chất thơ của Forbes khi nói về làng sinh thái Cẩm Thanh của Việt Nam, một trong 50 ngôi làng vừa được bình chọn là đẹp nhất thế giới của năm 2025.

Từ trên cao nhìn xuống, Cẩm Thanh đẹp như một bức tranh sông nước hữu tình. Ảnh: Tất Sơn/Báo ảnh Việt Nam

Độc đáo 'vũ điệu dâng trời' của người Cơ Tu

Với người Cơ Tu, Tâng tung da dá - "vũ điệu dâng trời" không chỉ là một nghi thức trong lễ hội, mà còn là biểu tượng của niềm tin và sức sống. Trong vòng xoay âm dương giữa trời và đất, họ gửi gắm khát vọng bình yên, no đủ cho buôn làng.

Điệu múa của cộng đồng

Khi mùa rẫy đã xong, thóc lúa đầy kho, người Cơ Tu ở vùng cao Đà Nẵng lại rộn ràng mở hội. Giữa sân làng, bên cây nêu cao vút, tiếng trống ngân vang, chiêng ngân dài. Từ khắp nếp nhà sàn, trai gái kéo về, vòng tay nối vòng tay, hòa cùng nhịp điệu Tâng tung da dá - điệu múa mà họ gọi bằng cái tên kính cẩn "vũ điệu dâng trời".

Từ bao đời nay, người Cơ Tu vẫn gìn giữ Tâng tung da dá như một phần máu thịt của văn hóa bản làng. Điệu múa hiện diện trong hầu hết các lễ hội lớn: mừng lúa mới, dựng nhà Gươl, cưới hỏi... Trong không gian rộn ràng tiếng chiêng, trống, khèn bè, tiếng hú vọng dài theo triền núi, nhịp chân rộn rã của cộng đồng hòa vào nhịp thở của núi rừng.

Tâng tung da dá là điệu múa truyền thống, đặc trưng của người Cơ Tu mang tính tập thể rất cao.

Kiến trúc tinh xảo của đình Ông Voi 300 tuổi, lưu giữ 10 đạo sắc phong của vua

Gần 300 năm tuổi, đình Ông Voi ở Hội An (Đà Nẵng) nổi bật với hậu tẩm hai tầng, cặp tượng voi uy nghi trước sân và hiện còn lưu giữ 10 đạo sắc phong, trở thành điểm nhấn văn hóa - tín ngưỡng đặc sắc của cư dân phố cổ.

Đình Hội An, dân gian quen gọi là đình Ông Voi, được xây dựng từ thế kỷ 18. Không chỉ là điểm sinh hoạt cộng đồng, đây còn là không gian tín ngưỡng quan trọng của cư dân phố Hội.

Theo Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Hội An, ngôi đình mang giá trị độc đáo cả về quy mô, kết cấu và nghệ thuật trang trí. Mặt bằng tổng thể gồm cổng, trụ biểu, tường rào, sân rộng phía trước với cặp tượng voi, tiền đường, sân giữa lát đá, nhà đông - nhà tây, chính điện và hậu tẩm.

Bánh mì “nữ hoàng” ở Hội An có gì mà được mệnh danh ngon nhất thế giới?

Tiệm bánh mì “nữ hoàng” ở Hội An thu hút đông đảo du khách từ sáng đến tối.

Nằm trên phố Trần Cao Vân, cách chợ Hội An khoảng 1 km, tiệm bánh mì Madam Khánh từ lâu đã trở thành địa chỉ quen thuộc với cả khách địa phương và khách du lịch.

Trên trang du lịch TripAdvisor, nơi đây được gọi bằng tên “The Banh Mi Queen” và nhận gần 3.000 đánh giá, phần lớn khen ngợi hương vị, độ giòn của bánh và phần nhân phong phú.

Bánh mì Madam Khánh là điểm đến quen thuộc của du khách trong và ngoài nước. Ảnh: Nguyễn Đạt

Bánh tráng cuốn thịt heo trứ danh Đà Nẵng

Giữa phố biển Đà Nẵng, đặc sản bánh tráng cuốn thịt heo đậm đà hấp dẫn thực khách bốn phương.

Nhắc đến ẩm thực Đà Nẵng, nhiều người thường nghĩ ngay đến mì Quảng, bún mắm nêm hay hải sản tươi ngon. Thế nhưng, có một món ăn đã trở thành thương hiệu đặc trưng của thành phố sông Hàn - bánh tráng cuốn thịt heo.

Có rất nhiều địa điểm bán bánh tráng cuốn thịt heo - từ những quán bình dân trong chợ Cồn cho đến các nhà hàng có tiếng, song trong số những địa chỉ đó, quán Donald Trung là địa chỉ mà nhiều thực khách trong nước lẫn quốc tế lựa chọn.

Bánh cuốn thịt heo là đặc sản của người Đà Nẵng. Ảnh: Nguyễn Đạt

Tiềm năng du lịch từ những ngôi cổ tháp

Thành phố Đà Nẵng không chỉ nổi tiếng với Thánh địa Mỹ Sơn (Di sản văn hóa thế giới), Bảo tàng Chăm nơi lưu giữ nhiều hiện vật, Bảo vật Quốc gia liên quan đến nền văn hóa Chăm, mà còn có các ngọn cổ tháp Chăm ngàn năm tuổi vẫn tồn tại đến tận ngày nay như: Cụm tháp Khương Mỹ, Chiên Đàn và tháp Bằng An. Tuy nhiên, những ngọn tháp cổ này dường như đang bị “bỏ quên”, chưa được kết nối để trở thành các điểm du lịch hấp dẫn.

“Báu vật” vượt thời gian 

Tháp Chiên Đàn có 3 ngọn tháp gồm tháp Nam, tháp Giữa và tháp Bắc, trong đó tháp Giữa lớn nhất. Thông qua các hiện vật khai quật được, cho thấy đây là những tác phẩm điêu khắc quan trọng của nghệ thuật Champa vào thế kỷ XI – XII.

Làng biển xưa còn một chút này...

Từ tuyến đường Trần Hưng Đạo sầm uất, chỉ thêm vài bước chân, du khách sẽ "lạc" vào 2 làng biển vẫn còn giữ được những nét nguyên sơ, xưa cũ của Đà thành.

Ngõ nhỏ, phố nhỏ, làng xưa còn đó…

Dù tên đường, tên phố được đặt đầy đủ nhưng khi nhắc đến khu vực nằm bên trái cầu Sông Hàn (TP. Đà Nẵng) ở phía bờ đông, người ta vẫn quen gọi cái tên làng biển An Tân, An Đồn thuộc P. An Hải Bắc, Q. Sơn Trà hơn là khối phố, tổ dân cư... Và thật kỳ lạ, dù cách khán đài pháo hoa cùng dãy nhà cao tầng mặt tiền đường Trần Hưng Đạo chỉ vài chục mét nhưng 2 ngôi làng vẫn còn giữ được những nét xưa cũ, nguyên vẹn với cấu trúc xóm làng theo văn hóa truyền thống lâu đời. Các làng vẫn còn mái đình, cây đa, giếng nước…

Căn nhà của gia đình ông Nguyễn Văn Hoa đậm chất truyền thống cư dân làng biển xưa. Hoàng Sơn

Vấn vương ẩm thực của người Mường ở Trà My

Làng Mường, xã Trà My (TP. Đà Nẵng) là nơi sinh sống của các hộ dân tộc Mường di cư từ miền Bắc vào từ những năm 80 của thế kỷ trước. Ngoài việc tập trung phát triển kinh tế, đồng bào Mường còn chú trọng gìn giữ phong tục tập quán, bản sắc văn hóa, truyền thống, đặc biệt là "bí quyết" chế biến những món ăn dân dã, hấp dẫn phục vụ khách du lịch.

Những ngôi nhà sàn truyền thống của người Mường giữa núi rừng tạo nên khung cảnh rất nên thơ (Ảnh T.N)

Những ngôi làng tuyệt đẹp ven biển: Mân Thái, còn mãi hồn biển nơi phố thị

Giữa lòng thành phố biển Đà Nẵng sôi động, làng chài Mân Thái (P. Mân Thái, Q. Sơn Trà cũ, nay là P. Sơn Trà) hút hồn du khách bởi phong cảnh nên thơ lẫn nét bình dị, mộc mạc vốn có của một làng biển lâu đời.

Đệ nhất view...

Nép mình bên bờ biển dưới chân núi Sơn Trà, làng chài Mân Thái là 1 trong 2 làng chài cổ còn "sót lại" một cách kỳ diệu trước làn sóng đô thị hóa như vũ bão của Đà Nẵng.

Lịch sử 300 năm lập làng chứng kiến không biết bao biến thiên từ ranh giới đến tên gọi, nhưng Mân Thái vẫn giữ được nếp sống, cung cách sinh hoạt đậm chất làng biển xưa.

Làng chài Mân Thái nằm trong lòng thành phố biển Đà Nẵng sầm uất nhưng vẫn giữ được nét bình dị xa xưa. ẢNH: HOÀNG SƠN

Nhà cổ ở Hội An là tư dinh của đại quan triều Nguyễn, có nhiều báu vật trăm năm

Với gần 220 năm tuổi, nhà thờ tộc Nguyễn Tường ở Hội An (TP Đà Nẵng) từng là tư dinh của một vị đại quan triều Nguyễn. Nơi đây lưu giữ kiến trúc cổ và nhiều hiện vật quý của một dòng họ khoa bảng nổi tiếng.

Nhà thờ tộc Nguyễn Tường, được người dân địa phương quen gọi là Dinh Ông Lớn, là một trong những công trình cổ tiêu biểu còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn tại Hội An. Nơi đây không chỉ ghi dấu thời vàng son của một dòng họ khoa bảng nổi danh, mà còn lưu giữ nhiều tư liệu quý giá mang giá trị lịch sử.

Công trình được xây dựng vào năm 1806, ban đầu là nơi ở của cụ Nguyễn Tường Vân (1774 - 1822), từng giữ chức Binh bộ Thượng thư dưới triều vua Minh Mạng nhà Nguyễn. Sau khi ông qua đời, ngôi nhà được chuyển thành nhà thờ tộc.

Thượng thư Bộ Binh Nguyễn Văn Điển

Nguyễn Văn Điển nổi tiếng là vị quan thanh liêm, cương trực, là tấm gương tiêu biểu về nhân cách đạo đức và tư tưởng thân dân. Ông đã góp phần vào công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước dưới thời Nguyễn.

Nhà bia và tam tỉnh ông Nguyễn Văn Điển. Ảnh Hoài An

Cổng tam quan tinh tế còn sót lại của ngôi chùa được xây từ thế kỷ 17 ở Hội An

Dù chỉ còn sót lại duy nhất cổng tam quan, chùa Bà Mụ ở Hội An (TP Đà Nẵng) vẫn trở thành một trong những điểm check in hút khách bậc nhất phố cổ nhờ vẻ đẹp rêu phong, nhuốm màu thời gian.

Nằm trên đường Hai Bà Trưng, ngay trung tâm phố cổ, chùa Bà Mụ (hay tam quan chùa Bà Mụ) được xây dựng từ thế kỷ 17, với tên gọi Cẩm Hà Cung và Hải Bình Cung.

Khác với các ngôi chùa truyền thống thờ Phật, nơi đây thờ các vị thần linh trong tín ngưỡng dân gian, chủ yếu liên quan đến việc bảo hộ, sinh nở và con cái. Vì vậy, người dân Hội An xưa thường gọi một cách mộc mạc, gần gũi là “chùa Bà Mụ”, và tên gọi dân này lưu truyền đến tận ngày nay.

Bánh canh tôm tít Công Triều: “Gương mặt thân quen” của tín đồ ẩm thực Đà thành

Giữa một thành phố du lịch với vô số món ngon, Bánh canh tôm tít Công Triều vẫn là cái tên được người dân Đà Nẵng truyền tai nhau bởi chất lượng ổn định, không gian gần gũi và giá thành hợp lý. Mỗi tô bánh canh ở đây không chỉ là món ăn – mà là “bản giao hưởng” của hương vị biển cả.

Quán quen của dân văn phòng và khách du lịch

Tọa lạc tại số 97 Nguyễn Chí Thanh, một trong những trục đường trung tâm quận Hải Châu - Đà Nẵng, quán Bánh canh Công Triều là điểm đến quen thuộc của dân văn phòng làm việc quanh khu vực, cũng như các đoàn khách du lịch muốn trải nghiệm ẩm thực địa phương một cách nhanh gọn, hợp túi tiền.

"Ăn để nhớ" ở Karichampa

Nép mình nơi hẻm nhỏ sau Chùa Cầu Hội An, Karichampa đang dần gây thương nhớ với du khách mong muốn trải nghiệm phong vị ẩm thực của người Chăm.

Kiều Maily và tô Mỳ Hội An ở Karichampa. Ảnh: HÀ SẤU

“Ăn để nhớ”

Giữa một con hẻm yên tĩnh sau Chùa Cầu, Karichampa (đường Nguyễn Thị Minh Khai, Hội An) hiện ra mộc mạc cùng cung cách độc đáo của không gian văn hóa ẩm thực Champa.

Đón khách bằng nụ cười rạng rỡ, Kiều Maily hóm hỉnh rằng khi đã đến đây, mọi người hãy tạm gác lại những gì từng biết về cà ri, về cao lầu, để lòng trống rỗng sẵn sàng cho những trải nghiệm mới, độc đáo từ phong vị Karichampa.

Karichampa nổi bật với ba món chính: kari Champa, mỳ Hội An, và salad khoai lang. Mỗi món ăn là một câu chuyện, một sự sáng tạo dựa trên nền tảng truyền thống. Kari theo phát âm Chăm là cà ri tiếng Việt, một trong những biểu tượng ẩm thực cung đình của người Chăm xưa.

Khác biệt với cà ri Ấn, Thái hay Việt, cà ri Chăm được Kiều Maily sưu tầm phục chế từ bếp gia đình cộng đồng Chăm An Giang với đầy đủ công thức trong sách “Độc đáo ẩm thực Chăm” mà chị là tác giả.

Cà ri Chăm có sắc vàng cam dịu, nhiều tầng hương vị sánh quyện từ lá cà ri, củ tỏi củ hành và từ hàng chục gia vị thảo mộc khác. Khách có thể lựa chọn bò hoặc dê, được dùng kèm với cơm nén và khoai lang. Tất cả được bày biện tinh tế trong thố đất nung hâm nóng có nắp, trên những đĩa sứ với men hoa văn Chăm. Những vật dụng này được đặt làm từng loại từ một nghệ nhân gốm Thanh Hà.

Trong khi đó, món mỳ Hội An đọc trên menu lại gợi lên chút tò mò cho mọi người. Điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất của món ăn là cao lầu được chế biến với thịt bò thay vì thịt heo. Lý do đặt tên món là Mỳ Hội An, theo lý giải của Kiều Maily, bởi sợi cao lầu là sợi mỳ truyền thống của Hội An, khác với sợi mỳ Quảng. Việc lần đầu tiên ra mắt món mỳ Hội An như góp thêm làn gió mới cho cao lầu đang có vẻ mang nặng dấu thời gian. Một sáng tạo mang đến sự phong phú cho ẩm thực Hội An, không xa lạ mà thoát ra từ truyền thống lâu đời tiếp biến văn hóa của Hội An.

“Ở Karichampa không sử dụng gia vị công nghiệp mà tận dụng nguyên liệu mộc bản địa để các món ăn giữ được hương vị tự nhiên và lành. Ít món, với nguyên vật liệu tươi chọn lựa từ Hội An và Phan Rang”, Kiều Maily bộc bạch.

Điểm nhấn về văn hóa Chăm

Sinh ra trong một gia đình Chăm tại Ninh Thuận, Kiều Maily lớn lên giữa những làn điệu dân ca của mẹ, những điệu múa của các bà trong lễ nghi tôn giáo, mùi vị không quên của Tapei nung (bánh tét), Tapei dalik (bánh ít), mắm nêm mắm cái.

Du khách trải nghiệm ẩm thực ở Karichampa. Ảnh: TẤN CHÂU

Chọn sống lâu dài ở Hội An - một vùng đất quảng giao văn hóa là cơ duyên kích thích Kiều Maily tìm lại những tinh túy trong ẩm thực nguồn cội. Chị là người duy nhất ở Việt Nam có danh hiệu “Nghệ nhân văn hóa ẩm thực Chăm” từ Hiệp hội Làng nghề Việt Nam. Karichampa là kết quả của hành trình đi tìm và phục dựng những công thức ẩm thực Chăm cũ xưa và cải tiến món Chăm đặc trưng theo những tiêu chí, kỹ thuật hiện đại lẫn sự bài trí tinh tế hơn để phù hợp với thực khách ngày nay.

Không chỉ muốn bán món ăn, Kiều Maily muốn truyền tải những câu chuyện đẹp đẽ gắn liền với nguồn cội của mình. Mỗi đĩa cà ri hay từng loại bánh đều là một lát cắt văn hóa, là ký ức được nêm nếm bằng cả tình yêu quê xứ.

“Karichampa mong muốn thực khách đến đây không chỉ thỏa mãn vị giác, mà còn phần nào đó lạc vào hành trình của ký ức, của bản sắc về một nền văn hóa rực rỡ xưa cũ mà bóng dáng như vẫn ẩn hiện quanh đây”, Kiều Maily tâm sự.

Giờ đây, những du khách yêu văn hóa Chăm đến xứ Quảng sẽ không chỉ chiêm ngưỡng hiện vật ở Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng hay các di tích rêu phong ở xứ Quảng. Karichampa khiến người ta cảm nhận sâu sắc hơn nền văn hóa đặc sắc này.

Những món có trên menu chỉ là một phần của linh hồn ẩm thực Champa tại Hội An. Theo nhu cầu trải nghiệm thực khách, không gian Karichampa còn có nhiều menu món Chăm đặc trưng và đặc sắc. Là những món Chăm huyền thoại rilo pabe kho hala min (dê kho), ia munut pabe (nước lèo thit dê), ia habai tapung (canh rau bột bắp), liithei drau (cơm trộn), bánh căn bánh xèo… Những món này đều đã được mang đến trình diễn ở Nhật, Ý, Đức.

Một thuận lợi là ở đây còn có thực đơn phong phú các món chay dân tộc Chăm. Do đó Karichampa lựa chọn lý tưởng cho du khách ăn chay trường hoặc theo đạo Hồi - đây là điểm cộng để đón đầu thị trường khách Halal đang dần phát triển tại miền Trung.

HÀ SẤU - TẤN CHÂU

Báo Đà Nẵng online - 29/06/2025

Nhớ kẹo đậu đổ trên bẹ chuối

Thành phố mùa này hay có những cơn mưa rào. Khi nhìn mưa giăng ngoài phố, tôi chợt nhớ những đêm hè thuở nhỏ. Nghe mưa lộp độp ngoài vườn chuối, kiểu gì mấy anh em cũng nài nỉ má đổ kẹo đậu phụng.

Má nhìn mấy ánh mắt sáng trưng đang chờ đợi khe khẽ gật đầu. Chỉ chờ có thế, chúng tôi chạy vù đi xúc đậu phụng đem ra lột vỏ cho thiệt lẹ. Má mở tủ lấy ra táng đường đen để dành cho những lúc mấy đứa tôi bất chợt thèm chè, thèm kẹo.

Kỳ bí quần thể hang đá triệu năm ở Đà Nẵng được công nhận là di tích cấp tỉnh

Quần thể Hang Dơi ở xã Thạnh Bình, TP Đà Nẵng được kiến tạo hàng trăm triệu năm, một trong những hệ tầng đá cổ nhất ở vùng Quảng Nam - Đà Nẵng.

Hang Dơi - hang đá được kiến tạo hàng trăm triệu năm - Ảnh: UBND xã Thạnh Bình

Ngày 21-7, UBND xã Thạnh Bình, TP Đà Nẵng tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với danh lam thắng cảnh Hang Dơi.

Hang Dơi thuộc xã Tiên An, huyện Tiên Phước, Quảng Nam (cũ), nay là xã Thạnh Bình, TP Đà Nẵng, được UBND tỉnh Quảng Nam cũ (nay là UBND TP Đà Nẵng) ban hành quyết định xếp hạng di tích cấp tỉnh vào ngày 17-6.

Băng rừng đến với bãi biển đẹp như tranh ở Đà Nẵng

Nằm ở rìa phía đông bán đảo Sơn Trà (TP Đà Nẵng), Ghềnh Bàng với nét đẹp hoang sơ đã thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan, khám phá.

Nằm ở rìa phía đông bán đảo Sơn Trà (TP Đà Nẵng), Ghềnh Bàng với nét đẹp hoang sơ thu hút đông đảo người dân và du khách, đặc biệt những người yêu thiên nhiên đến tham quan, khám phá - Ảnh: THANH NGUYÊN

Ngược dòng lịch sử tìm về dấu ấn Chăm Pa huy hoàng ở Đà Nẵng

Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng là nơi lưu giữ dấu ấn vàng son của Vương quốc Chăm Pa vẫn hiện diện sống động trong lòng thành phố.

Đà Nẵng từ lâu đã để lại ấn tượng trong lòng du khách với hình ảnh một thành phố biển đẹp đẽ, hiện đại và đầy sôi động. Thế nhưng, ẩn sâu trong lòng thành phố trẻ trung này còn là những giá trị văn hóa lịch sử lắng đọng.

Minh chứng rõ nét cho điều đó là Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng. Tại đây, những hiện vật của Vương quốc Chăm Pa một thời vẫn lặng lẽ kể câu chuyện về một nền văn minh rực rỡ từng ngự trị trên mảnh đất này.

Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng.

Thăm lại làng cổ Lang Châu

Nhờ vào vị trí giao lộ thủy bộ và điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi, người Việt từ phương Bắc dừng chân lập làng khá sớm. Lang Châu là một ngôi làng như thế!

Quang cảnh xứ Ông Nông - nơi tọa lạc các thiết chế tín ngưỡng quan trọng của làng Lang Châu xưa và nay. Ảnh: H.G