Hàng Đào xích nhiễm

Những cái tên có màu sắc trong tên phố phường hay địa danh ở Hà Nội đủ vẽ ra một bức tranh đô thị cổ xưa, trộn lẫn giữa nhu cầu thực tế đời sống với những biểu tượng lễ nghi.

Trong khung cảnh Hà Nội ngày nay, ta dễ dàng mô tả thành phố với màu sắc nhiều khi đã thành khuôn mẫu: màu nước sông Hồng đỏ phù sa, hồ Hoàn Kiếm xanh màu tảo nên từng có tên hồ Lục Thủy, màu vàng các biệt thự thời Pháp, các mùa lá như “cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ”… Trong các địa danh hay tên phố, một số cái tên có từ chỉ thị màu.

Những tên phố hay địa danh đô thị ở Việt Nam có một tác dụng to lớn là phần nào hé mở xuất xứ phong tục đời sống, giúp người đời sau hình dung về tổ chức không gian đô thị. Trong bối cảnh Hà Nội, nói đến phố cổ là nói đến các phố Hàng, chủ yếu nằm trong dân cư phía đông hoàng thành Thăng Long cũng như thành Hà Nội sau này, từng được gọi là Đông Thành. Chúng là kết quả của hình thái đời sống một đô thị pha trộn giữa phường thủ công, phường nghề nông và phường buôn bán. Mỗi tên phố cung cấp thông tin chức năng khá rõ ràng. Qua năm tháng, chúng trở thành một loại di sản mà người Hà Nội tự hào.

Đình Đồng Lạc ở 38 Hàng Đào khoảng năm 1915. Ảnh màu của Léon Busy

Dã quỳ trải vàng lối lên núi Ba Vì

Vào tháng 11, Vườn quốc gia Ba Vì (Hà Nội) lại khoác lên mình 'tấm áo' vàng rực rỡ của mùa hoa dã quỳ. Trong tiết trời trong xanh, mát mẻ, nhiều du khách đã tìm đến đây để chiêm ngưỡng và ghi lại những khoảnh khắc đẹp với loài hoa này.

Theo thông tin từ Vườn quốc gia Ba Vì, dã quỳ (còn gọi là hướng dương dại) là loài hoa đặc trưng của Ba Vì, nở mỗi dịp cuối thu, đầu đông. Du khách sẽ được chiêm ngưỡng sắc vàng trải dài suốt cung đường 12,5 km từ cao điểm 100 lên tới đỉnh núi.

Rừng hoa dã quỳ phủ vàng hai bên đường hướng lên núi Ba Vì. ẢNH: TUẤN MINH

'Thiên đường ẩm thực’ quanh Nhà thờ Lớn Hà Nội

Nhà thờ Lớn Hà Nội là điểm đến hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế. Không chỉ có lịch sử lâu đời, kiến trúc cổ kính và độc đáo, khu phố quanh nhà thờ còn được xem là "thiên đường ẩm thực" níu chân người yêu Thủ đô.

Khu vực Nhà thờ Lớn Hà Nội luôn đông đúc, tấp nập. Ảnh: Huy Nguyễn

Đình Yên Phú: Từ bến sông tới phố hàng

Giữa nhịp phố phường tấp nập hôm nay, ít ai hình dung nơi góc Hàng Mã – Hàng Rươi từng là bến sông Tô Lịch rộn ràng thuyền buôn, là xóm chài Yên Phú xưa bên bờ nước. Từ bến sông thành phố hàng, từ làng nghề tới đô thị, đình Yên Phú vẫn lặng lẽ giữ hồn quá khứ giữa phố phường, kể lại câu chuyện về một Hà Nội từ sông nước mà thành.

Từ xóm chài đến bến sông thuyền buôn nhộn nhịp

Trong sách Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX của cụ Nguyễn Văn Uẩn (1912-1991), cho biết dấu tích cổ xưa quanh khu phố Hàng Lược, Hàng Mã, Hàng Cót, Hàng Rươi, nằm quanh bến sông Tô Lịch, khi ấy sông vẫn rộng, thuyền mành xứ Nghệ từ sông Hồng đi sâu vào tận Phủ Từ, nơi con sông dừng lại hào nước bao quan tường Thành Hà Nội xưa. Ta có thể tưởng tượng được cảnh thuyền bè nhộn nhịp gữa hai bên bờ phố xá sầm uất. Chỉ một đoạn sông ngắn mà trên bờ có tới năm ngôi đền miếu đình chùa và mấy chỗ họp chợ.

Bộ sách Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX của tác giả Nguyễn Văn Uẩn, bản in năm 1995. Bộ sách được chia làm 6 quyển, dựa trên các khu vực của thành phố. Mỗi quyển có một bài mở đầu nêu những đặc điểm riêng của khu vực nói trong tập sách và các phần, chương theo đặc điểm địa lý và dân cư. Ảnh: Oreka.

Sự dang dở của con phố văn chương

Vai trò của Văn Miếu - Quốc Tử Giám quan trọng trong lịch sử các triều đại Việt Nam, đặc biệt ở Thăng Long - Hà Nội, để khi ra đời, đã nằm sát ngay khu vực Hoàng thành. Ngày nay, di tích này trở thành một di sản trong lòng đô thị Hà Nội, để rồi gần nhất, một đơn vị hành chính mới cấp phường mang tên kép trên. Đây cũng là phường duy nhất ở Việt Nam có tên như vậy.

Mặc dù có lịch sử lâu đời, khung cảnh khu vực này cho đến giờ vẫn là kết quả của một quá trình đô thị hóa chưa hoàn thiện. Dấu vết những đường phố chưa được kết nối, các tên phố và xóm làng cũ trải qua những biến đổi phản ánh sự dang dở ấy. Lịch sử quá trình đổi tên đường phố thể hiện sự biến đổi của ý thức hệ, tư duy hành chính lẫn sự kỳ vọng biểu tượng hóa không gian văn hóa đô thị.

Phở gạo lứt cuốn tôm thịt

Nếu ẩm thực Hà Thành là một bản giao hưởng của hương vị, thì phở cuốn chính là nốt nhạc thanh thoát và nhẹ nhàng nhất. Với triết lý ẩm thực lấy cảm hứng từ sen và các nguyên liệu tốt cho sức khỏe, nhà hàng Senté đã sáng tạo món phở cuốn thành một phiên bản hoàn toàn mới vừa giữ trọn vẻ đẹp truyền thống, vừa nâng tầm giá trị dinh dưỡng mang tên “Phở gạo lứt cuốn tôm thịt”.

Phở gạo lứt cuốn tôm thịt thay vì sử dụng bánh phở trắng thông thường thì đầu bếp dùng bánh phở gạo lứt tự làm. Lớp bánh có màu nâu nhạt tự nhiên, dẻo mềm, giàu chất xơ và vitamin, phù hợp với thực khách theo đuổi lối sống lành mạnh và cân bằng dinh dưỡng.

Khám phá Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam

Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam tọa lạc tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) được xem là minh chứng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà khoa học, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình Việt Nam làm chủ công nghệ vũ trụ.

Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam được xây dựng tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) và vận hành bởi Trung tâm Vũ trụ Việt Nam thuộc Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam.

Trải nghiệm hành trình “Hà Nội 5 cửa ô”

Đoàn tàu du lịch hai tầng đầu tiên mang tên “Hà Nội 5 cửa ô” (The Hanoi Train) của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam vận hành không chỉ là sản phẩm du lịch nội đô hoàn toàn mới, mà còn là dấu mốc mở đầu cho hành trình kết hợp giữa giao thông, du lịch, văn hóa trong lòng Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Đoàn tàu “Hà Nội 5 cửa ô” bao gồm 5 toa được đặt theo 5 cửa ô gồm: Ô Cầu Giấy, Ô Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Quan Chưởng và Ô Chợ Dừa.

Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam

Chào mừng 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô và 95 năm Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20/10/1930 - 20/10/2025), Câu lạc bộ (CLB) Nhiếp ảnh nữ Hải Âu đã tổ chức trưng bày 54 tác phẩm tinh tuyển với chủ đề Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (Hà Nội).

Sự kiện còn ghi dấu ấn kỷ niệm 35 năm thành lập CLB Nhiếp ảnh nữ Hải Âu. CLB Nhiếp ảnh nữ Hải Âu là mái nhà chung của những nữ nghệ sĩ nhiếp ảnh tài năng, tâm huyết và có uy tín trong giới nghệ thuật. Trải qua 35 năm hình thành và phát triển, CLB đã ghi dấu bằng những thành tích chuyên môn xuất sắc. Các thành viên Hải Âu đều là những nữ nghệ sĩ dày dạn kinh nghiệm, trong đó người lớn tuổi nhất đã ngoài 80, người nhỏ tuổi nhất cũng đã trên 40 - tất cả cùng chung một niềm đam mê và tình yêu sâu sắc với nhiếp ảnh.

Hiện nay, CLB có 25 thành viên, trong đó nhiều chị đã đạt những tước hiệu cao quý trong làng nhiếp ảnh Việt Nam và Quốc tế. Không chỉ dừng lại ở hoạt động sáng tác, mỗi năm CLB đều tổ chức triển lãm và xuất bản sách ảnh đen trắng nhân dịp sinh nhật ngày 6/10, đồng thời phát hành tập sách ảnh màu để lưu dấu các mốc 25 năm, 30 năm và 35 năm của CLB qua quá trình sáng tạo nghệ thuật.

Triển lãm ảnh lần này không chỉ là dịp nhìn lại hành trình 35 năm sáng tạo nghệ thuật của CLB Hải Âu, mà còn là cơ hội để công chúng thưởng thức những khoảnh khắc sống động, tinh tế của đất nước và con người Việt Nam qua góc nhìn đầy cảm xúc của những nữ nghệ sĩ. Đây cũng là dịp tôn vinh sức sáng tạo bền bỉ, tình yêu nghệ thuật cháy bỏng và những đóng góp thầm lặng của các thành viên CLB trong suốt 35 năm qua.

Với triển lãm “Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam”, CLB Hải Âu một lần nữa khẳng định vị thế của mình trong đời sống nhiếp ảnh nước nhà, đồng thời gửi gắm thông điệp nhân văn: Nghệ thuật không chỉ để thưởng thức mà còn để sẻ chia, kết nối và lan tỏa yêu thương.

Không chỉ chú trọng hoạt động chuyên môn, các thành viên CLB còn thể hiện tinh thần nhân ái và trách nhiệm xã hội. Hằng năm, CLB trích một phần nguồn thu từ việc bán tác phẩm ảnh, sách ảnh và triển lãm để gây quỹ từ thiện, chung tay hỗ trợ những mảnh đời bất hạnh, đặc biệt là nạn nhân chất độc da cam.

Các thành viên CLB Nhiếp ảnh Hải Âu tại Triển lãm.

Thực hiện: Báo ảnh Việt Nam

Báo ảnh Việt Nam - 09/10/2025

Ngôi chùa cổ có pho tượng lạ giữa lòng Hà Nội

Điều khiến chùa Bộc trở nên đặc biệt là sự tồn tại của một pho tượng lạ. Tượng được thờ dưới hình thức tượng Đức Ông nhưng lại mang vóc dáng, thần thái của một vị đế vương.

Trên phố Chùa Bộc (phường Đống Đa, Hà Nội) - nơi từng là chiến địa khốc liệt đại phá quân Thanh - vẫn còn đó một ngôi chùa cổ mang tên chùa Bộc. Chùa còn có tên chữ là Sùng Phúc tự, Thiên Phúc tự.

Tam quan ngoại nằm ngay sát hè phố chùa Bộc, gồm 3 cổng xây cuốn vòm 2 tầng 8 mái, lợp ngói giả ống. Đỉnh nóc mái đắp hình mặt trời lửa với những đầu đao bay vút lên không trung, bên dưới treo bức hoành phi đề 3 chữ “Thiên Phúc tự”.

Trà ướp sen Tây Hồ - nét tinh hoa của người Hà Nội

Giữa lòng Hà Nội, có một loại trà đặc biệt được xem là “báu vật” của văn hóa Việt Nam: trà ướp sen Tây Hồ. Thức uống này không chỉ mang hương vị tinh tế mà còn chứa đựng tâm hồn thanh nhã, sự khéo léo và tình yêu thiên nhiên của người Hà Nội.

Nghề ướp trà sen Tây Hồ là một nghề truyền thống có lịch sử rất lâu đời, hiện nay đang được lưu giữ bởi trên 30 gia đình ở làng Quảng An, phường Tây Hồ.

Khám phá từng góc nhỏ của ngôi đền duy nhất thờ thần lửa giữa lòng phố cổ Hà Nội

Đền Hỏa Thần là ngôi đền duy nhất tại Việt Nam thờ vị thần lửa linh thiêng. Trải qua bao thăng trầm, ngôi đền nằm giữa lòng phố cổ vẫn giữ được đặc trưng kiến trúc, mỹ thuật thời xưa, là điểm tựa tinh thần vững chãi cho bao người dân Hà Nội.

Giữa lòng phố cổ Hà Nội có một di tích đặc biệt là đền Hỏa Thần ở số 30 phố Hàng Điếu, Hoàn Kiếm (xưa gắn với địa danh thôn Yên Nội, tổng Tiền Túc - sau đổi là tổng Thuận Mỹ, huyện Thọ Xương, kinh thành Thăng Long).

Đền Hỏa Thần ở số 30 phố Hàng Điếu

Đền Hỏa Thần có tên chữ là “Hỏa Thần từ”, thờ vị thần trông coi về lửa là Quang Hoa Mã Nguyên Súy. Truyền thuyết về thần chịu nhiều ảnh hưởng của tư tưởng Phật, Lão, Nho.

Tích xưa kể rằng Hỏa Thần vốn là Phật đăng (ngọn đèn trong cửa Phật), được nghe thuyết pháp tụng kinh nhiều nên giác ngộ và trở thành môn đệ của Phật gia. Do tính nóng không giữ được nghiêm giới luật nên Hỏa Thần phải xuống trần đầu thai vào nhà họ Phùng. Sau khi tiếp tục tu tập đắc đạo, Hỏa Thần lại được về trời làm môn đệ của Ngọc Hoàng Thượng Đế, chuyên việc trừ hỏa tai.

“Người dân tôn vinh Hỏa Thần là ông Tổ nghề phòng cháy chữa cháy. Có lẽ đây là ngôi đền thờ thần lửa duy nhất tại Việt Nam” - ông Trịnh Văn Hùng là thủ nhang, Phó trưởng tiểu ban quản lý di tích đền Hỏa Thần cho hay.

Trong hậu cung, tượng Hỏa Thần uy nghiêm ở giữa 2 pho tượng thị giả Thiên Lý Nhãn (nhìn thấy khắp nơi) và Thuần Phong Nhĩ (nghe thấu mọi điều)

Theo lời kể của người dân địa phương và tài liệu lịch sử, đền Hỏa Thần được xây dựng vào đầu thời Nguyễn, trong bối cảnh khu phố ở ngoài Cửa Đông thành Hà Nội chủ yếu vẫn là nhà tranh tre nứa lá, hỏa hoạn thường xuyên xảy ra.

Năm 1828, vào đầu năm xảy ra vụ cháy 200 nhà, giữa năm lại cháy 1.420 nhà thuộc 27 phường. Năm 1837, khu này cháy thêm 1.400 ngôi nhà nữa.

Sau vụ cháy lớn năm 1837, đến năm Minh Mệnh thứ 19 (1838), người dân đã lập ngôi đền thờ Hỏa Thần, cầu xin thần che chở, phòng tránh hỏa hoạn.

2 tấm bia đá cổ ghi lại việc xây dựng và trùng tu, sửa chữa di tích

Ban đầu, đây chỉ là một miếu nhỏ thờ pho tượng đồng Hỏa Thần. Giờ pho tượng đồng là một trong những cổ vật còn lưu giữ trong đền, cùng với 3 quả chuông được dùng để thỉnh Hỏa Thần về cứu giúp mỗi khi xảy ra hỏa hoạn.

Trải qua nhiều triều vua ban sắc phong Thần, nhiều lần trùng tu, sửa chữa, diện mạo ngôi đền cũng có nhiều thay đổi.

Những chiếc chuông cổ được đặt trong hậu cung

Trong đền có rất nhiều tượng thờ tôn nghiêm

Sinh ra và lớn lên ở phố Hàng Điếu, nhà đối diện đền Hỏa Thần, gần nửa thế kỷ qua, ông Hùng vẫn nhớ rõ: “Ngày xưa, lối vào đền chỉ là ngõ hẹp khoảng 1 m, đi vào một khoảng sân bé. Nơi đó, người dân thường quây quần luộc bánh chưng trong dịp Tết Nguyên đán. Sau đất chật, người đông dần, mỗi người lấn một tí, thành ra ngôi đền chỉ còn điện thờ nhỏ để thực hiện nghi lễ tâm linh”.

Đầu năm nay, cổng đền vừa được xây dựng lại, lối vào không còn là ngõ hẹp vỏn vẹn khoảng 1 m như trước kia

Nhiều người dân xin nước "giếng thần" trong đền để rửa mặt, rửa tay, với mong muốn công việc thuận lợi, gặp nhiều may mắn

Phải đến trước năm 2019, ngôi đền mới được Nhà nước cho trùng tu, tôn tạo lại khang trang hơn.

Để có được khuôn viên rộng rãi với 2 ngôi nhà ngang và khoảng sân như hiện tại, chính quyền đã phải di dời 7 hộ dân để trả lại mặt bằng cho di tích.

Đầu năm nay, cổng đền vừa được xây dựng lại, lối vào không còn là ngõ hẹp vỏn vẹn khoảng 1 m như trước kia.

Nét độc đáo trong đời sống tâm linh

Mặc dù đã qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo nhưng đền Hỏa Thần vẫn giữ được nét đặc trưng của phong cách kiến trúc, mỹ thuật thời xưa.

Những nét chạm khắc hoa văn tinh xảo tại đền Hỏa Thần

Điểm đặc biệt của đền Hỏa Thần là phối thờ cả Thần cả Mẫu: hậu cung thờ Hỏa Thần, phía ngoài thờ Mẫu.

Hậu cung thờ Hỏa Thần, phía ngoài thờ Tam tòa Thánh Mẫu và ngũ vị Tôn Ông

Trong sân đền có bia tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Tại khuôn viên đền còn thờ cả 2 cụ đồng trước kia từng trông coi nơi này.

Bia tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ trong khuôn viên của đền

Ngày 27/8/1996, cơ sở thờ tự đặc biệt này đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Là người “giữ lửa” cho ngôi đền, ông Hùng luôn chú trọng đến từng nghi thức nhỏ nhất. Ngày thường, công việc của thủ nhang bắt đầu từ rất sớm.

“Từ 5h30, tôi đã sang bên này để pha trà, dâng hương... Sau khi đi ăn sáng, tôi lại quay về cùng một số người trong tiểu ban quản lý đền quét lá, lau bụi, dọn dẹp nơi thờ tự. Kể cả có khách hay không, nơi thờ tự vẫn phải được trang nghiêm” - ông Hùng kể.

Bà Lê Thị Xế thường xuyên ra đền quét dọn, tiếp khách tới lễ

Bà Lê Thị Xế - Trưởng ban Công tác mặt trận của tổ dân phố - được tín nhiệm giao nhiệm vụ quản lý chăm sóc đền nhiều năm nay. Đều đặn hàng ngày, bà ra đền quét dọn, thay hoa, thay nước, tiếp khách tới lễ.

“Tôi đã tiếp nhiều người tới đền cầu xin. Sau khi thỏa ước nguyện, họ không quên tới lễ tạ” - bà Xế chia sẻ.

Tuy nhiên, bà Xế đề nghị các cơ quan hữu quan nghiên cứu thêm tư liệu lịch sử về đền Hỏa Thần, bởi “nhiều người thắc mắc ngôi đền cổ thế mà sao ít tư liệu quá”.

Hiện đền Hỏa Thần mới chỉ có bảng giới thiệu di tích bằng tiếng Việt. Có khách nước ngoài đến đây phải mang điện thoại ra nói chuyện với bà Xế để tìm hiểu thông tin về ngôi đền qua công cụ dịch thuật.

Hàng năm, xuân thu nhị kỳ, tại đền Hỏa Thần có 2 ngày lễ lớn: ngày 28/3 và 28/9 âm lịch (ngày sinh và ngày hóa của Thần).

Xưa kia, những ngày chính lễ này thường có lễ hội với các trò chơi dân gian. Nhưng giờ đất đai thu hẹp, nhà đền chỉ kết hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức các nghi thức cúng lễ long trọng, mở cửa tự do cho người dân đến lễ.

Phần lớn du khách và người dân đến đền đều cầu mong sự bình an, không xảy ra hỏa hoạn trong cuộc sống và công việc kinh doanh.

Ông Trịnh Văn Hùng là thủ nhang, Phó trưởng tiểu ban quản lý di tích đền Hỏa Thần

Ông Hùng vẫn thường dặn dò mọi người khi đến đền không nhất thiết phải dâng những vật phẩm đắt tiền, mà quan trọng là tấm lòng thành kính và ý thức giữ gìn nơi thờ tự sạch sẽ, gọn gàng.

“Bản thân tôi và những người giữ lửa ở đây đều mong muốn nhân dân và du khách thập phương hiểu rõ hơn về giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh của ngôi đền. Tôi rất phấn khởi khi ngày càng có nhiều người biết đến đền Hỏa Thần. Và hy vọng rằng các cấp chính quyền sẽ tiếp tục quan tâm, cùng chúng tôi gìn giữ nơi thờ tự này luôn trang nghiêm, xứng đáng với tầm vóc của một di tích lịch sử văn hóa” - ông Hùng bày tỏ.

Bình Minh - Lê Anh Dũng

Vietnamnet - 13/09/2025