Làng khoa bảng Quỳnh Đôi làm du lịch

Theo câu ca nổi danh một thời “Bắc Hà có Hành Thiện - Hoan Diễn có Quỳnh Đôi”, chúng tôi về với làng khoa bảng trên đất Nghệ. Từ một vùng đất học sản sinh những ông trạng, ông nghè, làng khoa bảng Quỳnh Đôi hôm nay đang hướng đến tour du lịch “Làng Cá Gỗ - Sau ánh hào quang”.

Quang cảnh làng Quỳnh Đôi nhìn từ trên cao

Theo sử làng, Quỳnh Đôi được hình thành từ năm thứ II Xương Phù (1378). Thuở ấy, cụ Hồ Kha giao cho con trai trưởng là Hồ Hồng cùng với các ông Nguyễn Thạc và Hoàng Khánh cùng nhau đến đây khai cơ, lập làng. Lúc đầu làng có tên là “Thổ Đôi Trang”, đến năm 1528, cụ Hồ Nhân Hy (đời Mạc) đổi tên thành làng Quỳnh Đôi nay là xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

Quỳnh Đôi, từ thuở lập làng cho đến nay, xứng danh với làng khoa bảng, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Thử nhẩm tính, từ năm 1378 đến 1918 khi bãi bỏ khoa thi bằng chữ Hán, làng có 734 người đỗ tú tài và cử nhân, 4 Phó bảng, 7 Tiến sĩ, 2 Hoàng Giáp và 1 Thám hoa. Còn từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay, theo thống kê chưa đầy đủ, toàn xã Quỳnh Đôi có trên 52 thạc sĩ, 55 tiến sĩ, 16 phó giáo sư, 5 giáo sư, 3 viện sĩ khoa học quốc tế.

Hầm Hô - Viên ngọc xanh giữa lòng đất võ!

Giữa lòng huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định - nơi sinh ra người Anh hùng áo vải cờ đào Nguyễn Huệ có một vùng đất được thiên nhiên ưu ái ban tặng vẻ đẹp hiếm có: Hầm Hô. Đây không chỉ là một thắng cảnh nổi bật trên bản đồ du lịch Bình Định mà còn là nơi kết tụ của lịch sử, truyền thuyết và hào khí dân tộc. Từ vẻ đẹp của sông nước đá núi đến những câu chuyện tình yêu, nghĩa khí lẫm liệt của thời Tây Sơn hiển hách, Hầm Hô hiện lên như một sử thi vừa tráng lệ vừa nên thơ.

Bến đò trong Khu du lịch Hầm Hô

Thổ cẩm kể chuyện bản làng

Nghề thêu thổ cẩm của người Dao Thanh Y ở Quảng Ninh không chỉ là di sản văn hóa truyền thống mà còn đang mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch cộng đồng. Từ những bản làng như Bằng Cả (TP Hạ Long) đến Khe Sú (TP Uông Bí), nghề thêu đang từng bước hồi sinh, trở thành sản phẩm văn hóa, du lịch mang dấu ấn riêng của vùng cao.

Nghề thêu thổ cẩm không chỉ là di sản văn hóa truyền thống mà còn đang mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch cộng đồng

Về Tuy Hòa thưởng thức món chả ram dông

Dông cát là một loài bò sát sống chủ yếu trên những triền cát nóng dọc ven biển miền Trung, đặc biệt nhiều ở Phú Yên, Ninh Thuận và Bình Thuận. Loài vật này có thân hình nhỏ nhắn, da màu nâu nhạt, điểm xuyến những hình đốm tròn màu đen và cam, thường sống trong các hang cát tự đào. Dông cát có giá trị dinh dưỡng cao, được ví như “gà đồng” của vùng Duyên hải.

Con dông sống trên cát

Ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, dông cát không chỉ là một nguyên liệu ẩm thực mà còn là nguồn thu nhập quan trọng của nhiều người dân. Từ những bãi cát ven biển, người dân địa phương sử dụng các phương pháp bắt dông như đào hang, đặt bẫy hoặc dùng cần câu chuyên dụng. Qua hết tháng Giêng, tiết trời vào mùa nắng nóng, con dông bắt đầu ra khỏi hang để kiếm ăn, các “thợ săn dông” bắt đầu ra quân, và đó cũng là lúc các quán ăn ở Tuy Hòa rộn ràng chuẩn bị nguyên liệu cho món chả ram dông.

Quả của rừng

Vào độ tháng Tư, tháng Năm, khi mặt trời đổ lửa qua từng tán cây cao vút giữa những cánh rừng thường xanh Tây Nguyên, cũng là lúc rừng bừng nở một hương vị rất riêng: vị của quả. Những loại trái không ai gieo trồng, chẳng cần chăm bón, cứ thế lớn lên giữa rừng sâu thẳm, nó kết tinh từ nắng gió, mưa nguồn, và linh hồn của đất mẹ. Chúng là “quả của rừng” - món quà mà thiên nhiên Tây Nguyên dành tặng cho những ai biết nâng niu, khám phá.

Quả chôm chôm rừng

Đặc sắc món “đèn pha” đại dương

Món mắt cá ngừ đại dương – hay còn gọi là “đèn pha” – là đặc sản trứ danh của vùng biển Tuy Hòa, Phú Yên. Không chỉ độc đáo ở hương vị béo giòn, món ăn này còn gắn liền với những câu chuyện thú vị về nguồn gốc và cách chế biến cầu kỳ, khiến thực khách nhớ mãi không quên.

Một con cá ngừ đại dương nặng trên 200 kg do ngư dân Phú Yên câu được

Mộc mạc phở sắn miền Trung du

Không chỉ là một loại thực phẩm có bề dày lịch sử, mà ở xứ Quảng còn có một loại phở khác biệt được gọi là phở sắn khô với cách làm, nguyên liệu, hương vị hết sức độc đáo mà chẳng nơi nào có được.

Nguyên liệu làm món phở sắn được làm từ củ sắn (củ mì)

Tinh hoa ẩm thực từ lươn xứ Nghệ

Ở xứ Nghệ - mảnh đất chịu ảnh hưởng của gió Lào bỏng rát, dấu ấn ẩm thực được tạo nên từ những món ăn mộc mạc nhưng đầy tinh tế, đặc biệt là các món ăn chế biến từ lươn đồng. Cháo lươn, súp lươn, miến lươn, lươn nướng, lươn om chuối đậu… không chỉ là những món ngon nổi tiếng mà còn là biểu tượng cho sự khéo léo, cần mẫn và tinh thần chịu thương chịu khó của người dân nơi đây.

Các món ăn được chế biến từ lươn

Canh lưỡi rồng - Món ngon vùng cát Phú Yên

Cây lưỡi rồng thuộc họ xương rồng còn gọi là cây lưỡi long. Loài cây này chẳng hề xa lạ bởi nó mọc hoặc trồng khá nhiều trên những vùng đất cát ở các tỉnh miền Trung. Thoạt nghe chắc có nhiều người ngạc nhiên vì hiếm có nơi nào lại chọn cây lưỡi rồng làm món ăn. Ấy thế mà nhiều người dân ở các tỉnh Nam Trung bộ nói chung và người dân ở vùng cát của tỉnh Phú Yên nói riêng thì canh lưỡi rồng lại là món khoái khẩu của nhiều gia đình.

Cây lưỡi rồng do người dân trồng trên đất cát, không cần chăm sóc. Ảnh: H.H.THẾ

Bảo tồn nghệ thuật trang trí trên Paning của người Chăm

Paning là một loại hình nghệ thuật trang trí rất quan trọng trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Chăm. Họa tiết Paning xuất hiện trong các lễ hội Rija và đám tang với chức năng trang trí, ngăn cách một không gian riêng mang tính thiêng liêng. Nghệ thuật vẽ thủ công Paning làm tấm trướng trang trí trong các lễ tục có nguy cơ mai một theo thời gian. Do đó, vấn đề bảo tồn nghệ thuật vẽ Paning mang tính cấp bách.

Gia đình bà Sử Gia Trang ở khu phố Bàu Trúc, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận trang trí Paning trong nghi lễ Patrip

Phế tích tháp Chăm ở An Phú (Pleiku): Bí ẩn vẫn còn nằm trong lòng đất

Phế tích tháp Chăm ở xã An Phú, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai đã được Trung tâm Khảo cổ học (Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ) phối hợp với Bảo tàng tỉnh Gia Lai khai quật khảo cổ học hai lần vào các năm 2023 và 2024. Đặc biệt, trong lần khai quật lần thứ hai, các nhà khảo cổ đã phát hiện được “Hố thiêng” với phần trung tâm nằm trong khung hình tròn, được tạo dựng bằng các viên gạch xếp thành hình chữ Vạn cùng nhiều hiện vật có giá trị.

Bình Kamandalu bằng vàng - Ảnh Xuân Toản

Có một bia ký Chăm quý hiếm của Gia Lai ít người biết đến

Từ trước đến nay, Gia Lai chỉ được biết đến với hai bia ký Chăm là bia Drang Lai (C43, thị xã Ayun Pa) và bia Tư Lương (C237, huyện Đăk Pơ). Tuy nhiên, còn một bia ký khác ít được biết đến: bia C42, nằm sau lưng tượng thần Shiva cưỡi bò tại tháp Drang Lai. Hiện, bia này được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Boston (Hoa Kỳ). Tư liệu từ Viện Nghiên cứu Thế giới Cổ đại – Đại học New York cung cấp nhiều thông tin quý giá về tấm bia này.

Bia ký C42 - Bảo tàng Mỹ thuật Boston - Hoa Kỳ

Bức tranh mùa gặt trên cao nguyên Kon Tum

Vào mùa gặt, những cánh đồng lúa ở Kon Tum hiện lên như bức tranh lớn, nơi những luống gặt, vạt rạ trải dài tạo thành các hoa văn tự nhiên đầy sống động. Vẻ đẹp ấy không chỉ phản ánh sự khéo léo trong lao động mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên.

Những luống gặt đẹp tựa như những hoạ tiết hoa văn thổ cẩm

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Là ngôi tháp cuối cùng của người Chăm được xây dựng bằng chất liệu gạch nung còn bảo tồn nguyên vẹn, đền tháp Po Ramê không chỉ là di sản kiến trúc độc đáo mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng Chăm. Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.

Toàn cảnh tháp Po Rome từ trên cao. (Ảnh TL)

Biểu tượng linh thiêng giữa lòng tháp cổ

Tháp Pô Rômê được giới nghiên cứu văn hóa đánh giá là một trong những công trình có niên đại “trẻ” nhất trong hệ thống tháp Champa. Tuy không đồ sộ như tháp Hòa Lai hay Pôklong Garai, song tháp Pô Rômê lại sở hữu những đường nét kiến trúc và hoa văn độc đáo, mang phong cách riêng. Đặc biệt, giữa lòng ngọn tháp hơn 300 năm tuổi này đang lưu giữ một Bảo vật Quốc gia - bức phù điêu vua Pô Rômê - được đồng bào Chăm đời này qua đời khác gìn giữ như một biểu tượng linh thiêng.

Các vị chức sắc thực hiện nghi thức cúng mở cửa tháp Pô Rômê và ca ngợi công lao các vị thần

Tiếng kèn trên rẫy

Nằm nép mình dưới chân những đồi cà phê bạt ngàn ở thị xã Buôn Hồ (Đắk Lắk), buôn Trinh - một trong những buôn cổ của người Ê Đê vẫn giữ nhịp sống chậm rãi, trầm mặc. Dù trong những ngày Đông se lạnh hay giữa trưa Hè nắng cháy, đâu đó dưới bóng cây rừng, bên bến nước hay rẫy cà phê, vẫn vang vọng tiếng kèn đinh năm. Âm thanh da diết, dồn dập ấy như hòa nhịp với hơi thở của núi rừng.

Ông Ma Hớt thổi kèn bên thác

Về Bình Sơn nghe hát bả trạo

Về xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, du khách sẽ được hòa mình vào không gian nghệ thuật dân gian độc đáo với những làn điệu dân ca bài chòi, bả trạo - di sản văn hóa lâu đời của ngư dân vùng Duyên hải miền Trung. Nơi đây còn được xem là một điểm sáng trong việc gìn giữ và phát huy loại hình nghệ thuật này, với sự góp mặt của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Văn Thu.

Hát bả trạo

Nghề nhuộm vải chàm của người Nùng

Bình Gia là huyện miền núi của tỉnh Lạng Sơn có đông đồng bào DTTS sinh sống, trong đó dân tộc Nùng chiếm 62% dân số toàn huyện.

Những hạt bông được người dân thu hái từ nương về mang ra phơi

Dư vị Sín Chéng

4h sáng, con gà trên núi còn đương “ngái ngủ”, chưa kịp cất tiếng gáy mà bếp của người Mông đã rần rật đỏ lửa. Người Mông dậy sớm lắm! Dậy sớm để còn kịp cho vật nuôi ăn, còn kịp đi nương… Và hôm nay thì dậy sớm để còn kịp đi chợ. Trên mảnh đất Si Ma Cai thuộc tỉnh Lào Cai này, người ta vẫn bảo một năm có đến 50 lần Tết, Tết của người Mông, Tết của người Kinh và 48 ngày Tết chợ.

Hạnh phúc nơi chợ phiên

Đêm trước ngày diễn ra chợ phiên, đứng từ đỉnh cao nhất của Sản Sín Pao nhìn xuống, thấy Sín Chéng lấm tấm vài ánh đèn đỏ đục nằm thấp thoáng trong sương hệt như chiếc bánh đa vừng. Nhưng cảm giác xa xôi, diệu vợi ấy sẽ tan biến ngay khi bình minh vừa ló rạng, người xe từ khắp các vùng xa xôi nườm nượp kéo về, tất bật và ken dày như hạt ngô trên thân bắp.

Đồng bào Ba Na gìn giữ “trái tim” của buôn làng

Nhà rông là ngôi nhà chung linh thiêng, là “trái tim” của buôn làng. Mỗi khi có hư hỏng xảy ra, đồng bào Ba Na ở xã Hà Tây, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai cùng chung tay đầu tư xây dựng, sửa chữa, tu bổ để gìn giữ kiến trúc văn hóa độc đáo này.

Nhà rông là ngôi nhà chung linh thiêng, là trái tim của buôn làng, nơi diễn ra những lễ hội quan trọng của cộng đồng người Ba Na

Nhà rông Kon Sơ Lăl, xã Hà Tây, huyện Chư Păh, có chiều cao trên 20 m (tương đương căn nhà 6 - 7 tầng) được xây dựng mới vào tháng 8/2017 và trở thành nhà rông lớn nhất, nóc nhà của đại ngàn Tây Nguyên. Đến nay, phần mái nhà rông đã bị hư hỏng nhiều nên dân làng đã họp bàn, chọn ngày để lợp lại mái nhà rông.