Độc đáo Lễ hội Ruộng bậc thang Miền Đồi

Ngày 25/10, UBND xã Thượng Cốc (Phú Thọ) tổ chức Lễ hội Ruộng bậc thang Miền Đồi năm 2025 với nhiều hoạt động đặc sắc, thu hút được hàng nghìn người dân và du khách tham quan, chiêm ngưỡng vẻ đẹp lúa chín.

Khu vực mâm xôi thực hiện các nghi lễ mừng lúa mới tại lễ hội. Ảnh: TTXVN

Điểm hẹn du lịch cộng đồng mới vùng Mường Thàng

Trong không gian núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, xóm Mừng với cảnh quan thiên nhiên tươi mát, trong lành cùng những mùa hoa rực rỡ và bản sắc văn hóa Mường đặc sắc đang vươn mình trở thành điểm sáng về du lịch cộng đồng, là điểm đến của du khách trong và ngoài nước. 

Xóm Mừng tại xã Cao Phong (Phú Thọ).

Câu chuyện đặc biệt trong tấm vải thổ cẩm của người Mường ở xóm Cóm

Với quy trình thủ công cầu kỳ, từ trồng bông, kéo sợi đến nhuộm màu tự nhiên, những hoa văn tinh tế như quả trám, trái tim, ngọn núi không chỉ phản ánh thiên nhiên mà còn lưu giữ bản sắc dân tộc.

Ở tuổi ngoài 60, bà Bùi Thị Hương ở xóm Cóm (Tân Lạc, Phú Thọ) là một trong số ít người vẫn miệt mài giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc Mường.

Bà Hương cùng bà Mỉa đem theo cả dụng cụ cán bông, khung cửi… ra hội chợ để trực tiếp giới thiệu quy trình làm ra một tấm vải thổ cẩm theo cách thức thủ công truyền thống. Ảnh: Bình Minh

Từ thác Mu qua Bãi Bùi - hành trình giữa đại ngàn kỳ vĩ

Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn, Ngổ Luông của tỉnh Phú Thọ không chỉ có hai danh thắng nổi tiếng - thác Mu và Bãi Bùi, mà còn là nơi quần tụ hàng chục bản làng Mường với nếp nhà sàn nguyên bản nép bên núi, bên suối.

Danh thắng thác Mu nằm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông, thuộc xã Ngọc Sơn, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Bình Khang

Săn mây ở Pà Cò

Những ngày đầu thu, con đường từ Hà Nội lên miền Tây Bắc như dài thêm bởi sự háo hức. 150km đèo dốc, vòng cua ôm sát sườn núi, những con suối bạc lấp lánh dưới nắng sớm... tất cả như dẫn ta bước vào một thế giới khác. Đặt chân tới Pà Cò, rồi thêm 10 km đường dốc ngoằn ngoèo, “cổng trời” mở ra trước mắt, lặng lẽ mà rực rỡ.

Điểm săn mây thu hút khách du lịch tại Pà Cò. Ảnh: Thu Hằng

Khám phá bản làng trên hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á

Hồ Thủy điện Hòa Bình không chỉ ấn tượng với cảnh sắc núi sông kỳ vĩ, mà còn có những bản làng nguyên sơ của đồng bào Mường, Dao.

Những bản làng nằm nép mình ven hồ là điểm đến lý tưởng trên hành trình khám phá vùng hồ Thủy điện Hòa Bình rộng lớn. Ảnh: Bình Khang

Nơi đây, du lịch cộng đồng đang phát triển mạnh mẽ, trở thành điểm đến hấp dẫn trên hành trình khám phá công trình thế kỷ này.

Hồ Hòa Bình được hình thành từ khi xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà, dài hơn 100km, trải rộng trên địa bàn 17 xã thuộc tỉnh Hòa Bình cũ, với dung tích lên đến gần 9,5 tỉ mét khối nước - là hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á. Với hệ sinh thái sông núi xen kẽ tạo nên quần thể cảnh quan đặc sắc, vùng hồ này đã được quy hoạch trở thành Khu du lịch quốc gia hồ Hòa Bình.

Tháp Bình Sơn: Kiệt tác kiến trúc thời Lý - Trần

Giữa vùng đất Tam Sơn yên bình, nép mình bên dòng sông Lô thơ mộng, một ngọn tháp gạch cổ màu đỏ thẫm vẫn lặng lẽ vươn cao suốt hơn bảy thế kỷ. Đó chính là Tháp Bình Sơn – kiệt tác kiến trúc thời Lý- Trần (1009 - 1400), hiện được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt và đã trở thành biểu tượng văn hóa tự hào của người Phú Thọ.

Nằm trong khuôn viên chùa Vĩnh Khánh, xã Tam Sơn, tỉnh Phú Thọ, Tháp Bình Sơn là một trong những công trình kiến trúc Phật giáo cổ còn nguyên vẹn nhất ở Việt Nam hiện nay. Với kiến trúc độc đáo, kỹ thuật xây dựng điêu luyện và giá trị lịch sử đặc biệt, ngọn tháp được ví như một biểu tượng trường tồn của văn hóa thời Lý-Trần.

Phần chân tháp rêu phong cổ kính – dấu tích của thời gian.

Những chi tiết trang trí hình cánh hoa sen trên bệ tháp

Những họa tiết trang trí tuyệt đẹp trên những viên gạch ở phần bệ tháp

Tháp Bình Sơn hiện còn lại 11 tầng cùng một tầng bệ, tổng chiều cao khoảng 16,5 mét. Các tầng tháp thu nhỏ dần, tạo nên dáng vẻ thanh thoát và vươn cao như một đóa sen. Phần bệ chân tháp có chiều dài mỗi cạnh khoảng 4,45 mét, trong khi tầng trên cùng chỉ 1,55 mét, tạo cảm giác cân đối hài hòa và chắc chắn. Tháp không có lối đi lên bên trong, mà là xây đặc – hình thức đặc trưng của loại tháp thờ hoặc tháp mộ trong kiến trúc Phật giáo.

Tháp Bình Sơn nhìn từ trên cao.

Một điểm đặc biệt của Tháp Bình Sơn là kỹ thuật xây dựng hoàn toàn bằng gạch nung thủ công không vữa. Các viên gạch được thiết kế với mộng khớp, gờ chỉ và mấu gắn kết chặt chẽ với nhau – một kỹ thuật lắp ráp xây dựng tinh xảo. Tổng cộng, ngọn tháp được xây dựng từ khoảng 13.000 viên gạch. Sự chắc chắn và bền bỉ của kết cấu này đã giúp công trình vượt qua bao biến động của thời gian, khí hậu và chiến tranh.

Gạch thân tháp được ốp vuông vức, phủ kín toàn bộ bề mặt tháp.

Chi tiết trang trí trên của một ô cửa ở tầng thứ 2 tháp Bình Sơn

Mỗi tầng Tháp Bình Sơn đều có các ô cửa

Hoa văn trang trí trên gạch xây tháp được tạo tác tinh tế, tuyệt đẹp 

Dù bị mài mòn bởi thời tiết, tháp vẫn giữ dáng vẻ uy nghi, bền bỉ theo năm tháng

Điểm nhấn về mặt mỹ thuật của tháp chính là hệ thống hoa văn trang trí phong phú, đặc sắc. Tầng bệ và tầng 1,2 được chạm trổ tinh xảo các đề tài rồng thời Trần, hoa cúc, cánh sen, lá đề, tháp tỏa hào quang… tạo nên một tổng thể trang trí thẩm mỹ tuyệt mỹ, vừa thể hiện rõ tinh thần Phật giáo. Từ tầng 3 trở lên, hoa văn được giản lược dần, chủ yếu là các đường chỉ, hoa văn nhỏ gọn, khiến phần thân trên trở nên nhẹ nhàng, thanh thoát. Sự chuyển tiếp giữa phần chân vững chãi và phần thân tháp thanh mảnh tạo nên một tổng thể rất hài hòa.

Tháp cao 14,7m, chân rộng gần 4,5m, được xây từ hơn 13.000 viên gạch đất nung.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng Tháp Bình Sơn có thể từng là tháp thờ xá lợi hoặc tháp lưu giữ kinh sách, gắn với chùa Vĩnh Khánh – một trung tâm Phật giáo xưa. Dù không còn ghi chép lịch sử rõ ràng, song dấu tích kiến trúc và nghệ thuật còn lại đủ để khẳng định vai trò quan trọng của công trình trong đời sống văn hóa – tín ngưỡng của vùng đất này suốt hàng trăm năm.

Dù bị mài mòn bởi thời tiết, tháp vẫn giữ dáng vẻ uy nghi, bền bỉ theo năm tháng.

Tháp mang hình khối thanh thoát, hoa văn tinh xảo – một kiệt tác kiến trúc thời Trần.

Một trong những tượng thờ cổ tại chùa Vĩnh Khánh.

Với những giá trị nổi bật về lịch sử, kiến trúc và mỹ thuật, Tháp Bình Sơn đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2016 – cấp độ bảo tồn cao nhất đối với các di tích lịch sử – văn hóa ở Việt Nam.

Du khách chiêm ngưỡng tuyệt tác kiến trúc Tháp Bình Sơn.

Không chỉ là một biểu tượng văn hóa của Phú Thọ, Tháp Bình Sơn còn là di sản kiến trúc quý hiếm của cả nước. Giữa những đổi thay của thời cuộc, ngọn tháp vẫn sừng sững như một chứng nhân lặng lẽ, nhắc nhở hậu thế về một thời kỳ hưng thịnh của Phật giáo ở Tam Sơn.

Thực hiện: Việt Cường

Báo ảnh Việt Nam - 22/07/2025

Độc đáo bộ Lịch Rọi của người Mường

Lịch Rọi – loại lịch cổ xưa của người Mường, là một di sản văn hóa đặc sắc, phản ánh tri thức và thế giới quan gắn bó mật thiết với tự nhiên, mùa màng và tín ngưỡng dân gian.

Người Mường ở Hòa Bình tự hào giới thiệu bộ Lịch Rọi truyền thống.

Lịch Rọi, còn gọi là lịch tre hay lịch Mường thường được làm từ tre già hoặc nứa thẳng, dài khoảng 40–60 cm. Mỗi bộ lịch gồm 12 thẻ tương ứng với 12 tháng, trên đó khắc các vạch và ký hiệu như hình tròn, dấu gạch chéo, hình tam giác… Những dấu hiệu này cho biết ngày tốt – xấu, ngày đại cát – tiểu cát, ngày kiêng kỵ hoặc phù hợp cho từng việc cụ thể như dựng nhà, cưới xin, lên rừng, xuống suối, gieo trồng, làm lễ…

Chuyện kỳ bí về loài rắn ba mào cuộn tròn trong ngôi đền thiêng ở Phú Thọ

Đền Nhà Bà (xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân bản địa. Đến nay, các thế hệ vẫn truyền tai nhau những chuyện kỳ bí về ngôi đền, trong đó có hình ảnh rắn ba mào cuộn tròn trong gian thờ.

Đền Nhà Bà tọa lạc tại xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao (tỉnh Phú Thọ). Ngôi đền thờ Đức Thánh Mẫu và hai cô (tương truyền là hai nữ tướng thời Hai Bà Trưng đã có công trong cuộc khởi nghĩa chống quân xâm lược phương Bắc và bảo vệ đất nước). Ngôi đền nhìn từ trên cao được phủ xanh bóng mát từ những gốc cây cổ thụ. Ảnh: Lê Anh Dũng

Rau đặc sản ở Hòa Bình càng hái càng mọc, vị ngọt bùi, ăn lạ miệng

Rau mít rừng là đặc sản nức tiếng của bà con dân tộc Mường ở Hòa Bình, hút khách tìm mua vì ngon, vị ngọt bùi, ăn lạ miệng.

Cây mít rừng (hay còn gọi là mít ré, mít mi) là loại cây thân gỗ nhỏ, có nhiều nhánh mọc thành bụi, thuộc họ dâu tằm. Chúng mọc hoang trong rừng, phân bổ ở một số tỉnh miền núi phía Bắc nhưng xuất hiện nhiều và phổ biến nhất là ở Hòa Bình.

Nhiều năm qua, bà con dân tộc Mường đã tận dụng lá và búp non của cây mít rừng để làm thức ăn, xem như loại rau đặc sản thơm ngon không phải nơi nào cũng có.

Thậm chí, khi nhu cầu sử dụng rau mít rừng ở trong và ngoài địa phương tăng cao, người Mường ở Hòa Bình còn tìm cách nhân giống, trồng loại cây này trong vườn nhà hay trên đồi để thuận tiện cho việc thu hoạch và đem bán.

Mãn nhãn với vòm trời rực lửa từ cây gạo cô đơn 40 năm tại Vĩnh Phúc

Cây gạo cô đơn là tên người dân đặt cho cây gạo 40 năm tuổi mọc cạnh bờ đê tả sông Hồng tại xã Liên Châu (Yên Lạc, Vĩnh Phúc).

Cây gạo cô đơn nở hoa dưới dốc đê rẽ vào Trường tiểu học Liên Châu (Yên Lạc, Vĩnh Phúc), nhìn như một ngọn đuốc khổng lồ hiên ngang giữa đất trời. Không e ấp, dịu dàng như những loài hoa khác, hoa gạo khoe sắc một cách mạnh mẽ, nồng nàn. Màu đỏ ấy như nhuộm thắm cả một khoảng trời, làm bừng sáng cả một vùng quê yên ả - Ảnh: HẢI NAM

Trải nghiệm nét văn hóa đặc sắc vùng đất Tổ tại đình Hùng Lô

Làng cổ Hùng Lô (Việt Trì, Phú Thọ) là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống gắn liền với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và các phong tục tập quán của cư dân Việt thuở xưa. Đây là điểm du lịch với nhiều trải nghiệm văn hóa ấn tượng ở Phú Thọ.

Làng cổ Hùng Lô cách Đền Hùng khoảng 10 km. Trải qua bao biến thiên, thăng trầm của lịch sử, nơi đây vẫn bảo tồn được gần như nguyên vẹn kiến trúc ngôi đình cổ có niên đại hơn 300 năm. Đây là Di tích lịch sử cấp Quốc gia gồm: ngôi miếu cổ, tòa Đại đình, Long đình, lầu Chuông, lầu Trống, bệ thờ Thần nông, nhà Văn chỉ... Dù hơn 300 năm đã trôi qua nhưng tất cả vẫn được bảo tồn nguyên vẹn giá trị.

Theo chị Lã Thị Hồng Thùy, cán bộ văn hóa xã Hùng Lô, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, Đình Hùng Lô được ví như bảo tàng thu nhỏ giữ nhiều cổ vật, bảo vật quý giá, trong đó phải kể đến 11 đạo sắc phong và 5 cỗ kiệu sơn son thếp vàng (4 cỗ kiệu Văn và 1 cỗ kiệu Bát Cống). Hùng Lô là làng nổi tiếng về truyền thống rước kiệu từ xưa tới nay, nhiều năm liền làng được giải Nhất. Năm 1918 tức năm Mậu Ngọ đã được vua triều Nguyễn tặng cho tấm biển đề chữ: Hùng Lô kỷ niệm Đệ nhất hội.

Du khách quốc tế tham quan đình Hùng Lô

Độc đáo cổ vật tranh thờ các dân tộc vùng núi phía Bắc

Bảo tàng tỉnh Hòa Bình hiện lưu giữ một số di vật, cổ vật quý hiếm, nhiều hiện vật có giá trị lịch sử, giá trị khoa học, giá trị mỹ thuật cao thể hiện sự đa dạng về văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam như bộ sưu tập sách cổ được viết trên lá cây, bộ sách cổ bằng chữ Nôm, bộ chiêng cổ, trống đồng cổ… Trong số đó, bộ tranh thờ cổ các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông ở các vùng miền núi phía Bắc là cổ vật quý với những nét độc đáo khác biệt, thể hiện văn hóa tín ngưỡng của dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc Việt Nam. 

Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc, phong sắc của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt

Về xứ Mường vui Tết Doi

Tổ chức Tết Doi, Lễ hội xuống đồng gắn với tục rước gọi “vía lúa” là hoạt động văn hoá đầu Xuân mang đậm triết lý nhân sinh của đồng bào dân tộc Mường vùng Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đã tồn tại hàng trăm năm nay.

Hoạt động văn hoá, văn nghệ trong Lễ hội xuống đồng của đồng bào các dân tộc trong dịp Tết Doi

Hằng năm, mỗi khi Xuân về, người dân xứ Mường xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ lại nô nức cùng nhau tổ chức Tết Doi, một phong tục được đồng bào nơi đây gìn giữ như một nét đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần. Theo các bậc cao niên ở xứ Mường xã Thu Cúc, Tết Doi khởi phát từ xa xưa, gắn với câu chuyện huyền thoại về nàng Cúc lặn lội đi tìm giống lúa về cứu đói cho người Mường.

Độc đáo cách xem Lịch Tre của người Mường Hòa Bình

Lịch Tre hay còn được gọi là lịch Đoi/Roi của người Mường Hòa Bình. Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường, là khối tài sản về tri thức dân gian vô giá. Tất cả mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày, phong tục, nghi lễ, lễ hội của cộng đồng, những việc quan trọng của mỗi người, mỗi gia đình người Mường ở Hòa Bình đều dựa vào cách tính cát, hung của bộ Lịch Tre.

Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội "Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Lễ hội Khai hạ là lễ hội quan trọng của đồng bào dân tộc Mường. Ảnh: Hoàng Tâm

Trong những lễ hội cổ truyền tổ chức vào dịp đầu xuân năm mới, lễ hội Khai hạ có một vị trí đặc biệt trong đời sống của đồng bào dân tộc Mường. Mục đích của lễ hội là để cầu cho mùa màng của một năm mới may mắn, thịnh vượng đồng thời thực hiện những nghi lễ cúng mùa cũng là dịp để người Mường nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí và bày tỏ những ước vọng của mình về một cuộc sống tốt đẹp, bình yên.

Từ mũi khoan cách đây 27 năm, phát lộ thứ nước tạo giá trị nghìn tỷ đồng

Hơn 20 năm trước, người dân khoan giếng phát hiện nước từ lòng đất có những đặc tính khác lạ. Loại nước này đến nay đã tạo nguồn thu cho du lịch cả huyện lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Nguồn nước mang lại giá trị nghìn tỷ

Năm 1998, huyện Thanh Thủy (tỉnh Phú Thọ) gặp trận hạn hán lớn, người dân khốn khổ vì thiếu nước sinh hoạt. Trong bối cảnh đó, ông Phan Ngọc Thành (SN 1960) đã thuê người khoan sâu vào lòng đất để giải bài toán khó khăn này.

Cho đến hôm nay, ông Thành vẫn rất tự hào khi mũi khoan cách đây 27 năm đã tạo nên kỳ tích về phát triển du lịch cho quê nhà.

Ông Thành kể, khi nhóm thợ khoan làm việc khoảng 2 ngày thì nước từ lòng đất bắt đầu phụt lên. Mùi nước lúc đầu rất khó chịu, có màu đục. Nhưng tiếp tục khoan sâu xuống lòng đất, ông phát hiện nguồn nước rất trong và nóng.

Những chuyến xe chở khách du lịch đến huyện Thanh Thủy những ngày đầu năm 2025 để trải nghiệm tắm khoáng nóng

Giữ lửa nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Mông trên đỉnh Hang Kia – Pà Cò

Nằm trong vùng núi cao của huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình, xã Hang Kia và Pà Cò là nơi sinh sống của cộng đồng dân tộc Mông, một dân tộc có nền văn hóa lâu đời với những giá trị truyền thống đặc sắc. Trong đó, nghề dệt, thêu thổ cẩm là một phần quan trọng trong đời sống của người dân nơi đây.

Nghề dệt, thêu thổ cẩm là một phần quan trọng trong đời sống của đồng bào dân tộc Mông ở Hang Kia - Pà Cò. Ảnh: Hoàng Tâm

Ngược dòng Đà Giang thưởng thức cá nướng của người Mường

Có dịp ghé bến cảng Thung Nai lọt thỏm giữa lòng hồ Sông Đà, cách trung tâm TP Hòa Bình khoảng 20 km, khách du lịch đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức đặc sản cá nướng trứ danh của người Mường.

Một góc Hồ Hòa Bình. Ảnh: Đặng Tình

Đặc sắc lễ mừng cơm mới của đồng bào Mường ở Miền Đồi

Lễ mừng cơm mới là một trong những nghi lễ truyền thống quan trọng và mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc của đồng bào dân tộc Mường. Đây là dịp để tạ ơn thần linh, tổ tiên đã ban cho một vụ mùa bội thu, đồng thời cũng là cơ hội để cộng đồng gắn kết, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. 

Những thửa ruộng bậc thang hùng vĩ ở xã Miền Đồi làm say lòng người. Ảnh: Thanh Hải

Ở xã Miền Đồi, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, nơi có những thửa ruộng bậc thang như những dải lụa trời vàng óng, bà con đồng bào dân tộc Mường sẽ làm lễ sau vụ thu hoạch lúa tầm tháng 10 âm lịch để bày tỏ lòng biết ơn đến các vị thần, như thần đất, thần núi, thần sông, và đặc biệt là thần lúa. Với người Mường, hạt lúa không chỉ là nguồn sống mà còn tượng trưng cho sức mạnh và sự phồn thịnh của cộng đồng. Mỗi hạt gạo đều chứa đựng mồ hôi, công sức của con người cùng sự phù trợ của thiên nhiên và thần linh.