Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Chùa Đức Bổn A Lan Nhã

Di tích Chùa Đức Bổn A Lan Nhã tọa lạc xã Đức Liễu, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước.

Chùa Đức Bổn A Lan Nhã được xây dựng từ năm 1950, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ Chùa nằm trong Dinh điền Đức Bổn, xã Đức Bổn, huyện Phước Bình, tỉnh Phước Long cũ. Năm 1966, vì chiến tranh ác liệt, tín đồ phật tử tản cư vào vùng giải phóng, Chùa Đức Bổn A Lan Nhã được chính quyền xã Đức Bổn trưng dụng làm kho chứa lương thực của Cách mạng sau đó Chùa bị bom Mỹ đánh sập hoàn toàn. Năm 1997, do nhu cầu sinh hoạt tôn giáo của nhân dân trong vùng, Chùa được khôi phục lại trên nền móng Chùa cũ. Năm 2009, Chùa Đức Bổn A Lan Nhã được Giáo hội Phật giáo Việt Nam và Nhà nước công nhận chính thức là nơi thờ tự và sinh hoạt tín ngưỡng Phật giáo.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Chùa Sóc Lớn

Di tích Chùa Sóc Lớn tọa lạc tại ấp Sóc Lớn, xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước.

Khi thành lập, Chùa có tên là Retchamaha Chettava NaRam. Hiện nay, Chùa mang tên Sóc Lớn – lấy tên sóc của người Khmer nơi Chùa tọa lạc. Chùa Sóc Lớn là ngôi chùa Khmer lâu đời nhất ở Bình Phước. Chùa được khởi công xây dựng năm 1931 đến năm 1937 thì khánh thành. Năm 1972, trong chiến dịch Nguyễn Huệ, chùa bị trúng bom của đế quốc Mỹ và bị sập hoàn toàn. Người dân cho lập một ngôi nhà tranh để sinh hoạt tôn giáo. Năm 1997, Sa La được xây dựng gần nền di tích cũ. Đây là Chánh điện đang được sử dụng thực hiện các nghi lễ chính.

Ngôi chùa cổ có pho tượng lạ giữa lòng Hà Nội

Điều khiến chùa Bộc trở nên đặc biệt là sự tồn tại của một pho tượng lạ. Tượng được thờ dưới hình thức tượng Đức Ông nhưng lại mang vóc dáng, thần thái của một vị đế vương.

Trên phố Chùa Bộc (phường Đống Đa, Hà Nội) - nơi từng là chiến địa khốc liệt đại phá quân Thanh - vẫn còn đó một ngôi chùa cổ mang tên chùa Bộc. Chùa còn có tên chữ là Sùng Phúc tự, Thiên Phúc tự.

Tam quan ngoại nằm ngay sát hè phố chùa Bộc, gồm 3 cổng xây cuốn vòm 2 tầng 8 mái, lợp ngói giả ống. Đỉnh nóc mái đắp hình mặt trời lửa với những đầu đao bay vút lên không trung, bên dưới treo bức hoành phi đề 3 chữ “Thiên Phúc tự”.

Ngôi chùa cổ trong hang động ẩn chứa điều đặc biệt ở Ninh Bình

Chùa Bái Đính hơn 1.000 năm tuổi thờ Phật và Mẫu, tọa lạc giữa lòng hang động trên núi cao ở Ninh Bình, ẩn chứa nhiều bí ẩn chưa được giải mã.

Để đến được chùa Bái Đính cổ trên núi Đính (Ninh Bình), du khách phải vượt hơn 300 bậc đá từ cổng tam quan ở lưng chừng núi. Khác với những ngôi chùa có cột trụ đồ sộ hay thượng điện nguy nga, chùa Bái Đính cổ được tạo dựng theo lối kiến trúc chùa động từ thời xa xưa, giản dị nhưng toát lên vẻ uy linh, huyền bí.

Đường lên chùa Bái Đính cổ

Ngôi chùa đẹp nhất vịnh Vân Phong: 4 mặt hướng biển, tha hồ check-in lộng gió

Trong chuyến nghỉ dưỡng ở vịnh Vân Phong (Khánh Hòa), tôi bất ngờ biết đến Thiên Ân Đầm Môn - ngôi chùa được mệnh danh đẹp nhất vùng này.

Từ resort siêu sang chỉ mất 5 phút đi tàu, chùa hiện ra sừng sững trên ngọn đồi nhô ra biển, bốn bề sóng vỗ, gió thổi lồng lộng. Cảm giác đầu tiên khi đặt chân đến đây là sự choáng ngợp: Từ chính điện, du khách có thể phóng tầm mắt bao trọn làng bè nuôi tôm hùm tấp nập, xa xa là màu xanh ngọc của nước biển và dãy núi uốn lượn như vòng tay ôm trọn cả không gian.

Từ trên thuyền, khung cảnh chùa Thiên Ân dần hiện hữu. ẢNH: LÊ NAM

Bên trong chùa cổ gần 200 năm ở Đồng Tháp

Với giá trị kiến trúc, văn hóa và nghệ thuật, chùa cổ Hội Phước được ví như di sản đặc sắc của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Chùa Hội Phước (xã Tân Nhuận Đông, Đồng Tháp) là ngôi chùa cổ có từ đời vua Thiệu Trị năm thứ 5 (1845). Đương thời, chỉ là một thảo am của bà Trần Thị Ngôn dựng lên để tu niệm. Năm 1845, bà xuất gia ở chùa Huệ Lâm (Gia Định), được ban cho pháp danh là Như Định. Năm 1849, Tổ đình Giác Lâm (Gia Định) tiến cử hòa thượng Liễu Ngọc Phổ Minh về trụ trì thảo am và từ đó đặt tên là Hội Phước Tự.

Năm 1850, hòa thượng Liễu Ngọc bắt đầu xây dựng chùa với những công trình như: Chánh điện, tổ đường, đông đường, tây đường, giảng đường và tiền đường, công trình xây dựng mãi đến năm 1891 mới hoàn thành.

Chùa cổ Hội Phước (Đồng Tháp) là công trình tiêu biểu, vừa lưu giữ nét truyền thống, vừa mang hơi thở hiện đại, trở thành điểm nhấn văn hóa - tâm linh của vùng đất sen hồng.

Chùa Hội Phước nằm cách trục đường chính gần 400 m, trên khuôn viên rộng khoảng 5.500 m², tách biệt nhưng không xa cách, tạo không gian yên tĩnh cho người tìm về. Toàn thể công trình được xây dựng theo lối kiến trúc “nội công, ngoại quốc” quen thuộc trong kiến trúc chùa Việt. Trục trung tâm gồm tiền đường, chính điện, tổ đường, tạo nên xương sống của quần thể. Bao quanh là giảng đường, tăng xá bố trí cân đối, hài hòa. ẢNH: THANH QUÂN

Chùa Bổ Đà (Bắc Ninh) trầm mặc giữa non xanh

Tọa lạc trên núi Phượng Hoàng (Bổ Đà sơn), thuộc địa phận phường Vân Hà (Bắc Ninh), chùa Bổ Đà là trung tâm tu hành và đào tạo tăng ni lớn của dòng thiền Lâm Tế xứ Kinh Bắc xưa. Gắn với truyền thuyết người tiều phu đốn củi và Phật Bà Quan Âm ứng hiện cứu độ chúng sinh, trải qua biến thiên lịch sử, chùa Bổ Đà vẫn bảo lưu khá nguyên vẹn những nét kiến trúc truyền thống cũng như nhiều tài liệu, hiện vật, cổ vật quý hiếm.

Cùng với tổ đình Vĩnh Nghiêm, chùa Bổ Đà được xem là trung tâm Phật giáo lớn thứ hai của vùng, mang đậm dấu ấn thiền phái Lâm Tế - một dòng thiền phổ biến ở miền Bắc nước ta. Chùa Bổ Đà ban đầu là sơn môn thuộc chốn tổ Vĩnh Nghiêm, rồi phát triển thành trung tâm độc lập, kế thừa tinh thần Trúc Lâm Yên Tử và hòa quyện cùng bản sắc riêng của Lâm Tế. Trải bao biến thiên lịch sử, ngôi chùa vẫn uy linh như "chứng nhân trầm mặc" đối thoại cùng đất trời và thời gian.

Lối vào chùa Bổ Đà. Ảnh: Việt Hưng.

Trăm năm chùa cổ

Dọc 2 bên bờ sông Vàm Cỏ Đông hiện có nhiều ngôi chùa cổ kính gần 200 năm tuổi. Những cơ sở thờ tự này được lập nên thể hiện tín ngưỡng của cư dân trong quá trình khai khẩn đất đai, hình thành vùng đất Tây Ninh xưa và nay.

Chùa Phước Lưu

Trảng Bàng là vùng đất đầu tiên các di dân từ miền Trung đến Tây Ninh định cư. Trên vùng đất này, hiện còn tồn tại ngôi chùa cổ kính Phước Lưu. Tiền thân của ngôi chùa này là cái am nhỏ, mái lợp tranh được dựng lên ven vùng đất Trảng ngập nước để thờ Phật.

Am đầu tiên được lập vào năm Canh Tý 1840, sau đó, bà Nguyễn Thị Trinh, quê ở Long An (cũ), theo chân các di dân đến xứ Trảng cải tạo lại am thờ Phật. Người đàn bà này có khả năng lên đồng, tiên đoán tương lai, vì thế dân gian gọi bà Trinh là bà Đồng và ngôi thảo am cũng được gọi là “am bà Đồng”.

Chùa Phước Lưu năm 1950

Ngắm cầu ngói cổ, uống nước cối đá ở chùa Trăm Gian thành Nam

Không chỉ Hà Nội mới có chùa Trăm Gian, Nam Định cũng có một ngôi chùa cổ cùng tên, xuất phát từ kiến trúc tổng thể trăm gian.

Chùa Lương (Trăm Gian) được bắt đầu xây từ thời vua Lê Hồng Thuận (1509 - 1515).

Xung quanh cổ tự, còn hệ thống những di tích, chứng tích độc đáo lẫn lạ lùng ở vùng đất được mở mang hơn 500 năm trước.

Chùa Bà Đen - Linh Sơn Tiên Thạch tự

Lễ hội vía Bà chùa Bà Đen là một trong những lễ hội đông người dự nhất Việt Nam

Đã rất lâu rồi, tui đọc được một thông tin thống kê rằng 3 lễ hội có nhiều lượt người tham gia nhất ở miền Nam là:

• Lễ hội vía Bà Chúa Xứ ở Núi Sam, Châu Đốc

• Lễ hội vía Bà Thiên Hậu ở Bình Dương

• Lễ hội vía Bà ở chùa Bà Đen, Tây Ninh

Theo đó, lễ vía Bà Chúa Xứ Châu Đốc là đông nhất với số người tham dự là hơn 2 triệu người. Hai lễ hội còn lại có số người tham dự trên 1 triệu người.

Chùa Bà Đen trong một ngày thường, không phải lễ hội. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Chùa Hang núi Bà Đen

Đường đến chùa Hang

Tiền đường chùa Hang (Linh Sơn Long Châu), luôn đông người lễ Phật. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Ngôi chùa chính trên núi Bà Đen là chùa Linh Sơn Tiên Thạch, tức chùa Bà Đen. Phật tử lên núi Bà Đen lễ Phật thì chắc chắn là lên chùa Bà Đen rồi sau đó mới viếng thăm các chùa khác, nếu có. Chùa Hang chỉ là một ngôi chùa nhỏ ở gần đó, được xây dựng sau chùa Bà Đen rất lâu.

Chùa Bà Đen. Có mấy chùa Bà Đen?

Có một chùa Bà Đen thôi, nhưng nếu nói chùa ở núi Bà Đen thì không phải một mà hơi bị nhiều. Cũng phải thôi, người xưa thường cất chùa trên núi vì nơi đó yên tĩnh, tịch mịch, thuận tiện cho việc tu hành. Một ngọn núi nho nhỏ, chỉ cao chừng 60 met thôi ở Bửu Long đã có đến năm, bảy ngôi chùa huống chi núi Bà Đen cao tới 986 met.

Ngôi chùa xưa nhất, lớn nhất, quan trọng nhất ở núi Bà Đen là chùa Linh Sơn Tiên Thạch, nằm lưng chừng núi ở độ cao khoảng 320 met. Vì là ngôi chùa chính nên chùa được người dân gọi là chùa Bà Đen luôn. Chùa còn được gọi bằng các tên khác như: chùa Thượng, chùa Phật.

Chùa Linh Sơn Tiên Thạch. Ảnh: SunWorld Núi Bà Đen

Di tích chùa Long Thành

Chùa Long Thành còn gọi là chùa Xẻo Son tọa lạc ở ấp Long Thuận, xã Lưu Nghiệp Anh, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh - là một trong những ngôi chùa giàu truyền thống cách mạng.

Cổng chùa Long Thành

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, chùa Long Thành là trụ sở của cách mạng. Tại đây thường xuyên có các cơ quan của huyện và xã về đóng như: Thường trực Huyện ủy, Huyện đội, Đảng ủy xã Lưu Nghiệp Anh và nhiều bộ phận khác. Các vị sư và bà con phật tử của chùa bất chấp nguy hiểm sẵn sàng hy sinh cả tính mạng của mình để bảo vệ cán bộ, bảo vệ cơ sở cách mạng… Từ đó, ngôi chùa được xem là chỗ dựa vững chắc để cán bộ ta hoạt động và là cái nôi của phong trào cách mạng ở địa phương. Chính tại nơi đây đã xuất phát nhiều trận đánh, đã khởi xướng nhiều phong trào đấu tranh chính trị.

Chùa Ghositaram - Ngôi chùa độc đáo tại Cà Mau

Chùa Ghositaram tại ấp Cù Lao, xã Hưng Hội (Cà Mau) như một "bảo tàng mỹ thuật" thể hiện tài năng của các nghệ nhân Khmer. Ngôi chùa cũng là một trong những điểm đến văn hóa vô cùng độc đáo tại Cà Mau.

Ngôi chùa có tone màu chủ đạo là đỏ, hồng, vàng hài hòa cùng phong cách kiến trúc tháp nhọn. Các hoa văn và phù điêu được trang trí trên các ô cửa và hàng hiên có đậm chất Angkor, kết hợp với những họa tiết cánh sen đầy nhẹ nhàng và tinh tế, cùng hình ảnh hoa thị với đường nét cân đối, sắc sảo và mạnh mẽ. Đây là những điểm nhấn tuyệt vời cho kiến trúc, thể hiện sự trường tồn của nền văn hóa Khmer. 

Chùa Ghositaram là một trong những ngôi chùa Phật giáo Nam tông đẹp và có kiến trúc độc đáo của đồng bào Khmer tỉnh Cà Mau.

Di tích lịch sử Chùa Phnô Om Pung (Sirivansaràma)

Chùa Phnô Om Pung (Sirivansaràma) hay còn gọi là chùa Long Trường, tọa lạc tại ấp Long Trường, xã Tân Hiệp, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Chùa được Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh tại Quyết định số 543/QĐ-UBND ngày 15/3/2016.

Cổng chùa Phnô Om Pung (Sirivansaràma)

Di tích chùa Krapoumchhuok Chral (Chùa Chà)

Chùa Krapoumchhouk Chral còn gọi là chùa Chà tọa lạc tại ấp Sóc Chà B, xã Thanh Sơn, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh.

Cổng Chùa Krapoumchhouk Chral (Chùa Chà)

Trong những năm kháng chiến chống Pháp, Huyện ủy Trà Cú chủ trương vận động sư sãi trong các chùa làm cơ sở cho cách mạng, chủ trương này được các vị sư sãi và nhiều ngôi chùa trong huyện ủng hộ, trong đó có sư sãi, phật tử chùa Chà. Đặc biệt, sư cả Sơn Lêk đã tích cực tham gia công tác mặt trận đoàn kết dân tộc, trực tiếp giải thích để đồng bào Khmer hiểu rõ âm mưu của thực dân Pháp, đồng thời vận động quần chúng Khmer đoàn kết với đồng bào Kinh, cùng đấu tranh chống kẻ thù. Đặc biệt, trong cuộc tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng 8/1945, tại chùa Chà sư cả Sơn Lêk đã trực tiếp kêu gọi nhiều vị sư đang tu tại chùa cùng với lực lượng Thanh niên Tiền phong, quần chúng nhân dân xã Ngãi Xuyên dùng các loại vũ khí thô sơ như gậy gọc, tầm vông vạt nhọn, súng giả nổi dậy biểu tình thị uy rầm rộ và hô vang khẩu hiệu rồi cùng với lực lượng các nơi khác kéo về chợ Ngã Ba, về tới dinh quận buộc phải giao chính quyền về nhân dân, sau đó kéo về chợ Thanh Xuyên. Trước sức ép mạnh mẽ của quần chúng nhân dân và sự vận động tích cực, nhiệt tình của các vị sư, tên quận trưởng Trần Ngọc Báu và bọn Tề xã đã giao lại chính quyền cho cách mạng.

Chùa Gò - câu chuyện trăm năm

Dường như cả tỉnh Tây Ninh chỉ có một ngôi chùa mang tên gò. Vậy nên, ai cũng biết đấy là chùa Gò Kén, tên chữ là Thiền Lâm tự. Còn trăm năm? Tính đến năm 2024, ngôi chùa này vừa tròn tuổi trăm.

Tượng phật bằng đồng nặng 32 tấn.

Ta có thể tìm dấu tích về tuổi tác của chùa qua hai bia đá, được Hoà thượng Từ Phong cho người chế tác và dựng trước sân chùa. Đấy là hai tấm bia đục từ đá xanh nguyên khối đặt trên lưng con rùa đá. Ngày nay, các bia này được đặt trước tượng hai vị: Văn Thù và Phổ Hiền bồ tát. Trên bia, ngoài 8 chữ Hán nay đã bị mờ nhạt, chỉ có thể đoán đấy là chữ khắc tên chùa và người sáng lập thì vẫn còn các dòng chữ Pháp được khắc rõ nét hơn. Trước nay, hầu như không ai biết dòng chữ Pháp ấy có nghĩa gì. Ngay cả sư trụ trì cũng chỉ biết đấy là các dòng tên người - mà ông đoán là người thiết kế ngôi chùa.

Chùa Điệp Thạch

Chùa Hang là ngôi chùa nổi tiếng của Trà Vinh, tọa lạc ven quốc lộ 54, cách trung tâm thành phố Trà Vinh cũ khoảng 8 km. Trên đường đến đây, khi chỉ mới đi được khoảng 6 km thì cũng trên quốc lộ 54 bỗng nhiên bạn thấy một ngôi chùa Khmer tuyệt đẹp, khiến bạn không đành lòng lướt qua mà phải dừng lại tham quan.

Cổng chùa. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Chùa Sóc Chà

Lại nói về chuyện những chuyến ghé thăm không định trước. Lần này là một ngôi chùa Khmer ở Trà Cú. Mục đích chuyến đi của tui là tới thăm chùa Vàm Rây, ngôi chùa rất lớn do ông Trầm Bê xây dựng, dân ở đây vẫn quen gọi là... chùa Trầm Bê. Thế nhưng dọc đường đi tui bị ấn tượng bởi một bờ tường rất dài vàng rực, kế đó là cổng một ngôi chùa đậm nét Khmer. Quá thích, tui dừng lại và vào viếng thăm chùa cho biết.

Di tích Chùa Chông Bát

Chùa Trô Pras Bat còn được gọi là chùa Chông Bát tọa lạc cách trung tâm thành phố Trà Vinh khoảng 25 km về hướng nam, cách thị trấn Trà Cú khoảng 12 km về hướng đông bắc thuộc ấp Chông Bát, xã Tân Hiệp, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh.

Cổng chùa Chông Bát

Chùa Trô Pras Bat được xây dựng năm 2190 Phật lịch tức năm 1646 dương lịch trong khuôn viên rộng gần 47 héc ta.

Từ những năm cuối thế kỷ XIX và những thập niên đầu thế kỷ XX, sư sãi, phật tử chùa Chông Bát tích cực hưởng ứng các phong trào yêu nước chống Pháp tiêu biểu nhất là phong trào của Nguyễn An Ninh (1924 – 1925).