Từ Ngã Bảy Hậu Giang đến... Ông cò quận 9

 Tình anh bán chiếu

Như nhiều người cùng thời với ông, ba tui rất mê giọng ca Út Trà Ôn và bài vọng cổ Tình anh bán chiếu của soạn giả Viễn Châu. Ông vẫn thường ngâm nga:

Ghe chiếu Cà Mau đã cắm sào trên bờ kinh Ngã Bảy

Sao cô gái năm xưa chẳng thấy ra... chào

mặc dù ông chưa hề biết bờ kinh Ngã Bảy ở đâu, ra sao, vì gia đình tui ở Long Khánh, hầu như không có dịp về miền Tây.

Lâu, lâu lắm sau này, khi ba đã già, tui có dịp đưa ông đi du lịch miền Tây, tham quan chợ nổi Phụng Hiệp. Tui nói với ông: Chỗ này là Ngã Bảy, nơi Út Trà Ôn bán chiếu nè ba!

Ngã Bảy Phụng Hiệp. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Vùng đất nhiều tài năng văn học - nghệ thuật

Không chỉ là quê hương của Chủ tịch Tôn Đức Thắng, An Giang còn được biết đến là nơi xuất thân của những nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, soạn giả, nghệ sĩ, ca sĩ… nổi tiếng cả nước.

Đời sống văn học nghệ thuật trên địa bàn tỉnh An Giang ngày càng phát triển

Lên điện Cây Quế

Theo chân đoàn trekking núi Cấm lên thăm điện Cây Quế, tôi khá thích thú khi được trải nghiệm phong cảnh nơi này. Với tầm nhìn thoáng đãng cùng huyền tích linh thiêng, điện Cây Quế luôn mang lại cho du khách ấn tượng khó quên.

Điện Cây Quế tọa lạc trên vồ đá cheo leo, hùng vĩ của núi Cấm

Nhiếp ảnh gia kỳ tài Nguyễn Thế Đoàn

Vùng đất An Giang xuất hiện nhiều nhà chính trị lớn, các văn nghệ sĩ vang danh, trong đó có nhà quay phim, nhiếp ảnh gia kỳ tài Nguyễn Thế Đoàn - người đầu tiên quay phim về Bác Hồ.

Ngày nay, chúng ta được xem những thước phim, bức ảnh về sinh hoạt đời thường của Bác Hồ, như: Tập võ, tập thể dục, tắm bên suối, đánh bóng chuyền, thăm nông dân, đi thăm đồng, kiểm tra kho vũ khí, cưỡi ngựa đi công tác, giảng bài hay tham dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II tại Việt Bắc…

Thắng cảnh mới trên vùng đất Thoại Sơn

Dù mới chính thức khánh thành, đưa vào hoạt động nhưng Thiền viện Trúc Lâm An Giang (thị trấn Núi Sập, huyện Thoại Sơn) đã nhanh chóng chiếm sóng “check-in” của nhiều bạn trẻ vì sở hữu khung cảnh tuyệt đẹp, tạo dấu ấn khó phai.

Với lối kiến trúc thể hiện văn hóa đặc trưng của Phật giáo và văn hóa vùng sông nước, giao thoa với lối kiến trúc của các triều đại Việt Nam, lại được xây dựng trên địa thế núi non hữu tình, Thiền viện Trúc lâm An Giang đã góp phần thu hút du khách thập phương đến chiêm bái, tham quan, làm nên sức hấp dẫn của vùng đất Thoại Sơn.

Về An Giang thưởng thức đu đủ đâm "siêu" ngon, bán cả nghìn đĩa mỗi ngày

Cả con đường đu đủ đâm có hơn chục hàng quán nhưng tiệm của chị Néang Srây Ny luôn đông khách nhất. Mỗi ngày chị bán khoảng 200 đĩa đu đủ đâm, riêng lễ, Tết tăng lên cả nghìn đĩa.

Con đường gỏi đu đủ

Đu đủ đâm là món gỏi đu đủ của người Campuchia, thế nhưng người dân biên giới ở huyện Tri Tôn, An Giang đã học hỏi món ăn dân dã này và biến thành đặc sản "vạn người mê".

Nằm cách thị trấn Tri Tôn (huyện Tri Tôn, An Giang) gần 2km, sóc Phnom Pi thuộc xã Châu Lăng được mệnh danh là con đường đu đủ đâm của miền Tây vì nơi đây tập trung hơn 10 quán đu đủ đâm từ đầu đường đã ngửi được hương thơm thức ăn lan tỏa. Trong đó quán đu đủ đâm Rina được đánh giá là quán ngon và đắt khách nhất "con đường đu đủ đâm".

Quán đu đủ đâm Rina của chị Srây Ny là điểm ăn vặt quen thuộc của nhiều du khách khi đặt chân đến huyện Tri Tôn, An Giang (Ảnh: Bảo Kỳ)

Mùa trâm lộc của trời

Đến hẹn lại lên, khi tiết trời chuyển sang hè, mấy cơn mưa đầu mùa ghé qua, ấy là lúc những trái trâm chín rộ. Mùa trâm còn được nhớ đến qua bài đồng dao quen thuộc: “Trời mưa lâm râm. Cây trâm có trái. Con gái có duyên…” văng vẳng suốt thời thơ ấu của rất nhiều người.

Mùa này, trâm mọc tự nhiên theo các tuyến đường; trâm chín bày bán khắp chợ, từ thành thị đến nông thôn. Loại trái vừa bình dân, vừa mang giá trị “đặc sản” của tuổi thơ, bởi ngày xưa bẻ ăn thoải mái, đâu ai mua - bán như bây giờ…

Giữa phố thị đông đúc, một rổ trâm cũng đủ làm điểm nhấn, khiến người đi đường đang lướt xe vội phải ngoái nhìn. Cái màu tím lịm nổi bật, từng trái no tròn căng bóng chẳng lẫn vào đâu được. Hình ảnh đó khơi gợi cảm giác chua chua, ngọt ngọt, kèm theo chén muối ớt giã nhuyễn khi thưởng thức. Mùi vị của trâm được gói ghém vào ký ức của người đam mê quà vặt quê nhà, hễ nhắc tới là thèm thuồng.

Trái cây mùa mưa Bảy Núi

Khi những cơn mưa đầu mùa xuất hiện, cũng là lúc các loại đặc sản, như: Bơ sáp, dâu, hồng quân, trâm rừng, mãng cầu ta… thương hiệu Bảy Núi vào mùa chín rộ.

Bên những dòng kênh đào huyền thoại - Thoại Ngọc Hầu và kỳ tích Vĩnh Tế hà

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện có 100 trục kênh cấp 1, dài 6.500 km cùng hơn 36.000 km kênh cấp 2, 3. Bình quân mỗi kilômét vuông ở miền Tây có khoảng 1,4km kênh đào. Từ một vùng hoang hóa kém phát triển, trong vòng 200 năm (từ năm 1700 đến 1930), nơi này có trên 40 kênh đào lớn, nhỏ do triều đình phong kiến lẫn người Pháp thi công. Các kênh này có vai trò quan trọng là thông thương, đưa nước ngọt vào đồng ruộng để nâng cao năng suất mùa vụ. Chúng tôi đã có chuyến hành trình dọc theo những dòng kênh lịch sử, từ Bảo Định, kênh đào đầu tiên thời phong kiến ở miền Nam, đến những dòng kênh có vai trò “thủy lộ” như Vĩnh Tế, Xà No, Chợ Gạo, Dương Văn Dương để kể lại câu chuyện khai hoang, trị thủy của bậc tiền nhân hàng trăm năm trước.

Thoại Ngọc Hầu và kỳ tích Vĩnh Tế hà

Ngày nay, đi từ ngã ba sông Châu Đốc (An Giang) đến sông Giang Thành (Kiên Giang), nhìn dòng Vĩnh Tế dài 87km nằm sát Quốc lộ N1 thẳng tắp như kẽ chỉ, khó có thể tưởng tượng con kênh huyền thoại này được đào tay chỉ với cuốc, thuổng bởi hơn 80.000 người trong suốt 5 năm, là kênh đào quy mô nhất thời phong kiến.

Sắc tím của rừng!

Tháng 4, những cơn mưa theo mây tưới mát núi rừng. Bảy Núi chuyển mình với màu xanh mướt mắt và xen lẫn sắc tím của những cây bằng lăng rừng trổ bông. Với người mộng mơ, mùa bằng lăng rừng bao giờ cũng ẩn chứa nét đẹp riêng, làm nên vẻ thơ mộng của Bảy Núi sau những ngày nắng cháy.

Vẻ đẹp của rừng

Bước vào mùa mưa, Bảy Núi dịu mát hơn, màu xanh dần bao phủ từ đồng bằng lên đỉnh non cao. Dọc theo những con đường nhựa chạy loanh quanh qua mấy cánh rừng, lòng người như lạc vào chốn hoang sơ, khi nghe tiếng ve kêu ra rả trên cành. Bất chợt, tôi nhận ra bức tranh thơ mộng của vùng Bảy Núi, với những đóa bằng lăng bát ngát trên triền dốc xa xa, đánh thức vẻ đẹp miên man của núi, của rừng.

Nghề chở khách sang sông

Phà Trà Ôn trên dòng sông Hậu (TP. Long Xuyên, tỉnh An Giang) hàng ngày tấp nập người qua lại. Giờ cao điểm, hành khách chen chúc chờ phà cập bến. Để đáp ứng nhu cầu đi lại của hành khách, đội ngũ thuyền trưởng thay phiên nhau lái phà ngược xuôi, ngày lẫn đêm.

Phà Trà Ôn trực thuộc Xí nghiệp phà An Hòa (Công ty Cổ phần Phà An Giang). Tính chất công việc đặc thù, nên giờ giấc làm việc của người lái phà khá sít sao. Mỗi bến chia làm 3 kíp trực, mỗi kíp trực làm việc 12 tiếng liên tục; 3 kíp xoay vòng, thay phiên nhau trực 24/24 giờ, bất kể ngày lễ, Tết, ngày nghỉ... Cứ đúng ca trực là họ đi làm.

Ca làm việc ban ngày bắt đầu từ 6 giờ sáng, kết thúc lúc 18 giờ. Ca làm việc đêm bắt đầu từ 18 giờ, kết thúc vào 6 giờ sáng hôm sau. Tùy vào quy mô của từng bến, công ty phân công loại phà cụ thể để phục vụ hành khách. Bến phà Trà Ôn được bố trí 4 chiếc phà, tải trọng 30 tấn/chiếc, 1 chiếc tải trọng 60 tấn. Mỗi phà do 2 người phụ trách (1 thuyền trưởng và 1 máy trưởng).

Một trời xứ mắm An Giang

Vùng "túi cá" đầu nguồn thời cá ăn không hết, người ta phải muối để dành mà ra khô, ra mắm. Rồi phải chiều theo khẩu vị người dùng mà thành đặc sản trứ danh.

Vùng đất An Giang một thời "cá ăn không hết" ấy, giờ thì người ta vẫn tự tin rằng "mắm ăn không hết".

Thốt nốt mùa “kết mật”

Những tháng mùa nắng, khi vạn vật co cụm dưới cái nóng như thiêu đốt của đất trời thì cây thốt nốt lại bước vào mùa “kết mật”. Đó là thời điểm những dòng nước ngọt kết tinh từ cái nắng, cái gió của miệt Thất Sơn rỉ ra từ bông cây thốt nốt và được người dân mang về chế biến thành đặc sản nổi danh.

Đường thốt nốt ở vùng Bảy Núi luôn có vị thơm ngon đặc trưng

Những danh thần mở cõi đất An Giang

Để tạo nên vùng đất An Giang trù phú và phát triển như ngày nay, có công lao rất lớn của các bậc tiền nhân, danh thần từ thời mở cõi, khai hoang, lập làng cho đến đấu tranh giành độc lập dân tộc. Họ là những người xả thân vì nước, vì dân, công lao được muôn đời sau ngưỡng vọng.

Nguyễn Hữu Cảnh

Năm Minh Mạng thứ 13 (1832), vua Minh Mạng chia trấn Vĩnh Thanh thành 2 tỉnh An Giang và Vĩnh Long (2 trong 6 tỉnh đầu tiên ở Nam Kỳ, tức Nam Kỳ lục tỉnh), tỉnh An Giang chính thức thành lập. Tuy nhiên, vùng đất An Giang đã có công khai phá của các bậc tiền nhân từ trước. Trong đó, Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh được ghi nhận là “người đầu tiên có công khai mở vùng đất An Giang” (theo sách Kỷ lục An Giang 2009).

Nguyễn Hữu Cảnh (1650-1700), tước Lễ Thành hầu, là một danh tướng thời chúa Nguyễn Phúc Chu. Ông được xem là vị tướng mở cõi Nam Bộ với việc xác lập chủ quyền cho người Việt tại vùng đất Đồng Nai, Gia Định vào năm 1698 (1 trong 5 trấn của Gia Định lúc bấy giờ là Vĩnh Thanh, sau tách thành tỉnh An Giang và Vĩnh Long). Kể từ thời điểm đó, miền đất này chính thức trở thành một đơn vị hành chính trực thuộc lãnh thổ Đại Việt, tức Việt Nam ngày nay.

Niệm sư từ trong khuôn viên Trường THPT Chuyên Thoại Ngọc Hầu

Nâng tầm giá trị toàn cầu của di tích Óc Eo - Ba Thê

Di tích quốc gia đặc biệt Óc Eo – Ba Thê tọa lạc tại huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang. Đây mà một minh chứng về sự tồn tại của nền văn minh Óc Eo và là một trong ba nền văn hóa cổ tiêu biểu của Việt Nam...

Chùa Linh Sơn được xây dựng trên nền móng của công trình kiến trúc trong văn hóa Óc Eo.

Quyết định quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Óc Eo - Ba Thê vừa được Thủ tướng Chính phủ ban hành. Đây được xem là một cơ hội, lợi thế để phát triển, nâng tầm giá trị của nền văn hóa cổ tồn tại cách đây hàng ngàn năm.

Chuyện của bằng lăng

Thuộc địa phận thị trấn Phú Hòa (huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang), quán cháo của chị Sáu nằm trên đoạn đường văng vắng. Người qua kẻ lại mấy khi để ý quán nhỏ xíu, khuất sau hàng cây này. Tự nhiên vài tuần nay, quán của chị… nên thơ lắm, ai đi ngang cũng nhìn một chút. Dưới gốc bằng lăng, mấy bộ bàn ghế lúc nào cũng tim tím, phủ đầy hoa. Bóng mát của cây đủ rộng, đủ níu chân khách phương xa dừng lại, nương nhờ chút thảnh thơi giữa khoảng không xanh ngắt nắng trời.

Nồi cháo lòng ban sáng vừa kịp vơi theo độ gắt của nắng. Chị Sáu cũng bớt việc, trò chuyện cùng khách quen. Cuộc sống ở xứ nửa chợ nửa quê này, với phụ nữ trung niên như chị, có gì vui bằng chuyện con cái thành đạt, yên bề gia thất, ngày ngày trôi qua trong bình lặng. Chút tiền chợ của cả nhà trông vào nồi cháo chị đang vét cho gọn. Chỉ vậy thôi, chị không mong muốn gì hơn!

Về “thủ phủ” mắm Châu Đốc

Châu Đốc là vùng đất nhiều tôm cá, nên dồi dào nguyên liệu làm mắm. Mắm Châu Đốc (tỉnh An Giang) nổi tiếng nhất vùng, vì hương vị và chất lượng khó nơi nào sánh kịp. Mắm Châu Đốc là sản phẩm được tạo ra của người dân Nam Bộ trong thời gian đầu khẩn hoang, lập ấp. Lúc đó, vùng ĐBSCL đất thì rộng nhưng thưa người; vào mùa nước nổi, tôm cá theo nước về nhiều, người dân đánh bắt được nên ướp mắm, phơi khô để tích trữ ăn dần. Có 2 cách làm thông dụng nhất là phơi khô hoặc ủ mắm, họ đã tạo ra các món ăn có thể dùng khi trời mưa gió hoặc những mùa khô cá ít. Vậy là món mắm ra đời và được lưu truyền đến nay, mắm và khô cá trở thành đặc sản nổi tiếng của An Giang nói riêng và Nam Bộ nói chung.

Mắm Châu Đốc có nhiều loại, như: Mắm cá lóc, mắm cá linh, cá chốt, cá mè vinh, cá sặc… Nghề làm mắm đã trở thành nghề gia truyền, với bí quyết làm thế nào để chuyển hóa từ con cá tươi thành mắm mà không qua nấu nướng… phụ thuộc hoàn toàn vào sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cơ sở làm mắm. Mắm Châu Đốc có nhiều thương hiệu nổi tiếng, như: Mắm Bà Giáo Khỏe, mắm Tư Ấu, mắm Cô Giáo Thảo, mắm 9999, mắm 6666… Mỗi cơ sở có bí quyết ủ ướp riêng đã tạo ra những thương hiệu nổi tiếng với những hương vị và chất lượng riêng biệt.

Bảy Núi mùa khô

Sang tháng 4, nắng vẫn gay gắt thiêu đốt đất trời và màu xanh chưa thể phủ hết những cánh đồng cát trắng ở vùng Bảy Núi. Tuy nhiên, miền đất này vẫn luôn mang những nét đặc thù riêng, dù đang trong mùa nắng cháy.

Núi Phú Cường (xã An Nông, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang) thời điểm này đã bắt đầu lún phún chồi non của lá. Những cơn mưa trái mùa đến rồi đi, để lại chút xanh tươi cho khung cảnh núi rừng. Mấy tán bằng lăng rừng được tưới tắm bỗng bừng tỉnh giấc, điểm xuyết màu tím miên man vào khung cảnh khô khốc trên triền dốc xa xa.

Nheo mắt nhìn lên núi Phú Cường, ông Nguyễn Văn Hai (người dân địa phương) gật gù: “Năm nay mưa sớm, nên mùa khô đỡ khốc liệt hơn. Mấy năm trước, vào tháng này cây cối còn trụi lá, chứ không đâm đọt như bây giờ. Theo tui biết, Phú Cường là một trong những núi khô nhất ở huyện Tịnh Biên, nên cứ sau Tết Nguyên đán là người ta lại lo tới chuyện giữ rừng. Có mưa sớm, người dân cũng được nhờ vì có thể xuống giống trồng cây ngắn ngày, trước khi bước vào mùa sản xuất chính trong năm khi họ tận dụng nguồn nước trời trong thời điểm mưa già”.

Nông dân Khmer thu hoạch lúa ruộng trên giữa mùa khô ở vùng Bảy Núi

Sống dậy ký ức vàng son của nền văn hóa Óc Eo trong vương quốc Phù Nam

Những phát hiện khảo cổ học mới đây, trong đó có 2 di vật được công nhận bảo vật quốc gia, đã làm sống dậy ký ức vàng son của nền văn hóa Óc Eo thuộc vương quốc Phù Nam từng phát triển rực rỡ trước khi bị hủy diệt vào thế kỷ 7.

Chiếc nhẫn Nandin bằng vàng, thế kỷ thứ 5 được tìm thấy ở di tích Gò Giồng Cát thuộc khu di tích Óc Eo được công nhận bảo vật quốc gia năm 2021 - Ảnh: Viện Khảo cổ học

Có một An Giang “miễn phí”

Với nhiều du khách, An Giang là nơi của non nước hữu tình và những huyền tích linh thiêng. Cùng với đó, sự mến khách đặc trưng của vùng đất này còn nằm ở từ “miễn phí”.

Sẽ không bất ngờ, nếu lần nào đó vô tình du khách thấy những tấm bảng ghi từ “miễn phí” ở An Giang, nhất là điểm du lịch tâm linh vùng Bảy Núi. Người viết đã trao đổi với nhiều du khách, đa phần họ yêu mến cảnh sắc An Giang và có niềm tin đối với các bậc siêu nhiên. Bên cạnh đó, điều làm họ ấn tượng không kém chính là từ “miễn phí”. Cần khẳng định rằng, “miễn phí” ở đây không hàm chứa nghĩa "bố thí", mà đó là sự “gieo duyên”. Và đây trở thành nét đẹp trong suy nghĩ của du khách khi đến với vùng đất đầu nguồn sông Cửu Long.