Tìm về đình, miếu để hiểu thêm về lịch sử Long An

Người lính già khơi dòng kênh xanh

Kể từ khi chính thức đưa vào khai thác, hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng với 2 tuyến kênh chính Đông và chính Tây không chỉ bảo đảm nguồn nước tưới cho tỉnh Tây Ninh (cũ) và các tỉnh, thành lân cận mà còn cung cấp nước sinh hoạt cho hàng triệu người dân trong khu vực, đặc biệt là TP.Hồ Chí Minh. Thế nhưng, hơn 40 năm trước, từ lúc khởi công đến khi chặn dòng sông Sài Gòn là cả một quá trình với không ít khó khăn. Để có được công trình được xem là một trong những hồ thủy lợi lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á, có đóng góp không nhỏ của người con quê hương Đức Hòa, tỉnh Long An cũ, nay là tỉnh Tây Ninh mới. Đó là Đại tá Đặng Văn Thượng - nguyên Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh cũ.

Tổng Bí thư Lê Duẩn thị sát công trình thủy lợi Dầu Tiếng trước khi chính thức khánh thành

Chinh phục ngọn núi thiêng, chạm đến bình yên

Núi Bà Đen hùng vĩ, được mệnh danh “nóc nhà Nam Bộ”, từ lâu là điểm đến tâm linh của nhiều du khách. Ngày nay, nơi đây còn trở thành lựa chọn hấp dẫn của giới trẻ trong hành trình tìm kiếm sự cân bằng giữa thể chất và tinh thần. Mỗi cuối tuần hay dịp lễ, nhiều bạn trẻ tìm về để chinh phục các tuyến đường leo núi đầy thử thách và tận hưởng khoảnh khắc an yên khi đứng trên đỉnh, phóng tầm mắt ra toàn cảnh Tây Ninh.

Vẻ đẹp nguyên sơ của thiên nhiên núi Bà Đen, rừng cây và hệ sinh thái đa dạng

Trăm năm chùa cổ

Dọc 2 bên bờ sông Vàm Cỏ Đông hiện có nhiều ngôi chùa cổ kính gần 200 năm tuổi. Những cơ sở thờ tự này được lập nên thể hiện tín ngưỡng của cư dân trong quá trình khai khẩn đất đai, hình thành vùng đất Tây Ninh xưa và nay.

Chùa Phước Lưu

Trảng Bàng là vùng đất đầu tiên các di dân từ miền Trung đến Tây Ninh định cư. Trên vùng đất này, hiện còn tồn tại ngôi chùa cổ kính Phước Lưu. Tiền thân của ngôi chùa này là cái am nhỏ, mái lợp tranh được dựng lên ven vùng đất Trảng ngập nước để thờ Phật.

Am đầu tiên được lập vào năm Canh Tý 1840, sau đó, bà Nguyễn Thị Trinh, quê ở Long An (cũ), theo chân các di dân đến xứ Trảng cải tạo lại am thờ Phật. Người đàn bà này có khả năng lên đồng, tiên đoán tương lai, vì thế dân gian gọi bà Trinh là bà Đồng và ngôi thảo am cũng được gọi là “am bà Đồng”.

Chùa Phước Lưu năm 1950

Vũ điệu Khmer trong dòng chảy văn hóa Tây Ninh

Yark-rom và Apsara (Ảnh: Nguyễn Khánh Vũ Khoa)

Tỉnh Tây Ninh - nơi nhiều nền văn hóa giao thoa, vẫn lưu giữ các loại hình nghệ thuật cổ truyền của người Khmer, trong đó có múa chằn và múa Apsara.

Khoảnh khắc sông Vàm

Quăng chài (Ảnh: LÊ TIẾΝ)

Tỉnh Tây Ninh, vùng đất giao thoa giữa miền Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, nơi nhịp sống người dân gắn liền với nhịp điệu sông nước.

Đình Hiệp Ninh - Chứng tích Cách mạng Tháng Tám

Những ngày tháng tám lịch sử, cờ đỏ rợp khắp mọi miền đất nước, lòng người ngân vang khúc khải hoàn ca kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đi cùng thắng lợi vẻ vang đó là những chứng tích ghi dấu hành trình cách mạng. Nổi bật giữa lòng phường Tân Ninh, tỉnh Tây Ninh, đình Hiệp Ninh không chỉ là công trình kiến trúc cổ mà còn là nơi in đậm dấu ấn của tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập. Chính tại ngôi đình này, những người con ưu tú của quê hương đã hun đúc ý chí đấu tranh, thắp lên ngọn lửa cách mạng, góp phần làm nên mùa thu tháng tám lịch sử.

Đình Hiệp Ninh là ngôi đình cổ được xây dựng vào khoảng năm 1880, thờ Thần hoàng bổn cảnh Trần Văn Thiện - người có công di dân lập ấp, khai phá và tạo dựng Tây Ninh xưa. Đây là một trong số rất ít những ngôi đình xây dựng cuối thế kỷ XIX còn giữ được gần như nguyên vẹn phong cách đình làng cổ xưa, mang đặc trưng đình thần Nam Bộ.

Đình Hiệp Ninh vẫn giữ vẹn nguyên những kiến trúc cổ xưa

Chùa Bà Đen - Linh Sơn Tiên Thạch tự

Lễ hội vía Bà chùa Bà Đen là một trong những lễ hội đông người dự nhất Việt Nam

Đã rất lâu rồi, tui đọc được một thông tin thống kê rằng 3 lễ hội có nhiều lượt người tham gia nhất ở miền Nam là:

• Lễ hội vía Bà Chúa Xứ ở Núi Sam, Châu Đốc

• Lễ hội vía Bà Thiên Hậu ở Bình Dương

• Lễ hội vía Bà ở chùa Bà Đen, Tây Ninh

Theo đó, lễ vía Bà Chúa Xứ Châu Đốc là đông nhất với số người tham dự là hơn 2 triệu người. Hai lễ hội còn lại có số người tham dự trên 1 triệu người.

Chùa Bà Đen trong một ngày thường, không phải lễ hội. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Chùa Hang núi Bà Đen

Đường đến chùa Hang

Tiền đường chùa Hang (Linh Sơn Long Châu), luôn đông người lễ Phật. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Ngôi chùa chính trên núi Bà Đen là chùa Linh Sơn Tiên Thạch, tức chùa Bà Đen. Phật tử lên núi Bà Đen lễ Phật thì chắc chắn là lên chùa Bà Đen rồi sau đó mới viếng thăm các chùa khác, nếu có. Chùa Hang chỉ là một ngôi chùa nhỏ ở gần đó, được xây dựng sau chùa Bà Đen rất lâu.

Chùa Bà Đen. Có mấy chùa Bà Đen?

Có một chùa Bà Đen thôi, nhưng nếu nói chùa ở núi Bà Đen thì không phải một mà hơi bị nhiều. Cũng phải thôi, người xưa thường cất chùa trên núi vì nơi đó yên tĩnh, tịch mịch, thuận tiện cho việc tu hành. Một ngọn núi nho nhỏ, chỉ cao chừng 60 met thôi ở Bửu Long đã có đến năm, bảy ngôi chùa huống chi núi Bà Đen cao tới 986 met.

Ngôi chùa xưa nhất, lớn nhất, quan trọng nhất ở núi Bà Đen là chùa Linh Sơn Tiên Thạch, nằm lưng chừng núi ở độ cao khoảng 320 met. Vì là ngôi chùa chính nên chùa được người dân gọi là chùa Bà Đen luôn. Chùa còn được gọi bằng các tên khác như: chùa Thượng, chùa Phật.

Chùa Linh Sơn Tiên Thạch. Ảnh: SunWorld Núi Bà Đen

Lên chùa Bà Đen (Linh Sơn Tiên Thạch tự)

Hồi xưa, người ta cũng thường lên núi Bà Đen nhưng không phải đi du lịch như bây giờ mà nói đi núi Bà Đen tức là lên chùa Bà Đen. Ở Việt Nam ta, trên một ngọn núi thường có nhiều chùa do các bậc tu hành thường chọn nơi thâm sơn cùng cốc để tu tập. Núi Bà Đen cũng vậy, nhưng ngôi chùa xưa nhất, lớn nhất và linh thiêng nhất được mọi người thường xuyên lên cúng bái là chùa Bà, hay Linh Sơn Tiên Thạch.

Linh Sơn Tiên Thạch tự, tức Chùa Bà. Ảnh: SunWorld Núi Bà Đen

Lưu giữ nghề truyền thống làm lân sư rồng

Tây Ninh đang từng ngày gìn giữ và phát huy nghề truyền thống làm đầu lân cùng nghệ thuật múa lân sư rồng. Bằng đôi bàn tay khéo léo, các nghệ nhân tỉ mỉ tạo hình những chiếc đầu lân rực rỡ, hòa với nghệ thuật múa lân sư rồng trong các dịp lễ, Tết và chương trình nghệ thuật, tạo nên nét đẹp văn hóa gắn liền với đời sống tinh thần người dân, góp phần bảo tồn và lan tỏa bản sắc văn hóa đặc trưng của địa phương. 

Từ khung tre mộc mạc, qua bàn tay nghệ nhân, đầu lân trở thành tác phẩm nghệ thuật.

Chùa Gò - câu chuyện trăm năm

Dường như cả tỉnh Tây Ninh chỉ có một ngôi chùa mang tên gò. Vậy nên, ai cũng biết đấy là chùa Gò Kén, tên chữ là Thiền Lâm tự. Còn trăm năm? Tính đến năm 2024, ngôi chùa này vừa tròn tuổi trăm.

Tượng phật bằng đồng nặng 32 tấn.

Ta có thể tìm dấu tích về tuổi tác của chùa qua hai bia đá, được Hoà thượng Từ Phong cho người chế tác và dựng trước sân chùa. Đấy là hai tấm bia đục từ đá xanh nguyên khối đặt trên lưng con rùa đá. Ngày nay, các bia này được đặt trước tượng hai vị: Văn Thù và Phổ Hiền bồ tát. Trên bia, ngoài 8 chữ Hán nay đã bị mờ nhạt, chỉ có thể đoán đấy là chữ khắc tên chùa và người sáng lập thì vẫn còn các dòng chữ Pháp được khắc rõ nét hơn. Trước nay, hầu như không ai biết dòng chữ Pháp ấy có nghĩa gì. Ngay cả sư trụ trì cũng chỉ biết đấy là các dòng tên người - mà ông đoán là người thiết kế ngôi chùa.

Về núi Bà Đen, lặng nghe một mùa lễ vía

Có những chuyến đi không vì nghỉ ngơi hay khám phá, mà chỉ đơn giản là trở về – về với đức tin, về với một miền thiêng liêng trong tâm tưởng. Với tôi, hành trình về Điện Bà trong những ngày lễ vía Linh Sơn Thánh Mẫu là một chuyến đi như thế.

Hệ thống chùa Bà tại lưng chừng núi.

Mênh mông hồ Dầu Tiếng

Hồ Dầu Tiếng nằm ở thượng nguồn sông Sài Gòn, trải rộng trên địa phận 3 tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai (Bình Phước cũ) và TP. Hồ Chí Minh (Bình Dương cũ), có dung tích chứa hơn 1,58 tỉ mét khối nước, với diện tích mặt nước 270 km², diện tích lưu vực là 2.700 km², được xem là hồ thủy lợi nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á.

Hồ Núi Đá - Ma Thiên Lãnh: Một cõi lặng thầm

Ẩn mình giữa thành phố Tây Ninh, nơi giao hoà bản tình ca giữa núi non hùng vĩ và rừng xanh ngan ngát, hồ Núi Đá - Ma Thiên Lãnh toát lên vẻ đẹp vừa hoang sơ, kỳ bí vừa nên thơ, dịu dàng như một “Đà Lạt thu nhỏ” của vùng đất phương Nam.

Hồ Núi Đá - Ma Thiên Lãnh toát lên vẻ đẹp vừa hoang sơ, kỳ bí vừa nên thơ, dịu dàng.

Hồ Núi Đá nằm ở giữa thung lũng Ma Thiên Lãnh nên còn có tên gọi khác là hồ đá Ma Thiên Lãnh hay hồ Mây Núi. Thung lũng này là nơi tiếp giáp của ba ngọn núi lớn tại Tây Ninh là núi Phụng, núi Heo và núi Bà Đen (thuộc Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen). Địa danh này thuộc địa phận xã Thạnh Tân, cách trung tâm thành phố Tây Ninh khoảng 9 km và cách trung tâm TP. Hồ Chí Minh khoảng 100 km.

Những điểm du lịch gần núi Bà Đen không nên bỏ lỡ

Tây Ninh cuốn hút bởi vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ, đậm sắc màu tâm linh. Không quá ồn ào hay xa xôi, nơi đây mang đến cảm giác gần gũi nhưng vẫn đủ sức níu chân du khách với núi Bà Đen và nhiều điểm đến thú vị.

Ma Thiên Lãnh - Đà Lạt thu nhỏ giữa lòng Tây Ninh

Ma Thiên Lãnh được bao quanh bởi những dãy núi cao, tạo nên không gian riêng biệt, yên bình và trong lành

Đôi nét về nhạc lễ ở Tây Ninh

Tây Ninh nằm trong dòng chảy lịch sử, văn hoá của vùng đất phương Nam, nên nhạc lễ ở Tây Ninh cũng có nguồn gốc chung của nhạc lễ Nam bộ, phục vụ tín ngưỡng, lễ thức và đời sống tinh thần của người dân.

Ban nhạc lễ Đoàn Văn Sang (huyện Gò Dầu)

Về thăm nghĩa trang cổ mộ Bàu Cheo

Từ ngã tư Gia Bình (thị xã Trảng Bàng) đi về hướng cầu Bình Thuỷ là có thể đến khu nghĩa trang Bàu Cheo, thuộc khu phố Chánh, phường Gia Bình, thị xã Trảng Bàng. Đây là nơi an nghỉ của các vị tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai cơ thôn Gia Bình từ hơn 200 năm trước.

Nghi thức dâng hương và chúc văn khánh thành cổng nghĩa trang Bàu Cheo.

Độc đáo kiến trúc Tòa thánh Tây Ninh

Tòa Thánh Tây Ninh tọa lạc tại đường Phạm Hộ Pháp, phường Long Hòa, tỉnh Tây Ninh là công trình văn hóa nổi tiếng của đạo Cao Đài, hội tụ những phong cách kiến trúc độc đáo thu hút hàng nghìn lượt du khách tham quan hằng năm.

Tòa Thánh Tây Ninh hay còn được người dân địa phương gọi với cái tên thân thuộc là Đền Thánh. Đây là Cụm kiến trúc với hơn 100 công trình lớn nhỏ nằm trong khuôn viên rộng hơn 1,2 km². Tòa thánh được coi là tổ đình - cơ sở thờ tự cấp Trung ương của đạo Cao Đài. Công trình khởi công năm 1933, hoàn thành năm 1947 nhưng đến năm 1955 mới khánh thành. Tòa Thánh Tây Ninh được góp sức xây dựng bởi người dân mà họ không lấy bất kỳ chi phí công sức nào, thậm chí họ còn không lấy vợ, cưới chồng trong thời gian thi công để đảm bảo đủ âm dương cho công trình. Mọi lý thuyết về kích thước, kiến trúc đều được Đức Lý Giáo Tông Giáng Cơ chỉ đạo người dân thực hiện. Cứ như vậy, công trình Tòa Thánh Tây Ninh được hoàn thiện sau 22 năm xây dựng.