Tượng Thoại Ngọc Hầu và những báu vật được khai quật từ khu mộ hiên được trưng bày bên cạnh khu lăng mộ của ông và vợ. Ảnh: H.V.M
Một buổi sáng cách đây 9 năm (20.9.2009), khu lăng mộ Thoại Ngọc Hầu ở bên triền núi Sam (Châu Đốc, An Giang) lúc ấy đang trong quá trình tu bổ. Và trong khi dọn dẹp mặt bằng để chuẩn bị lát gạch chung quanh thì các công nhân của đơn vị thi công phát hiện một khoảnh đất bị sụp xuống.
Khu lăng mộ Thoại Ngọc Hầu bên triền núi Sam. Ảnh: H.V.M
Ban Quản lý khu di tích Lăng miếu núi Sam và Bảo tàng An Giang sau đó đến khảo sát, thống nhất nhận định khả năng có khu vực chôn đồ tùy táng là rất lớn và xin phép UBND tỉnh và Sở VHTT&DL An Giang tiến hành khai quật khu vực này.
Và những người khai quật đã không tin vào mắt mình khi sau 4 ngày, số lượng hiện vật thu được lên con số hơn 500 hiện vật phong phú và đa dạng, gồm nhiều chất liệu: vàng, bạc, đồng, đồng tráng men (pháp lam), sắt, antimony, gỗ, gốm sứ, thủy tinh, đá, ngà, xương, răng, nanh hổ, vỏ ốc... và hàng trăm tàn tích đồ gỗ, đồ vải, đồ kim loại.
Bàn là, một trong những hiện vật được lấy lên từ kho báu. Ảnh: H.V.M
Tất cả cổ vật có niên đại từ thế kỷ 18 - đầu thế kỷ 19 có xuất xứ từ Việt Nam, Trung Quốc, Xiêm La (Thái Lan), Chân lạp (Campuchia), Bồ Đào Nha, Pháp, Tây Ban Nha...
“Đó là một kết quả mang lại cho chúng tôi sự thú vị và bất ngờ lớn bởi cho đến nay, những phát hiện đã công bố về đồ tùy táng của các quan lại đại thần phong kiến Việt Nam, thậm chí của cả vua nữa, chưa từng có nhân vật nào vừa có công lao, tài đức mà còn để lại một khối lượng di vật to lớn, quý giá và phong phú như vậy.
Các hiện vật này đã giúp phần nào hình dung về cuộc sống của tầng lớp quan lại cấp cao Việt Nam đầu thế kỷ 19 tại khu vực biên giới phía Tây Nam”, ông Bùi Hữu Tâm – Tổ phó Tổ quản lý lăng Thoại Ngọc Hầu- nói.
Một bình trà bằng gốm xuất xứ từ Châu Âu còn nguyên vẹn. Ảnh: H.V.M
Lạ là cho đến trước khi phát hiện, trong dân gian hầu như không có những huyền thoại lưu truyền về đồ tùy táng ở lăng mộ Thoại Ngọc Hầu. Thậm chí những ký ức về cuộc sống gia đình ông cho đến nay cũng không còn dấu vết, đặc biệt là khu vực dinh quan bảo hộ (ông từng giữ chức Thống chế Bảo hộ Cao Miên), nơi sinh sống của gia đình Thoại Ngọc Hầu lúc đương thời cũng chưa xác định được chính xác.
Lọ vôi bằng vàng (từ Campuchia - trái ảnh) và bình nước thơm (nguồn gốc từ Thái Lan).Ảnh: H.V.M
Chỉ đến năm 2003, kết quả khảo sát mới cho thấy có dấu hiệu dinh quan bảo hộ cũ hiện nay nằm trong khu vực doanh trại Quân đội nhân dân Việt Nam ở Châu Đốc. Cũng trong hơn 180 năm đó, lăng Thoại Ngọc Hầu đã trải qua nhiều nhiệm kỳ của nhiều ban quản lý và hàng chục lần trùng tu sửa, nhưng tuyệt nhiên đã không có một phát hiện hoặc một ghi chép nào về đồ tùy táng của Thoại Ngọc Hầu.
Lệnh bài bằng đồng của triều Nguyễn. Ảnh: H.V.M
Điều đó chứng tỏ hậu nhân của ông, những người được giao sứ mạng chôn cất các di vật, đã giữ bí mật một cách tuyệt đối khối di sản quý giá này trong lòng đất.
Cuối cùng thì câu hỏi gia đình Thoại Ngọc Hầu từng sống và sinh hoạt ra sao của tôi cũng được giải đáp phần nào khi được dạo một vòng trong nhà Bảo tàng Cổ vật Thoại Ngọc Hầu ở bên trái khu lăng mộ.
Mão hổ đầu trang sức vàng của Thoại Ngọc Hầu sau khi phục nguyên. Ảnh: H.V.M
Những câu chuyện của đời sống thường ngày của một gia đình quan lại triều Nguyễn bỗng hiện về mồn một qua lăng kính những hiện vật không còn nguyên vẹn, từ đồ sinh hoạt cá nhân, đồ được tặng biếu và ban thưởng, đồ quý kim làm của để dành, đồ kỷ niệm, đồ y tế, đồ dùng trong thú vui thưởng ngoạn...
Lồng ấp - vật dụng cá nhân của Thoại Ngọc Hầu. Ảnh: H.V.M
Thú vị nhất là có đến 304 hiện vật và khá nhiều tàn tích hiện vật thuộc về bà Châu Thị Vĩnh Tế - vợ cả của Thoại Ngọc Hầu. Trong khi đó, hiện vật thuộc về Thoại Ngọc Hầu lại ít hơn vợ một chút về số lượng nhưng lại có rất nhiều khác biệt khi ông có những hiện vật dùng riêng mà bà không có như 3 chung, 1 đĩa sứ Cảnh Đức men xanh trắng vẽ phong cảnh sơn thủy do vua ban; mão quan bằng vàng có gắn 9 con rồng và 33 chi tiết; một cái lấy rái tai và tẩu hút thuốc; 1 kính đeo mắt gọng kim loại của châu Âu có thể gấp lại, mắt kính tròn, loại 2,5 độ…
Trâm cài đầu và nhẫn bằng vàng được tìm thấy trong khu lăng mộ bà Châu Thị Vĩnh Tế. Ảnh: H.V.M
Thọai Ngọc Hầu (1761- 1829) tên thật là Nguyễn Văn Thoại. Ông sinh tại huyện Diên Phước, tỉnh Quảng Nam. Ông xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo.
Cuối thời chúa Nguyễn, ông cùng gia đình di cư vào Nam, sống tại làng Thới Bình, cù lao Dài trên sông Cổ Chiên (Vĩnh Long). Năm 1777, lúc mới 16 tuổi, Thoại Ngọc Hầu xin đầu quân cho Nguyễn Ánh, lập được nhiều chiến công, từng phò tá Nguyễn Ánh chạy ra Côn Lôn, Phú Quốc, sang Xiêm.
Ông được phong Khâm Sai Thượng đạo Bình Tây tướng quân, từng giữ chức Trấn thủ Bắc Thành, Trấn thủ Lạng Sơn rồi về Nam nhận chức Trấn thủ Định Tường.
Trong thời gian nhận nhiệm vụ bảo hộ Cao Miên thời Nặc Ông Chân, ông được triệu về nước nhậm chức Trấn thủ Vĩnh Thanh vào năm 1817. Sau đó ông được phong tước Hầu. Ông mất ngày 6 tháng 6 năm Kỷ Sửu (1829) lúc đang tại chức, thọ 68 tuổi.
Tường Minh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét