Theo quan niệm của người Giẻ Triêng, lễ cưới hỏi là dấu mốc quan trọng trong chu trình sinh sống và trưởng thành của mỗi con người. Từ xa xưa, phong tục hôn nhân của người Giẻ Triêng đã rất văn minh, chung thủy một vợ, một chồng.
Sau khi đôi trai gái đã tìm hiểu nhau và nhận được sự khuyên răn, dạy dỗ của cha mẹ, họ hang, người thân, đôi trai gái thống nhất tiến tiến tới hôn nhân, họ sẽ thông báo cho gia đình của mình biết và cùng nhau chuẩn bị cho đám cưới.
Chàng trai được cha mẹ, người thân trong dòng họ dặn dò những điều hay, lẽ phải trong cuộc sống gia đình. Ảnh: Hoàng Tâm
Đối với người con gái, để chuẩn bị cho đám cưới, cô gái phải dệt nhiều tấm vải để làm những bộ trang phục, khăn choàng, tấm đắp làm quà cho nhà trai đồng thời cũng thể hiện sự khéo léo tỷ mỉ của bản thân, mẹ của cô gái cũng truyền dạy kỹ thuật dệt vải truyền thống và những quy tắc ứng xử khi về nhà chồng; còn chàng trai sẽ được người cha của mình bày cách đan lát những chiếc gùi, chiếc giỏ, rèn những nông cụ như dao, rựa, cuốc, rìu để phục vụ cho cuộc sống sau này.
"Nhẹ Dăk" là nghi lễ nối duyên của đôi trai gái. Để tổ chức lễ, hai bên gia đình nhà trai và nhà gái sẽ bàn bạc thống nhất với nhau về địa điểm tổ chức lễ, sau đó sẽ mời một bà hoặc ông làm mai mối đứng ra dàn xếp mọi việc từ lễ hỏi cho đến lễ đám cưới giữa hai gia đình.
Đám hỏi
Đám hỏi sẽ được người mai mối tiến hành vào ban đêm, lần lượt từ nhà trai sang nhà gái và thường chỉ có người thân tham dự.
Cô gái được bố mẹ và gia đình căn dặn về phận làm dâu, làm vợ trước khi về nhà chồng. Ảnh: Hoàng Tâm
Trong lễ hỏi, một con gà sẽ là vật hiến sinh, bà mai, ông mai sẽ tiến hành lễ ăn hỏi, sau đó mọi người cùng chúc tụng, ăn uống vui vẻ, không quên bàn bạc chuyện tổ chức lễ cưới. Sau đó, bên gái ra về trước và chuẩn bị đón bên nhà trai và người mai mối đến tổ chức đám hỏi tại nhà mình, các nghi lễ diễn ra như bên nhà trai. Kể từ đây, chàng trai, cô gái được phép gọi cha, mẹ đôi bên.
Đám cưới
Lễ cưới của người Giẻ Triêng thường được tổ chức vào tháng 11 đến tháng 12 hàng năm khi cả làng đã thu hoạch xong vụ mùa của gia đình và ăn cơm mới.
Để chuẩn bị cho lễ cưới, cô gái sẽ cùng với những người bạn của mình lên rừng chặt củi để làm củi hứa hôn để cô gái biếu cho nhà chồng, những lóng củi được chặt đều đặn, được chẻ tại chỗ rồi chuyển về nhà gái chất thành đống chờ ngày chuyển sang nhà trai. Theo phong tục, trước khi nên vợ, nên chồng, Cô gái phải chuẩn bị những bó củi đẹp để mang sang cho nhà trai trong lễ cưới.
Củi hứa hôn là phong tục truyền thống tốt đẹp trong đám cưới của người Giẻ Triêng. Theo truyền thống, con gái người dân tộc Giẻ Triêng khi bước qua tuổi 15 là bắt đầu nghĩ tới việc vào rừng đốn củi để đủ điều kiện lấy chồng.
Củi hứa hôn là phong tục truyền thống tốt đẹp trong đám cưới của đồng bào Giẻ Triêng. Ảnh: Hoàng Tâm
Củi hứa hôn là của hồi môn nhà con gái dành cho nhà trai. Sau khi đã chuẩn bị đủ số lượng củi, cô gái tìm đến chàng trai mà mình “ưng cái bụng” để “đánh tiếng”, nếu chàng trai đồng ý thì buổi tối tự nguyện đến tâm sự với cô gái tại nhà Rông. Theo phong tục ở đây, chỉ cần quan sát củi hứa hôn có thể đoán biết được phẩm chất, tài khéo léo của người thiếu nữ đó, giỏi giang hay vụng về. Cây củi được chặt bằng, bó củi đều nhau có nghĩa cô con dâu khéo tay. người thiếu nữ có thể nhờ người thân giúp đỡ.
Ngày nay, phong tục củi hứa hôn trong cộng đồng dân tộc người Giẻ Triêng được thực hiện mang tính tượng trưng. Trong mỗi dịp cưới hỏi của các cặp vợ chồng trẻ, nhà gái chỉ cần chuẩn bị 10 đến 15 bó củi để cô gái cõng về nhà chồng. Việc làm này được đưa vào nội dung của hương ước trong các buôn làng, qua đó vừa giữ được tập tục văn hóa của dân tộc, vừa bảo đảm không chặt củi phá rừng, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển cây rừng.
Nhà trai mang sính lễ sang nhà gái. Ảnh: Hoàng Tâm
Bên cạnh chuẩn bị củi cho đám cưới, cô gái còn chuẩn bị những bộ trang phục thổ cẩm với hoa văn đặc sắc cho mình và làm lễ vật cho nhà trai.
Ngay sau khi thống nhất việc cưới xin với cô gái, chàng trai sẽ bắt tay vào chuẩn bị lễ vật tặng cô gái như việc đan những chiếc gùi cũng như rổ rá, nong nia, rèn dao, rựa là những vật dụng cần thiết cho các hoạt động sinh hoạt của một gia đình. Những việc này giúp chú rể thể hiện sự khéo léo, cần cù cũng như sự chu đáo của bản thân đối với gia đình nhỏ trong tương lai của mình.
Ngày đầu tiên của lễ cưới, cô gái cùng với những người bạn của mình sẽ gùi những bó củi sang nhà trai.
Sau khi củi được chuyển xong, lễ cưới chính thức sẽ được tổ chức. Lễ cưới của nhà trai sẽ được những người họ hàng cùng góp lại, sau khi nhà trai chuẩn bị thức ăn xong, người mai mối sẽ thông báo cho nhà gái sang để tiến hành làm lễ, nhà trai chuẩn bị 1 con heo, ghè rượu để làm lễ.
Sau khi các lễ nghi kết thúc, người mai mối mới nói cô dâu mời họ hàng nhà gái vào ăn cơm chung với nhà trai. Sau khi mọi người lần lượt ăn uống xong, người mai mối tiếp tục nghi lễ tặng lễ vật, là lễ thức quan trọng trong lễ cưới.
Đôi trai gái đứng cạnh chiếc gùi để trang phục truyền thống mà cô gái đã chuẩn bị. Mẹ cô gái sẽ lấy bộ trang phục đẹp nhất mặc lên người cho cô gái. Sau đó 2 gia đình cùng uống rượu và hát giao duyên. Sau đó nhà gái và họ hàng ra về, mang theo vật dụng của chàng trai và quà của nhà trai tặng.
Tổ chức các nghi lễ ở nhà gái được thực hiện vào ngày hôm sau. Nhà gái sẽ thông qua người mai mối mời nhà trai qua. Trình tự các nghi lễ được thực hiện như bên nhà trai, lợn của nhà gái sẽ được đại diện của nhà trai cắt tiết. Phần tặng lễ vật, tấm dồ đẹp nhất được bố mẹ đẻ khoác cho chú rể, 1 tấm đôi khoác cho đôi vợ chồng mới cưới.
Trong lễ cưới của hai gia đình đều không có đánh cồng chiêng.
Ngày xếp củi được coi là ngày cưới nên cũng có nghi lễ trong khi xếp củi. Sau khi củi cưới đã được rã ra, sẵn sàng cho việc xếp củi, cô dâu phải lấy những thanh củi đầu tiên, tự tay đưa cho chồng, rồi người chồng mới chuyển chúng cho bố mẹ của mình để họ tự tay xếp lượt củi cưới đầu tiên lên dàn khuôn đã chuẩn bị sẵn (dàn đáy). Sau nghi lễ đó những người thân mới tiếp tục xếp củi cưới thành khối vuông vức. Theo phong tục của người Giẻ Triêng, sau khi nhà trai nhận củi, đôi trai gái đó coi như đã thành vợ, thành chồng. Trong ngày xếp củi, nhà trai làm cơm đãi những người xếp củi và nhà gái. Hoàn tất việc xếp củi, phần nghi lễ trong quy trình hôn lễ coi như đã hoàn tất, phần còn lại chỉ là việc tổ chức tiệc cưới chiêu đãi dân làng và người thân.
Tới giờ phút này, tiếng chiêng mới vang lên, mọi người cùng nhau nhảy múa, uống rượu theo nhịp cồng chiêng từ nhà trai sang nhà gái.
Việc trao đổi lễ vật cũng được người mai mối đứng ra làm trung gian thảo luận với hai bên gia đình để bàn bạc việc trao đổi hiện vật.
Thông thường, nhà trai trao hiện vật trao cho nhà gái, nhà gái sẽ đáp lại nhà trai bằng 1/2 giá trị hiện vật nhà trai tặng.
Sau lễ cưới cô gái ở lại nhà trai, tuy nhiên trong năm đầu tiên, nhà trai sẽ hỗ trợ nhà gái bằng việc cho đôi vợ chồng mới cưới về lại nhà gái ở luân phiên, để hỗ trợ lao động cho nhà gái khi nhà gái bị thiếu hụt lao động.
Sau một năm cô gái sẽ về ở hẳn bên nhà trai, trước khi đi cha mẹ cô gái tặng đôi vợ chồng mới cưới 3 vật: cây cài cửa, giỏ muối để bếp, con chó đưa chân để cầu bình an, may mắn.
Hoàng Tâm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét