2 thg 5, 2018

Tận thấy lễ cúng cầu mưa của người Jrai Phú Thiện

Vào một ngày nắng nóng nhất của mùa khô tháng tư hàng năm, người Jrai Phú Thiện thường tổ chức các lễ cúng cầu mưa rất trọng thể. ​

Thường xuất phát ở các cộng đồng cư dân nông nghiệp sống ở vùng nắng nóng khô hạn, nghi lễ cúng cầu mưa là sự bày tỏ ước mong, khát vọng của cư dân vùng đất đấy, để có mưa, có nước làm nông nghiệp. ​Người Jrai ở thung lũng Phú Thiện và Ayun Pa, Krông Pa sống ở rốn hạn.

Hàng ngàn đời, ở đây chỉ có 2 mùa hết sức khắc nghiệt là mùa khô và mùa mưa, trong đó mùa khô kéo dài đến bảy tám tháng trong một năm. Người dân ở đây có rất nhiều truyền thuyết về việc họ đi tìm nước. Có cả cái chết, có sự hy sinh tình yêu, hy sinh tính mạng... để cộng đồng có nước. ​Ở đây cũng từng là nơi xuất hiện vua lửa (Pơ tao Pui) để lại trong đời sống nhiều giai thoại và cả những câu chuyện thật về sự tồn tại và uy quyền của một ông vua không ngai, ông này có một chức năng lớn nhất, vĩ đại nhất là... cúng cầu mưa cho cộng đồng. ​

Vua lửa cuối cùng là ông Siu Luynh, đã mất cách đây hơn chục năm, và đến giờ vẫn chưa có vị nào kế nghiệp. ​Làng (Pờ Lây) Rbai, xã Ia Piar, huyện Phú Thiện, Gia Lai cũng vừa tổ chức lễ cúng cầu mưa vào ngày hôm nay, 30.4.2018, ngày đỉnh điểm của nắng và nóng. ​Tất nhiên bây giờ, khi ở ngay Phú Thiện đã có công trình thủy điện khổng lồ Ayun Hạ có thể tưới cho đến 13.500 héc ta ruộng của cả khu vực từng hết sức khô khát này, biến cả vùng chảo lửa này thành mênh mông ruộng lúa nước, cải thiện vùng sinh thái rộng lớn này thành một vùng mưa thuận gió hòa, thì cái việc cúng cầu mưa nó mang một ý nghĩa khác, ý nghĩa tâm linh, ý nghĩa gắn kết cộng đồng, ý nghĩa nhân văn trầm tích bản sắc từ thẳm sâu của hồn Jrai hiện ra ở nơi này. ​

Và đúng thế, hầu như tất cả mọi con dân của làng (làng này được mệnh danh là làng hiếu học, số con cháu của làng giờ là trí thức, là cán bộ rất nhiều, nhiều nhất ở tất cả các làng Tây Nguyên của tỉnh Gia Lai, và hình như không chỉ tỉnh Gia Lai) đều tấp nập về làng, đều kính cẩn trước làng, góp tay góp mặt vào việc làng. ​Và huyện Phú Thiện, rất nhanh nhạy với thời cơ du lịch, đã chọn ngày này để giới thiệu và phát động các kế hoạch phát triển du lịch của huyện giai đoạn 2018 - 20120. Nghi lễ cúng cầu mưa đã được Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia theo quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ngày 8//6/2015.

Plei Ơi (Làng Ơi, cách làng Rbai không xa) nơi tồn tại huyền thoại Vua Lửa và có núi Chư Tao Yang, nơi đồn là có cái hang đang chứa gươm thần của Vua Lửa, cũng đã là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Tại lễ cúng hôm nay, dân làng đã thực hiện một nghi lễ hết sức trọng thể và thành kính khiến rất đông du khách “nín thở” theo dõi. Lâu lắm mọi người mới được chứng kiến một lễ cúng cầu mưa cụ thể và “bài bản” đến thế.

Người ta đã chuẩn bị đến gần 200 ghè rượu, lần lượt tất cả đàn ông trong làng, sau khi thầy cúng đã cúng, xếp hàng vào uống từng ghè. Phụ nữ không được cầm cần mà uống rượu hút ra từ ghè. Dàn chiêng ngồi dưới gầm nhà sàn chứ không đi ngược chiều kim đồng hồ như các lễ cúng khác. Các lễ khác, cúng xong là mọi người được hòa vào cùng uống rượu, nhưng ở đây, chỉ người làng được uống, xong hết (mà rất lâu mới xong) thì mời đến lượt khách. Đấy là cách thành kinh với Yang và tấm lòng dân làng chứng tỏ với Yang, Yang của làng, chứ không phải kỳ thị khách, người Tây Nguyên rất hiếu khách. Nhưng trong trường hợp này, lệ là lệ, phong tục là phong tục.

Dân làng cũng đã rất... nhanh nhạy, khi thanh niên đứng ra tổ chức các sản phẩm du lịch phục vụ du khách ghé thăm và tham dự lễ cúng cầu mưa. Đấy là những “mâm cơm” rất ngon và rẻ, gồm những món Jrai thứ thiệt rất ngon, như thịt heo, gà của làng, lá mì (sắn) cà đắng và cá suối nướng lá. Tất nhiên là có cơm nướng ống nứa và rượu cần, tất cả chỉ có 200 ngàn cho một mâm. Là những quả xoài của làng, mỗi quả gần một kí lô, ai ăn xong cũng phải trầm trồ, tại sao lại có loại xoài ngon thế???

Đến một lúc nào đấy, có thể, lễ cúng cầu mưa nó không còn chỉ mang ý nghĩa cầu mưa, mà nó là sản phẩm văn hóa, và là nơi để du lịch khai thác... ​​​​

Chùm ảnh lễ cúng cầu mưa của người Jrai Phú Thiện: 














VĂN CÔNG HÙNG

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét