6 thg 5, 2016

Cá buôi sông Thị Vải

Đề cập đến những món ngon xứ Đồng Nai, trong kho tàng ca dao dân gian đã xếp "cá buôi, sò huyết Phước An" đứng đầu danh sách. Sò huyết thì hầu như ai cũng biết, còn cá buôi thì kẻ biết người không. Ông Tư Nhu (Hồ Văn Nhu), chủ tịch Hội nông dân xã Phước An (huyện Nhơn Trạch) năm nay 56 tuổi là dân cố cựu có gia đình sông mấy đời ở ấp Vũng Gấm nói một cách quả quyết: "Cá buôi chính là con cá đối sống lâu năm trở thành. Thường được gọi là cá buôi, con cá phải bằng cườm chân trở lên. Tức phải cỡ nửa kg trở lên. Hồi trước dân hạ bạc Phước An này đánh được những con cá buôi nặng từ 2kg đến 2,5kg là chuyện thường. Nhưng bây giờ "đỏ con mắt" mới kiếm được con cá buôi nặng 1 kg !".

Bà chủ quán Ba Lai (Nguyễn Thị Đào) với những con cá buôi tươi rói được ngư dân Phước An cung cấp.


Cũng theo ông Tư Nhu thì cá đối vùng mặn, lợ Phước An này có tập tính là sống thành bầy đàn lên đến 500-700 hoặc hàng ngàn con, mỗi khi có người đi ngang "nghe dậy, cái ào". Nhưng khi đàn cá trưởng thành, chúng tách ra sống thành từng cặp. Và người đi bắt cá buôi thường bắt một lần được cả cặp, do con cá đi cùng cứ lẩn quẩn bên người bạn tình vừa bị bắt. Cá buôi có đặc điểm là chỉ ăn bọt nước và phiêu sinh vật nhỏ trong nước phù sa nên ruột rất sạch. Và vì cá buôi không ăn mồi nên người ta chỉ có thể đánh bắt, chứ không câu được cá buôi.

Khác với nhiều loại cá chỉ sống ở những nơi có nước chảy, cá buôi thích nghi được cả ở các đùn nuôi tôm. Nhưng cá buôi có nhiều nhất là ở các sông Bà Hào, Ba Gioi, ngọn Bát, ngọn ruột ngựa... do nước từ sông cái Thị Vải đổ vào. Ông Tư Nhu nhớ lại là vào những năm 1960 đến 1970 cá buôi ở vùng Phước An rất nhiều sống cả trong các ngọn và gặp nước ròng thường bị kẹt lại không ra sông được nên đi bắt cá buôi rất dễ dàng. Thời đó dân Bàu Bông, Bà Trường và nhất là dân Ba Gioi có rất đông người chuyên sống với nghề bắt cá buôi.

Ở Nhơn Trạch có quán Ba Lai ở ấp 5, xã Long Thọ là thường xuyên có cá buôi với 2 món ngon nổi tiếng: cá buôi nướng chấm muối ớt và lẩu cá buôi nấu ngót. Chủ quán Ba Lai là một nhân vật cũng khá độc đáo. Ông Ba Lai (Nguyễn Văn Lai) từng làm chủ tịch UBND xã Long Thọ liên tiếp 3 nhiệm kỳ. Báo Đồng Nai đã từng có bài phản ánh về cú quyết định táo bạo của ông chủ tịch xã này vào ngày 23 tháng chạp năm 1993. Ông cho lấy tất cả giấy tờ về quyền sở hữu đất nhà của cán bộ trong ủy ban đem qua ngân hàng thế chấp lấy 150 triệu đồng đóng cho điện lực để bà con xã Long Thọ kịp có điện ăn Tết. Nhưng cái chuyện đang được đề cập ở đây, ông Ba Lai là một người bắt cá buôi rất giỏi. Thấy cá chạy ông biết ngay là cá lớn hay nhỏ, nên có đêm ông bắt được cả chục kg cá buôi. Thế nên có thể nói không ngoa là con cá buôi đã góp phần đáng kể trong việc giúp ông có điều kiện làm chủ tịch xã suốt 3 nhiệm kỳ! Vậy mà ông Ba Lai còn cho biết: "Tôi cũng chưa nhằm nhò gì đâu. Ông già tui, tức ông Sáu Nhím dân Phước An còn "siêu" hơn nhiều. Ổng biết trong tháng bữa nào có cá buôi và biết cả giờ nào cá ngủ nên mỗi lần ổng canh con nước rồi nói: "Bữa nay có cá!" là y như rằng đến cỡ 2,3 giờ sáng ba cha con chúng tôi có thể gùi về từ 20 đến 30kg cá buôi toàn và loại to đùng!".

Quán Ba Lai mới mở từ năm 1999 đến nay nhưng bà chủ quán (Nguyễn Thị Đào) rất sành sỏi trong việc chế biến cá buôi. Bà Đào cho rằng sở dĩ lúc nào quán cũng có đặc sản cá buôi là nhờ ông Ba quen biết với hầu hết dân sống nghề này ở Phước An và sáng sớm mới 4 giờ người của quán từ ấp 5 Long Thọ phải qua tận Bến Cát Phước An là nơi ngư dân đưa cá về để chọn cá buôi ngon. Ngoài ra cá "rỗi" (điểm thu mua cá ốc, tôm để phân phối lại cho các quán) cũng đều là mối quen, nên mặt hàng cá buôi tuy ngày càng hiếm, nhưng quán Ba Lai lúc nào cũng có. Bà Ba Lai còn cho rằng cá buôi ngọt thịt và ít xương hơn là cá cháo, nhưng nếu là người không sành điệu rất dễ bị lầm với cá cháo. Cá cháo rất giống cá buôi nhưng nhìn kỹ thì thấy thân cá cháo lép hơn và dài hơn cá buôi. Cá cháo thường sống ở cá đập nước lợ. Do nhiều xương nên khi làm cá phải nạo thịt ra như cá thác lác. Và dĩ nhiên giá trị thương phẩm của cá cháo cũng không bằng cá buôi.

Bùi Thuận
Đậm đà hương vị Đồng Nai - Bài đã đăng trên báo Đồng Nai 05/05/2016

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét