Lễ hội Tâm N’Găp Bon của người M’nông - Lễ hội của sự gắn kết cộng đồng

Theo số liệu tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, dân tộc M'nông ở Việt Nam có số dân hơn 67.300 người, đứng thứ 19 trong số 54 dân tộc ở Việt Nam. Đồng bào M'nông cư trú tại nhiều ở các tỉnh như Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Lâm Đồng. Riêng ở tỉnh Đắk Nông, có hơn 40.000 người M'nông, chiếm khoảng 50% tổng số người M'nông ở Việt Nam. Đồng bào M'nông có kho tàng văn hóa truyền thống phong phú, giàu bản sắc, trong đó, Lễ hội Tâm N’Găp Bon là một trong những nghi lễ tiêu biểu với ý nghĩa gắn kết, sum họp cộng đồng.

Trong Lễ hội Tâm N’Găp Bon, cây nêu lớn được dựng để thông tin và mời gọi các thần linh, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. (Ảnh tư liệu)

Nhớ chuyện chọn Gia Nghĩa làm “đô”

Tiến sĩ Nguyễn Văn Lạng có gần 19 năm công tác, sinh sống tại Gia Nghĩa. Ông là một trong những người đóng góp sức lực, trí tuệ để đặt nền móng xây dựng đô thị Gia Nghĩa.

Thác Đắk G'lun quyến rũ bởi sự hoang sơ, hùng vĩ

Nước từ độ cao gần 60m đổ thẳng xuống như một dải lụa mềm mại trắng xóa rơi trên các ghềnh đá tự nhiên ngàn năm tuổi giữa các cánh rừng tự nhiên, tạo nên sức hấp dẫn cho thác Đắk G'lun (huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông).

Thác Đắk G’lun được bao bọc bởi gần 100 ha rừng tự nhiên với hệ sinh thái đa dạng và phong phú - Ảnh: ĐỨC LẬP

Những món ăn đặc sản của Đắk Glong

Tuy nhiên, một lưu ý nhỏ đó là món ăn của người dân bản địa sẽ cay và có vị đắng, chính vì thế du khách nên chuẩn bị cho mình một số đồ ăn nhẹ trong trường hợp không ăn được các món ăn của địa phương.

Thung lũng mặt trời mọc ở Đắk Nông - Điểm check in thu hút giới trẻ

Thung lũng mặt trời mọc thuộc xã Nâm N’đir, huyện Krông Nô (Đắk Nông) thể hiện rõ nét sự hòa quyện giữa nước và lửa, hai yếu tố đặc trưng của Công viên địa chất toàn cầu (CVĐCTC) UNESCO Đắk Nông.

Thung lũng mặt trời mọc chính là nơi thể hiện rõ nhất sự gặp gỡ giữa hai thế lực siêu nhiên- bản “Trường ca của lửa và nước”

Bí mật của Tà Đùng

Chưa thấy ai kỳ cục giống Tà Đùng. Lần đầu tiên trình diện, vừa cất tiếng gọi “Tà Đùng ơi” thì bỗng đâu ào tới một cơn mưa. Giám đốc Vườn Quốc gia Tà Đùng Khương Thanh Long nói với tôi: “Đại ngàn chào em đấy. Ở đây đôi khi rừng vẫn có cách chào hỏi rất riêng”.

Hồ Tà Đùng - Vịnh Hạ Long trên Tây Nguyên

Hồ Tà Đùng có diện tích mặt nước 3.600 ha và có trên 40 hòn đảo lớn nhỏ. Nhìn từ trên cao, hồ Tà Đùng giống cảnh của Vịnh Hạ Long. Bởi vậy nên nhiều người ví Tà Đùng là “Vịnh Hạ Long trên Tây Nguyên”.

Thắng cảnh hồ Tà Đùng nằm trong diện tích Vườn Quốc gia Tà Đùng huyện Đắk Glong. Tiền thân của đơn vị này là Khu Bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng, thành lập năm 2003.

Đắk Glong - Điểm đến nhiều ấn tượng

H’Juel - người đưa rượu cần M’nông vươn xa

H’Juel tâm huyết đưa rượu cần, thổ cẩm, sản phẩm đan lát, ẩm thực… của người M’nông vươn xa hơn. Cô gái M’nông H’Juel ở phường Nghĩa Trung, TP. Gia Nghĩa (Đắk Nông) không ngừng nỗ lực tìm tòi, sáng tạo để đạt được mong ước ấy…

Nỗ lực học lấy những cái tinh túy

H’Juel cũng không biết từ khi nào mà rượu cần, thổ cẩm “cuốn” lấy mình. H’Juel nhớ, hơn 10 năm trước, bên bếp lửa bập bùng, chị ngồi với mẹ chồng ủ ché rượu đầu tiên của mình. Mẹ chồng chị là người có tiếng ủ rượu ngon. Bà động viên chị hãy tự mình trộn cơm rượu để ủ. Vì muốn vị ngọt hay đắng cay nhiều tùy thuộc vào tỷ lệ trộn nguyên liệu khác nhau. Mẹ chị bảo, rượu M’nông phải ủ làm sao cho có vị đắng, cay, ngọt nhưng không chua. Vậy là đêm đó, chị và mẹ chồng ủ riêng mỗi người một ché khác nhau.

Vẻ kỳ vĩ của cây cầu treo bắc ngang lòng hồ thủy điện ở Đắk Nông

Cầu treo Đắk R'Moan là một trong những điểm check-in hấp dẫn đang thu hút du khách đến với Đắk Nông trong thời gian gần đây.

Cầu treo được xây dựng từ năm 2014, nằm ở thôn Tân An, xã Đắk R'moan, TP Gia Nghĩa. Cây cầu được xây dựng giúp người dân đi lại thuận lợi và tạo cảnh quan đẹp cho khu vực này.

Cây cầu này có kiến trúc cầu treo Tây Nguyên khá đặc trưng với thiết kế đơn giản gồm hai đầu cầu và thân cầu treo với những đường dây sắt đặc trưng. Cầu treo dài 84m; rộng 1,2m; khổ cầu 3,6m, chỉ dành cho các phương tiện thô sơ và người đi bộ.

Cây cầu nằm giữa không gian mênh mông của đại ngàn. Ảnh: Lê Phước

Du lịch thác nước đôi nổi tiếng Tây Nguyên mùa nước lũ

Vào mùa lũ, du khách vẫn có thể trải nghiệm ngắm thác, trekking, chèo SUP ở Dray Nur và Dray Sáp, thác nước đôi được coi là biểu tượng của Đăk Lăk.

Dòng sông Sêrêpôk là nhánh phụ quan trọng của sông Mekong, bắt nguồn từ tỉnh Đăk Lăk, qua Đăk Nông của Việt Nam và chảy sang Campuchia. Dòng sông chia làm hai nhánh lớn tạo thành hai ngọn thác Dray Nur và Dray Sáp, được biết đến là thác đôi nổi tiếng của Tây Nguyên. Nằm xa các cung đường du lịch, lượng khách đến đây không nhiều nên hai thác vẫn giữ được vẻ hoang sơ.

Thác Dray Nur là thác trung nguồn nằm trong hệ thống 3 thác: Gia Long - Dray Nur - Dray Sáp của hệ thống sông Sêrêpôk. Thác có chiều dài khoảng 250 m, cao hơn 30 m, nối liền hai bờ Đăk Lăk và Đăk Nông. Thác Dray Sáp cao khoảng 50 m, dài 100 m, được mệnh danh là "Tây Nguyên đệ nhất thác", nằm cách thác Dray Nur một đoạn cầu treo bắc ngang qua dòng sông.

Khung cảnh thác Dray Sáp vào mùa mưa, ngày 20/9. Ảnh: Đinh Quang Hải

Độc đáo cách làm rượu cần của người M'nông

Đối với đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) ở Tây Nguyên nói chung, người M'nông ở Đắk Nông nói riêng, những nét văn hóa truyền thống luôn được họ lưu giữ qua chiều dài thời gian, trong đó có nghề làm rượu cần truyền thống.

Theo quan niệm của người M'nông, rượu cần là thức uống thường sử dụng trong những dịp cúng tế thần linh, lễ, Tết hay dùng để tiếp đón khách quý. Đây cũng là một nét văn hóa đặc trưng được nhiều bon làng người M'nông còn lưu giữ. Thế nhưng, nói đến cách thức làm rượu cần và để có được ché rượu cần ngon thì không phải ai cũng biết. Đây là một quá trình công phu, kỹ lưỡng nhưng không kém phần độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống trong ẩm thực và đời sống của đồng bào.

Đọt mây, lá bép – đặc sản núi rừng và món ăn thương nhớ của Đắk Nông

Ẩm thực truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tại chỗ tỉnh Đắk Nông mang đậm dấu ấn của núi rừng. Đến đây, du khách nhất định phải thưởng thức qua các món ăn chế biến từ đọt mây, lá bép – sản vật núi rừng Đắk Nông…

Món quà thiên nhiên ban tặng

Sống gần gũi với thiên nhiên, từ bao đời nay, đồng bào DTTS tại chỗ M’nông, Mạ, Ê đê trên Cao nguyên M'nông-Đắk Nông đúc kết nhiều kinh nghiệm trong việc tìm kiếm các loại nguyên liệu nấu ăn trên đồi núi hay rừng sâu. Từ các loại cây mọc hoang dại, đồng bào kết hợp chúng, chế biến thành nhiều món ăn độc đáo, thơm ngon và không kém phần bổ dưỡng. Trong đó phải kể đến đọt mây và lá bép (lá nhíp).

Đọt mây và lá bép là sản vật quý báu của núi rừng. Đây là nguyên liệu dùng chế biến các món ăn dân dã, đậm đà. Đồng bào không chỉ sử dụng đọt mây và lá bép trong bữa ăn hàng ngày mà còn trân trọng làm lễ vật dâng cúng, thưởng thức trong ngày lễ, tết, hội truyền thống.

Đồng bào M'nông lên rừng lấy đọt mây

Đầm sen độc nhất trên cao nguyên núi lửa

Vi vu trên những con dốc quanh co ở vùng núi lửa Đắk Nông, nhiều người ngỡ ngàng trước bức tranh sơn thủy hữu tình với điểm nhấn là đầm sen độc nhất trên cao nguyên, được hình thành từ quá trình trẻ hóa của sông Cha (sông Krông Nô), từ hàng nghìn năm trước.

Sen hồng trên cao nguyên

Một ngày cuối tuần, tôi men theo Quốc lộ 28, khám phá vùng đất Krông Nô (Đắk Nông) - một điểm dừng chân hấp dẫn với nhiều du khách trong và ngoài nước, khi sở hữu hệ thống các hang động núi lửa dài và đẹp bậc nhất khu vực Đông Nam Á.

Thời điểm này, cao nguyên Đắk Nông đang bước vào mùa mưa, thi thoảng những cơn mưa rừng đến rồi đi bất chợt càng tô thêm sắc màu cho vùng đất đại ngàn. Đường lên cao nguyên quanh co, một bên ôm sát sườn đồi, phía còn lại thoai thoải đồng lúa, nương ngô, dệt nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ.

Truyện cổ M'nông: Kể chuyện đàn đá linh

Ngày xưa, có một bon sống ở ven bờ suối Dak Glung Dak Jơl, họ sống đã biết bao đời. Vào ngày hội, ngày mùa, ngày cúng tế ông bà, dân làng cảm ơn thần đất trời, thần rừng, thần núi đã cho họ cuộc sống ấm no hạnh phúc. Họ vui ngày hội bằng tiếng chiêng, họ vẫn luôn nhớ đến một giàn chiêng đá (goong lu) có ý nghĩa tâm linh được nhắc đến từ đời này sang đời khác.

Truyện cổ M'nông: Sự tích bon Ktah

Từ xa xưa, trong bon Bu Prâng có một già làng có đám lúa sát bờ sình ở đầu bon. Ở cạnh gần đó, ông đã dựng một cái chòi canh nhỏ để trông coi rẫy. Đến mùa lúa trổ, ông sai con gái mình ra ngoài chòi đuổi chim vì chim ăn lúa nhiều quá. Cô nghe lời cha mang theo khung dệt thổ cẩm để vừa đuổi chim, vừa dệt vải. Ở chòi, cô thường hát, hát rất hay, giọng hát trong như dòng suối đầu bon.

Ngày nào cũng như vậy, cô đuổi chim, dệt vải và tiếng hát của cô cứ ngân nga hòa nhịp theo dòng suối. Cô không biết rằng, có một chàng trai, con của Thần Bùn Lầy nơi này đã nghe giọng hát hay của cô mà đang lần tìm đến. Chàng đứng cạnh một gốc cây to ở gần đó lắng nghe từng lời ca, tiếng hát của cô. Hôm nào chàng cũng đến đó để nghe hát. Rồi một hôm, chàng đi thẳng vào chòi gặp mặt cô gái và xin làm quen. Tuy mới biết nhau ban đầu mà cả hai người như cảm thấy thân thiết với nhau từ lâu, họ không thể xa rời nhau được. Ngày nào họ cũng hẹn gặp nhau trên chòi rẫy nhỏ bé. Tiếng hát, tiếng suối như nhịp cầu nối liền bến bờ tình yêu và hạnh phúc của chàng và nàng mà lũ chim rừng nơi đây đã cất tiếng hát ca ngợi. Cứ mỗi lần cô gái đến chòi, cô chỉ gõ ba tiếng vào khung cửi thì tức khắc chàng trai hiện lên từ dưới sình lầy, bước lên trò chuyện với cô. Hai người đã quen mắt ưng bụng với nhau, không rời nhau một ngày nào.

Ché trong đời sống đồng bào Ê đê, M'nông, Mạ

Đối với đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, ngoài cồng chiêng thì ché đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống tinh thần. Ché không chỉ là vật dụng sinh hoạt hàng ngày mà còn là vật dụng dùng trong các dịp cúng tế thần linh, là sính lễ trong cưới hỏi và là vật biểu trưng cho sự giàu có, đẳng cấp, địa vị của mỗi gia đình.

Ché đối với đồng bào Ê đê rất quý và linh thiêng nên chỉ dùng để ủ rượu cần.

Sự tích thác cùi

Sự tích giải thích nguồn gốc tên gọi trước đây của thác Diệu Thanh là Leng Dũn (thác Cùi) và bon Phũng (bon Cùi). Truyện còn cho thấy hậu quả của tập quán cưới vợ cưới chồng trong cùng họ hàng (hôn nhân cận huyết) là con cái dễ mắc các dị dạng, dị tật bẩm sinh, bệnh lý di truyền và nòi giống bị suy thoái...

Thác Diệu Thanh. Ảnh tư liệu

Ở một bon gần một con sông có một cái thác rất đẹp, nước trong đến nỗi đứng trên bờ nhìn xuống có thể đếm được từng hòn đá, nhìn thấy cá bơi. Tiếng thác chảy quanh năm rì rầm, làm vui nhộn cho bon làng.

Đặc sản vùng đất núi lửa ngon kỳ lạ!

Vùng đất núi lửa Đắk Nông có những đặc sản mà không nơi nào có được, một số loại trái cây trồng ở đây ngon kỳ lạ, nhất là về độ dẻo, màu sắc và hương vị.

Cửa hang C8 trong cụm hang động núi lửa Chư Bluk. Ảnh: Travel blogger Vinh Gấu.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Đắk Nông, đặc sản vùng núi lửa được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Bởi vì cây được trồng trên nền đất đỏ bazan, hòa trộn với khoáng chất được hình thành từ núi lửa phun trào. Trái cây ở đây có giá trị riêng như kích cỡ to, đẹp, mùi vị thơm, dẻo...

Khám phá quần thể hang động núi lửa Krông Nô, công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông

Bộ ảnh "Khám phá quần thể hang động núi lửa Krông Nô, công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông" được thực hiện bởi NSNA Ngô Minh Phương là bộ ảnh xuất sắc đã đoạt Cúp VAPA Giải thưởng Nhiếp ảnh xuất sắc năm 2022.

Giải thưởng Nhiếp ảnh xuất sắc là giải thưởng quan trọng nhất trong năm của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam trao tặng cho các nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà nhiếp ảnh chuyên nghiệp có tác phẩm ảnh và công trình sách giàu tính sáng tạo, có chất lượng nghệ thuật cao. Những tác phẩm ảnh được xét chọn là những tác phẩm đoạt giải Nhất, Nhì, Ba tại các cuộc thi cấp tỉnh hoặc tương đương; Đoạt Huy chương Vàng, Bạc, Đồng và Khuyến khích từ cấp Khu vực hoặc tương đương trở lên do Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức, phối hợp tổ chức hoặc bảo trợ; Đoạt các Huy chương Vàng, Bạc, Đồng tại các cuộc thi ảnh quốc tế được tổ chức; Các công trình sách nghiên cứu lý luận phê bình nhiếp ảnh, sách ảnh nghệ thuật, sách kỹ thuật của hội viên có giá trị được công luận đánh giá cao, xuất bản trong năm 2022. Trong đó, tác phẩm đoạt Cúp VAPA là đại diện nhiếp ảnh được đánh giá cao nhất, cũng là giải thưởng cao quý nhất của Giải thưởng Nhiếp ảnh xuất sắc trong một năm.  

Hệ thống hang động núi lửa Krông Nô là điểm nhấn trong Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Dài và độc đáo bậc nhất Đông Nam Á, nằm ẩn mình trong rừng sâu hoang sơ, quần thể hang động này nối liền với những ngọn thác đẹp hùng vĩ trên dòng sông Sêrêpôk.