5 đặc sản quen thuộc ở Việt Yên, Bắc Giang

Sinh hoạt ăn uống của người dân Việt Yên, Bắc Giang chủ yếu duy trì nhờ cách chế biến nguồn sản vật có sẵn trong tự nhiên. Lâu dần, những món ăn này trở thành một phần không thể thiếu trong các bữa cơm thường nhật, đãi khách, tiệc tùng... và được nâng lên thành đặc sản.

Lươn om

Đầu tiên, đậu hũ được rán, kết hợp thịt ba chỉ thái nhỏ xào và chuối xanh cắt khoanh, thêm củ sả, tương, mẻ và gia vị muối mắm. Tất cả sẽ được đưa vào nồi om.

Riêng lươn sau khi làm sạch, thái đoạn ngắn xong cũng cho vào nồi tiếp tục om chín. Món ăn được dọn ra có mùi thơm sả, tương, mẻ hòa trong từng miếng lươn béo ngậy rất hấp dẫn và kích thích vị giác. 

Lươn om chuối xanh nóng hổi, phù hợp cho những ngày se lạnh. Ảnh: Lê Thương 

Ngõa mật - nồng say hương vị đồng rừng

Ngõa mật có lẽ là cái tên lạ với nhiều người, nhưng với chúng tôi - những đứa con của đồng rừng - chẳng ai lạ lẫm thứ quả ngọt lịm, say nồng của núi rừng này.

Quả ngõa chín màu đỏ tím - Ảnh: H.Hân 

Về thăm quê, nhìn thấy cây ngõa sai trĩu quả của bà, cái hương vị ngọt lịm, lớp mật sóng sánh như mật ong của quả ngõa chín lại làm tôi nhớ nhung.

Cây ngõa mật mọc nhiều ở các khu rừng miền núi phía bắc như Bắc Giang, Thái Nguyên, Lạng Sơn. Những ai đã có một thời ấu thơ gắn liền với những cánh rừng có lẽ chẳng thể nào quên được vị ngọt, mát của những quả ngõa chín mùi.

Về Bắc Giang săn đặc sản cua da

Đầu tháng 10, bạn tôi, ở huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang nhắn tin giục: “Về sông Thương săn cua da thôi. Đến mùa rồi”.

Tôi vội sắp ba lô lên đường, chỉ sợ lỡ mùa cua da, bởi theo như lời bạn thì loài cua này xuất hiện nhiều vào khoảng tháng 10 - 11 hằng năm và trước khi trở thành đặc sản nó đã từng bị người dân hắt hủi.

Cua da Đồng Việt

Thú thực, dù đã được nghe bạn giới thiệu qua về loài cua này, thế nhưng tôi cũng không khỏi háo hức, tò mò muốn được mục kích loài cua lạ từ cái tên đến thời điểm xuất hiện (thường từ lúc chớm heo may cho đến tháng giêng âm lịch, nhưng nhiều nhất vẫn trong hai tháng 10 và 11). 

Theo anh Nguyễn Đức Hiệp, lái buôn cua da, có lúc giá cua da lên tới 450.000 đồng/kg nhưng cũng chẳng có mà thu mua. 

Trai làng Vân vật lộn trong bùn tranh cầu

Cứ vào giữa tháng 4 âm lịch hằng năm, tại thôn Yên Viên, xã Vân Hà, Việt Yên (Bắc Giang) lại mở hội vật cầu bùn để cầu mưa thuận gió hòa, dân làng được no ấm.

Một màn cướp cầu đầy kịch tính

Lễ hội cầu bùn tại thôn Yên Viên năm nay được tổ chức từ ngày 12 đến 14-4 âm lịch (10 đến 12-5) tại di tích lịch sử đền Chùa Vân. Nơi thi đấu là sân hành lễ trước cửa đền rộng hơn 200m2, được đổ đầy bùn lỏng. Hai đầu sân đấu có hai hố sâu khoảng 80cm, rộng 50cm để các quan cầu ôm cầu đẩy xuống hố trong tình huống cướp cầu dưới bùn nước nhão.

Bức tranh Sơn Hải

Đúng như tên gọi, Sơn Hải (Lục Ngạn, Bắc Giang) được thiên nhiên ban tặng vẻ đẹp thơ mộng, bốn mùa có nước hồ Cấm Sơn trong xanh thăm thẳm in hình bóng núi. Với nhiều du khách, Sơn Hải mùa nào cũng đẹp.

Những căn nhà đơn sơ bên mép hồ - Ảnh: H.Dương

Với địa hình đồi núi xen kẽ các hòn đảo trên lòng hồ Cấm Sơn, Sơn Hải tập trung nhiều dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Sán Chỉ, Cao Lan... với nét văn hóa đa dạng phong phú, nhiều tiềm năng phát triển du lịch. Tuy nhiên, Sơn Hải vẫn còn vẻ hoang sơ do tiềm năng du lịch chưa được đầu tư khai thác.

Về làng Đỏ ăn trám đen

Làng Đỏ nổi danh với đặc sản trám đen, từng ghi dấu tình cảm cá – nước của dân địa phương với các cán bộ hoạt động bí mật thời kỳ tiền khởi nghĩa – trước năm 1945.

Trám đen kho thịt cho hương vị chan hoà cộng hưởng ngon một cách lạ lùng. 

“Làng Đỏ” là cách gọi xưa kia của người Bắc Giang để nói về tinh thần cách mạng của những người con trên mảnh đất An toàn khu 2 (Hoàng Vân – Hiệp Hoà) anh hùng. Trám đen nhiều nơi có nhưng chẳng phải ngẫu nhiên mà nhiều người lại thích trám đen ở Hoàng Vân, bởi cái hương vị thơm ngậy lẫn bùi bùi. Và đương nhiên, giá bán đặc sản này ở đây cũng cao hơn nhiều nơi khác. Vì thế, không ít thương buôn mua trám Hoàng Vân về trà trộn với nơi khác để kiếm lời.

Suối Mỡ, dòng thác bạc trên sườn tây Yên Tử

Không chỉ là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn ở Bắc Giang với dòng chảy bạc quanh năm róc rách, suối Mỡ còn là điểm du lịch tâm linh nổi tiếng với ba ngôi đền thờ Thánh Mẫu Thượng Ngàn.

Có thể bạn không biết nhiều về các điểm du lịch ở Bắc Giang nhưng nếu có dịp ngang qua, đừng quên dừng chân ghé dòng suối Mỡ với phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, đẹp tựa bức tranh. Đây là điểm du lịch nổi tiếng Bắc Giang, thuộc địa phận xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam, cách trung tâm thành phố 30 km về phía đông. 

Cồng đền Hạ nằm ngay mặt đường xe chạy. 

Độc đáo làng tiểu sành

Tiểu sành dùng để đựng hài cốt của người quá cố sau khi sang cát. Nhưng tiểu sành để xây nhà, đắp chân đê, dựng tường làng, xây đình, chùa… thì chắc rằng chỉ người làng Thổ Hà, Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang mới sáng tạo ra.

Cụ Trịnh Đắc Cường, năm nay đã 87 tuổi hiện đang là thầy giáo dạy chữ nho trong làng cho biết: “Làng Thổ Hà của chúng tôi xưa kia có nghề làm gốm sành rất nổi tiếng. Nó khác với các loại đồ gốm sứ của làngChu Đậu, Phù Lãng hay Bát Tràng làm ra. Người Thổ Hà từ đời Trần – Lê đã biết tận dụng những chiếc tiểu sành phế phẩm để làm tường nhà, đình, chùa, làm chân đê sông Cầu”.

Cổng làng Thổ Hà cổ kính trải qua bao mưa, nắng

Chùa Vĩnh Nghiêm - Bắc Giang

Chùa Vĩnh Nghiêm tọa lạc trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP.HCM là ngôi chùa đẹp, nổi tiếng, có kiến trúc hài hòa, hiện đại, được xây dựng vào khoảng 1970. Nhưng có một ngôi chùa khác cũng có tên Vĩnh Nghiêm ở miền Bắc được xây dựng từ gần bảy thế kỷ trước. Từ Hà Nội theo Quốc lộ 1 lên phía Bắc, đi qua thành phố Bắc Giang, rẽ phải chừng 10km về huyện Yên Dũng, sẽ thấy bảng chỉ đường vào chùa Vĩnh Nghiêm, thôn Đức La, xã Trí Yên. Quần thể chùa hiền hòa giữa thôn làng trù phú ven dòng Lục Nam uốn lượn.

Nhiều năm trước, mỗi khi có những trận lụt lớn ngập hết các cánh đồng, muốn vào viếng chùa có khi phải đi thuyền. Nay đã có đường bê tông dẫn vào chùa nên đi lại thuận tiện hơn. 

Sân chùa Vĩnh Nghiêm - Bắc Giang

Đến Bắc Giang vãn cảnh chùa Vĩnh Nghiêm

Tọa lạc ở nơi hợp lưu của sông Lục Nam và sông Thương, chùa Vĩnh Nghiêm tỉnh Bắc Giang có vị thế rất đẹp. Bao quanh chùa là một vùng núi non sông nước nên không gian nơi đây luôn tĩnh lặng và trang nghiêm.

Được xây dựng từ thời Lý, đến thời Trần, chùa Vĩnh Nghiêm giữ vị trí đặc biệt trong lịch sử văn hóa Phật giáo khi trở thành nơi tu hành của các bậc cao tăng. Đỉnh cao nhất là ba vị Tam tổ của thiền phái Trúc Lâm là Thượng Hoàng Điều Ngự Trần Nhân Tông, Pháp Loa và Huyền Quang đều thụ giới ở chùa Vĩnh Nghiêm, lấy nơi này làm trung tâm Phật giáo thời Trần để đào tạo tăng đồ và xếp đặt tăng chức, chỉ đạo các chùa trong cả nước. 

Một góc chùa

Khám phá phía Tây núi Yên Tử

Nằm vắt từ huyện Đông Triều (Quảng Ninh) sang phía Sơn Động, mạn Lục Nam – Bắc Giang sườn tây Yên Tử vẫn còn nguyên vẻ đẹp từ thời được các vua nhà Trần chọn làm chốn tu hành. Nơi đây có vẻ đẹp ẩn trong sương núi nhuốm màu Phật giáo và cũng có cả vẻ đẹp hoang sơ hùng vĩ mà đất trời đã ban tặng. 

Dấu ấn vua Trần

Từ ngã tư Đông Triều – Quảng Ninh chúng tôi rẽ vào con đường bê tông bên trái chạy thẳng tắp đến tận chân núi. Giữa cảnh đất trời bao la, đập Trại Lốc hiện ra mênh mông phẳng lặng.Bóng người buông câu đang ngồi lặng im đợi tăm cá giữa cảnh sắc sơn thủy hữu tình.

Vùng đất này chính là nơi an nghỉ của tám vị đế vương triều Trần. Ngay giữa đập Trại Lốc là khu lăng mộ của Trần Minh Tông và Trần Anh Tông (tức Mục Lăng và Đồng Thái Lăng).

Lăng mộ hai vị vua Trần giữa đập Trại Lốc

Khám phá thác Ba Tia

Đi dọc quốc lộ 31, cách TP Bắc Giang hơn 80km, chúng ta sẽ đến với thác Ba Tia (xã Tuấn Mậu, huyện Sơn Động), một cảnh sắc thiên nhiên trữ tình nhưng vẫn còn mang đầy nét hoang sơ, mê hoặc.

Dòng nước uốn mình qua các khe đá - Ảnh: C.Tuyên

Nằm ở phía tây khu bảo tồn Tây Yên Tử, Sơn Động đã được nhiều du khách biết tới bởi những cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng như rừng nguyên sinh Khe Rỗ, suối nước vàng yên ả mang một màu vàng đặc trưng riêng, bản Đồng Cao lộng gió, yên bình.

Và sẽ thấy thiếu khi không nhắc tới thác Ba Tia, một điểm đến khó bỏ qua khi khám phá vùng đất hoang sơ nhưng đầy quyến rũ này.

Về xứ sở vải thiều

Vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang) đang chính vụ và ùn ùn xuống phố, nhưng chúng tôi vẫn muốn vào tận sâu các bản làng vùng cao của xứ sở này để được trải nghiệm cảm giác làm một nông dân thứ thiệt. 

Người dân Lục Ngạn thu hoạch vải

Giữa cái nắng rát bỏng ngày hè, quốc lộ 31 (đoạn từ phố Kim đến thị trấn Chũ, huyện Lục Ngạn) như ngột ngạt hơn bởi đường sá ùn tắc và cảnh ồn ào tranh mua tranh bán. Trên các con phố chính, nhìn đâu cũng thấy xe chở vải, từ xe máy đến xe tải, thậm chí nhiều đoạn đường tắc nghẽn.

Vẻ đẹp cổ xưa ở Tiên Lục, Bắc Giang

Cách thành phố Hà Nội khoảng 80km, cụm di tích Tiên Lục là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, nghệ thuật và các lễ hội đặc sắc của tỉnh Bắc Giang. Quần thể thắng cảnh nằm giữa vùng đất trung du đầy sức sống này có vẻ đẹp vừa thơ mộng, vừa cổ kính, rất đáng để khách phương xa ghé thăm.

Điểm đến thứ nhất ở Tiên Lục là cây dã hương ngàn năm tuổi tỏa bóng mát trên một sườn đồi có nhiều kiến trúc cổ. Dù ruột đã bị rỗng, cây vẫn quanh năm xanh tốt.

Đình Viễn Sơn

Lăng đá cổ Dinh Hương

Vùng đồi núi Bắc Giang có hàng chục khu lăng mộ đá cổ, đặc biệt có lăng mộ với tượng đá rất đẹp, được dựng trước cả trăm năm so với lăng mộ hoành tráng của các vua nhà Nguyễn ở Huế. Đó chính là lăng đá cổ Dinh Hương, tên đặt theo làng Dinh Hương, xã Đức Thắng, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.

Lăng Dinh Hương được dựng từ năm 1727, nằm trên gò đất rộng khoảng 1ha, biệt lập giữa đồng trống. Một con đường nhỏ dẫn thẳng vào phía lưng khu mộ, du khách men theo tường bao, vòng ra phía trước để vào chiếc cổng duy nhất. Toàn bộ lăng còn khá nguyên vẹn cùng những kiến trúc, điêu khắc đá độc đáo, đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia từ năm 1965. 

Ngai thờ, hương án và đôi nghê chạm khắc đá 

Rượu làng Vân, thương hiệu Cụ Tom

Cụ Tom theo nghề rượu đã 75 năm. Bà tạo ra thương hiệu rượu làng Vân "Cụ Tom". Bà qua đời ngày 24.2.2012. Ông Nguyễn Trung Tuấn kể lại câu chuyện của người mẹ: 

"Suốt đời, mẹ cặm cụi lăn lộn với nghề để mưu sinh, say mê đến mức sẵn sàng bỏ cả những việc mà người đời cho là quan trọng.

Mẹ tôi là người thông minh, nhanh nhẹn, tháo vát và rất nóng tính, sống có tâm, có đức. Cụ được dân làng, họ hàng kính trọng. Đặc biệt mẹ tôi rất tiết kiệm, khắt khe với nghề. Con cháu làm sai, cụ mắng thậm tệ. Tôi nhớ hồi nhỏ ở nhà có lần tôi để hỏng mẻ rượu, cụ chỉ tay vào mặt tôi bảo: "Làm ăn buông quăng bỏ vãi thế này lớn lên không ăn mày cũng làm sãi mõ, thằng kia ạ!" Thế mà cách đây hai năm về thăm cụ, trong câu chuyện đêm, mẹ tôi lại bảo: "Bà đẻ ra mày bà có lãi". Đúng là câu nói xuất thần cửa miệng ấy chỉ có ở một cụ già làng cổ: mẹ tôi, cụ Tom". 

Cụ Tom, người suốt 75 năm theo nghề nấu rượu ở làng Vân. 

Chinh phục thác Thùm Thùm

Lục Nam bao sông núi

Đời bao nhiêu thác ghềnh

Thác Thùm ta vượt được

Thác đời chắc nhẹ tênh. 

Thác Thùm Thùm. 

Để vào khu du lịch Suối Mỡ, xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam (Bắc Giang), từ tỉnh lộ 293 phải vào một con đường dài 750m. Đó là một con đường nhỏ, bề mặt trải nhựa, đoạn đầu khá bằng phẳng nhưng càng về sau, độ dốc tăng dần theo sườn núi Huyền Đinh - Yên Tử.

Mê mẩn với vẻ đẹp nguyên sơ trên cao nguyên Đồng Cao

Chỉ cách Hà Nội chừng 150km, cao nguyên Đồng Cao (Xã Thạch Sơn, Sơn Động, Bắc Giang) vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ với thảo nguyên mướt xanh, quần thể đá độc đáo, người dân bản địa chân thật, mến khách.

Đường đi tương đối thuận lợi, cách thị trấn An Châu, huyện Sơn Động hơn chục cây số với 5km đường đất với nhiều khúc cua, dốc, cao nguyên Đồng Cao gần đây được dân "phượt" ví như Mẫu Sơn của Bắc Giang.

Đường đến cao nguyên Đồng Cao khá thuận lợi, chỉ khoảng 5km từ trung tâm xã Vân Sơn là đường đất với độ dốc cao và những khúc cua tương đối nguy hiểm.

Tây Yên Tử: Tạo vòng cung phát triển du lịch tâm linh

Giáo hội Phật giáo Việt Nam và UBND tỉnh Bắc Giang vừa khảo sát tuyến du lịch tâm linh từ TP Bắc Giang lên chùa Đồng thuộc hệ thống Tây Yên Tử. 

Ông Nguyễn Văn Linh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang cho biết, hệ thống Tây Yên Tử trải dài từ Sơn Động (Bắc Giang) dọc theo sông Lục Nam xuống đến Yên Dũng khoảng 100km. Với quần thể các chùa tháp, di tích cùng sự kỳ vĩ của núi rừng trùng điệp, thảm thực vật và nhiều loài động vật phong phú đã tạo cho nơi đây tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái cũng như tâm linh. Nhận thấy rõ vị trí và tầm quan trọng của hệ thống Tây Yên Tử, từ nhiều năm qua UBND tỉnh đã quan tâm, chú trọng đến việc đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất, hạ tầng giao thông… làm tiền đề để biến hệ thống Tây Yên Tử trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách. Đặc biệt mới đây, UBND tỉnh cũng đã phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng khu du lịch sinh thái Tây Yên Tử - trong đó có hệ thống điện, đường trục chính, đường lên chùa Đồng cùng nhiều hạng mục quan trọng khác. Ngoài ra, Chính phủ cũng đồng ý cho tỉnh chỉ đạo hoàn tất thủ tục đầu tư thực hiện dự án xây dựng tuyến đường 293 qua 3 huyện Yên Dũng, Lục Nam, Sơn Động. 

Hệ thống rừng nguyên sinh Tây Yên Tử được bảo vệ nghiêm ngặt.

Ngắm cây dã hương độc nhất trên thế giới

Thân cây to, tán cây rộng, lá xanh mướt vào cuối mùa xuân cùng với những chùm hoa thơm ngát. Đó là cây dã hương tại xã Tiên Lục – huyện Lạng Giang – tỉnh Bắc Giang, đây là cây dã hương ngàn tuổi duy nhất trên thế giới.

Một chiều về với Tiên Lục, để tìm đường đến đình Viễn Sơn không quá khó khăn vì trên đường đi hỏi thăm cây dã ai cũng biết, người dân nơi đây hớn hở khoe và coi cây dã hương cổ thụ này như là một niềm tự hào của Châu Á.

Cây dã cổ thụ cạnh đình Viễn Sơn