Tộc Ung ở xứ đất Chiên Đàn

Ở Hà Đông - Tam Kỳ có hai bà mẹ họ Ung nổi tiếng: cụ bà Ung Thị Lãng là thân mẫu Phó bảng Nguyễn Dục và cụ bà Ung Thị Nghiệm là thân mẫu Chủ tịch nước Võ Chí Công. Tộc Ung của hai bà phát tích từ làng Chiên Đàn, tổng Chiên Đàn, huyện Hà Đông, phủ Thăng Hoa xưa.

Đình làng Chiên Đàn. Ảnh: PHƯƠNG THẢO

Hội làng Kim Bồng và những chờ đợi...

Ngày hội làng nghề truyền thống mộc Kim Bồng (12 tháng Giêng) đã khép lại nhưng mở ra nhiều tín hiệu đáng chờ đợi về một không gian du lịch xanh, bền vững.

Trình diễn dệt chiếu tại hội làng. Ảnh: Q.T

Cao Sơn một ngày ta đến...

Giữa nhịp sống hiện đại, đồng bào Ca Dong ở làng văn hóa Cao Sơn (xã Trà Sơn, huyện Bắc Trà My) vẫn giữ được những nét văn hóa đặc sắc từ lâu đời của mình.

Quây quần gói bánh ốc. Ảnh: Q.T

Chiều muộn thảnh thơi sau giờ lên rẫy, gia đình ông Hồ Thanh Hùng (trú thôn Long Sơn, xã Trà Sơn) quây quần gói bánh ốc để tiếp khách đến chơi. Ông Hùng cho hay, tục gói bánh ốc thường diễn ra vào dịp tết mùa, đâm trâu và cúng sấm.

Về Lộc Yên thưởng thức trái cây nhà vườn

Cuối thu, ghé làng cổ Lộc Yên, xã Tiên Cảnh (Tiên Phước) du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nhà cổ, ngõ đá rêu phong mà còn có dịp thưởng thức các loại cây trái như lòn bon, dâu đất, măng cụt... 

Làng cổ Lộc Yên còn gần 10 ngôi nhà cổ từ 100 - 150 năm tuổi. Ảnh: N.HƯNG

Những ngày này đi từ đầu làng đến cuối làng, khách tham quan dễ dàng bắt gặp cảnh những người nông dân đang thu hoạch các loại trái cây như lòn bon, măng cụt, sầu riêng, quýt, cam, dâu đất… 

Mắm cá chuồn bột

Quảng Nam có nhiều món mắm, cho dù mang nó đến bất kể vùng miền nào cũng không lẫn vào đâu được. Đó là nắm cá cơm than, mắm cá nục, mắm cá thính... Tính đặc trưng của từng loại đã thành đặc sản, ai cũng biết, nếu không nói là đã từng thưởng thức và tấm tắc khen ngon. Đặc biệt, tại làng Xuân Đài (nay thuộc xã Điện Quang, thị xã Điện Bàn) còn có món mắm rất ngon: mắm cá chuồn bột.

Một dịp đến thăm bác Văn Đức Đổng (92 tuổi), người làng Xuân Đài, trong buổi trò chuyện, bác nhắc đến mẹ của mình về tài chế biến các món ăn dân dã và phù hợp với đồng tiền bát gạo ở nông thôn những năm 1940 - 1965. Một trong những món ăn mà bác nói ngon, ngon lắm là mắm cá chuồn bột.

Độ khoảng tháng Ba âm lịch là mùa cá chuồn đang rộ. Lúc này dù có bận bịu công việc gì, người làng Xuân Đài cũng dàn xếp, rủ nhau mướn ghe bầu đi Cửa Đại mua cá chuồn. Để làm cá chuồn bột nhất định phải chọn loại cá trộng con và tươi xanh mới được.

Độc đáo món bánh gừng xứ Tiên

Đối với mâm cỗ tết, bên cạnh các loại bánh quen thuộc như: bánh chưng, bánh tét, bánh tro, bánh ú, bánh ít..., một số vùng quê ở Tiên Phước hiện còn giữ tục làm một loại bánh rất độc đáo: bánh gừng.

Bánh gừng truyền thống ở Tiên Phước.

Nói đến bánh gừng, nhiều người nhầm tưởng đây là loại bánh quen thuộc của người Chăm hay xa hơn, là loại bánh gừng đậm chất truyền thống gắn liền với tên vị tu sĩ Gregory của xứ Armenia từ thế kỷ 10. Bánh gừng xứ Tiên có cách làm và hình thức, hương vị đặc biệt.

Thương vị mứt quê

Cuối năm, dù hối hả nhưng nhà tôi giữ thói quen quây quần cùng nhau, liu riu lửa hồng, tự tay làm thức quà quê dung dị. 

Thơm vị đồng quê. ảnh: THIÊN THU

Quê tôi mùa này, ngó ra đồng lún phún mạ non, từng mái nhà lô nhô dưới vòm lá biếc xanh, má tôi lại đỏ lửa làm thức quà đón tết từ nguyên liệu chủ yếu có sẵn nơi đồng quê bồi bãi, vừa thanh sạch lại vừa “độc lạ”.

Một chuyên khảo về Hội An

Một chuyên khảo về Hội An được một nhà “Việt Nam học” người nước ngoài thực hiện cách đây gần 60 năm. Chuyên khảo được đánh giá là “rất công phu và nghiêm cẩn”.

Một góc Hội An. Ảnh: HUỲNH HÀ

Món ngon từ những loại rau trồng bờ rào

Rau là loại thực phẩm không thể thiếu trong mâm cơm của mỗi gia đình Việt. Những loại rau thông thường được trồng, chăm sóc kỹ lưỡng cho ra những sản phẩm tươi ngon để chế biến cho bữa cơm ấm nồng. Ấy thế mà có những loại rau được trồng làm bờ rào, phên giậu không ngờ lại cho ra các món ăn được xem là "mĩ vị nhân gian", chỉ ăn một lần là ghiền.

Rau sen – thơm ngát ngọt ngào

Rau sen là loại rau đặc hữu của làng Đại Bình, huyện Nông Sơn. Loài rau được công nhận đạt chuẩn VietGAP. Đặc biệt đây là loại rau được trồng để làm hàng rào vì không cần chăm bón gì nhiều, lại cho màu xanh ngọc đẹp mắt nên các gia đình nơi đây dùng để làm hàng rào.

Ấy thế mà loại rau này lại cho hương vị vô cùng thơm ngon. Ngọn rau xanh ngọc mơn mởn, mềm mướt này khi nấu lên cho mùi thơm thanh nhẹ độc đáo, lại mang vị ngọt đậm đà. Mỗi khi nấu canh hay luộc hoặc xào thì nức cả gian bếp. Những cọng rau mềm mượt lại ngọt vị khi đã thưởng thức đều để lại dư vị thơm ngon không thể nào quên được.

Canh rau sen

Lê Ngọc Giá - người con của Điện Dương anh hùng

Lê Ngọc Giá sinh năm 1910 trong một gia đình nông dân nghèo ở làng Hà Lộc, nay thuộc khối phố Tân Khai, phường Điện Dương (Điện Bàn). Lớn lên trong bối cảnh đất nước bị thực dân, đế quốc xâm chiếm, người thanh niên Lê Ngọc Giá sớm có tinh thần yêu nước.

Trường THCS Lê Ngọc Giá ở Điện Dương. Ảnh: Đ.D

Vọng lời rao "ai đậu hũ không"...

Ở vùng thung lũng này, buổi chiều mùa đông, sương lạnh mịt mù, đặc quánh phủ trắng núi đồi. Trong cái lạnh quấn lấy mình, vọng lại tiếng rao “ai đậu hũ không...”. Ngó quanh quất tìm nơi có tiếng rao; tôi dừng xe, sà ngay lại gánh đậu hũ của cô bán hàng. 

Tô đậu hũ đường đen ngày mưa lạnh. Ảnh: MINH TÂM

Đặt quang gánh ngay ngắn, cô bán hàng mở thùng rồi múc từng miếng đậu hũ mềm mịn vào tô, thoăn thoắt giống bà Ba bán đậu hũ ở xóm tôi ngày trước. Thời ấy, nói tới đậu hũ bà Ba con nít cả xóm ai cũng biết và thèm thuồng.

Ram chay khoai môn

Mùa đông với những cơn mưa rả rích kéo dài dễ làm người mềm lòng và nhớ da diết ngày xưa cũ. Nhớ mùa này, mạ đã xuống xanh đồng, ba mẹ lại tất bật với luống rau, luống kiệu cho kịp ăn Tết Nguyên đán.

Ram chay khoai môn vị thanh đạm.

Nhớ đám khoai môn trong vườn lá đã cao ngang gối, củ đã to, có thể chế biến nhiều món ngon mà không gây ngấy như sắn. Nào là canh môn nấu cua đồng, nấu cả củ cái, củ đến cọng môn; nào món môn chiên, chè môn... Nhưng cái món mà mẹ thử thách tính cẩn thận, tỉ mỉ của chị em tôi, đó là món ram chay từ khoai môn.

Chùa Vua - ngôi quốc tự xưa ở Chiêm Sơn

Chùa Vĩnh An, tục danh là chùa Vua, tên gọi đầy đủ là Ngự chế Vĩnh An tự hay Sắc tứ Vĩnh An tự (勅賜永安寺). Đó là ngôi quốc tự đặc biệt, ra đời cách ngày nay tròn 200 năm, gắn với hai lăng hoàng hậu triều Nguyễn. 

Vị trí của Vĩnh An tự (chùa Vua) trong tương quan với hai tôn lăng Vĩnh Diễn, Vĩnh Diên cùng một số địa danh liên quan. Ảnh: H.G

Một thời hương quế bay xa

Quế Quảng Nam xưa được đánh giá là một trong những loại quế có giá trị vượt trội, thường dùng để cung tiến triều đình và xuất khẩu. Cây quế (桂) là 1 trong 17 hình ảnh được chạm khắc trên Nghị đỉnh đúc vào năm 1835.

Hình cây quế được chạm khắc trên Nghị đỉnh. Ảnh: HỒNG VIỆT

Xôi ngọt xứ Quảng, nhớ vị bánh chè Palei

Món xôi ngọt của người Quảng có nét tương đồng với bánh xôi chè của người Chăm và luôn xuất hiện trong các dịp quan trọng như lễ tết, dâng cúng ông bà tổ tiên... 

Muk buh - bà chủ lễ đong gạo nếp làm bánh xôi chè.

Mứt vỏ quật ngày chăn trâu đồng xa

Ngay từ lúc má bắt đầu thổi lửa rim mứt vỏ quật đến lúc sến đặc lại, mùi thơm nồng nàn tỏa ra từ gian bếp lại thấy một mùa đông như vậy đã quá ấm áp, đủ đầy.

Hấp dẫn mứt vỏ quật ngày đông lạnh.

Bánh xèo chay ngày mưa

Mùa đông mà được bưng đĩa bánh xèo dẻo thơm, vị đậm đà khiến người ăn một lần sẽ nhớ mãi.

Đúc bánh xèo ngày mưa đông.

Ngày xưa khi tôi còn ở cùng với ba má nơi vùng núi cao xứ Quảng, đời sống còn nhiều khó khăn, nhà ai cũng cố gắng tích trữ nhiều lúa, bắp, khoai trong những ngày lạnh lẽo có cái để ăn thêm.

Ngoài những bữa cơm đạm bạc, thi thoảng má đổi món chuyển sang xay bột đúc bánh xèo cho cả nhà ăn thay cơm. Mỗi khi làm bánh cả nhà quây quần, rộn ràng ngõ trước ngõ sau.

Từng có hải đăng trên biển Hoàng Sa

Thời thuộc Pháp, nhiều đợt khảo sát địa mạo, địa chất đã được tiến hành, làm nền tảng để mở hướng khai thác hàng hải và nguồn lợi trên quần đảo Hoàng Sa. Một trong những vấn đề được người Pháp xem trọng là xây dựng hải đăng.

Hải đăng Hoàng Sa. Ảnh: NTBHS

Mưa về nhớ món chuối kho

Những ngày mưa về dễ làm lòng người lắng dịu lại. Vào những ngày như thế, có những hương xưa vị cũ nơi quê nhà tưởng như đã phai nhạt từ rất lâu lại nghe dậy đâu đây bên mình…

Món ốc um chuối ngon khó chối từ.

Cuối tuần, cô hàng xóm về thăm quê mang sang cho nải chuối lùn còn xanh với nắm lá lốt. Chút quà quê giản dị vậy thôi nhưng làm tôi chợt nghe lòng xốn xang nhớ nhiều kỷ niệm của những mùa mưa nơi quê nhà xứ Quảng ngày nhỏ. Tôi làm món chuối kho cho cả nhà và kể cho các con về “lai lịch” của món ấy.

Đậm đà sò mía nấu canh chua

Sớm mai, má từ chợ cá trở về với nụ cười thật tươi vì mua được vài ký sò mía. Tôi lăng xăng nhẩm tính những món ngon quen thuộc. Sò mía hấp sả ngọt ngào thơm lừng, sò mía nướng nhả vị béo ngậy lẫn mặn, cay, cháo sò lại có vị ngon đậm đà. Nhưng thích nhất vẫn là nồi canh sò mía má nấu chua. Những ngày mùa đông gió lạnh, canh sò mía nấu chua như một liều thuốc giải cảm, tăng sức đề kháng. 

Hấp dẫn tô canh sò mía nấu chua.