Chùa Vua - ngôi quốc tự xưa ở Chiêm Sơn

Chùa Vĩnh An, tục danh là chùa Vua, tên gọi đầy đủ là Ngự chế Vĩnh An tự hay Sắc tứ Vĩnh An tự (勅賜永安寺). Đó là ngôi quốc tự đặc biệt, ra đời cách ngày nay tròn 200 năm, gắn với hai lăng hoàng hậu triều Nguyễn. 

Vị trí của Vĩnh An tự (chùa Vua) trong tương quan với hai tôn lăng Vĩnh Diễn, Vĩnh Diên cùng một số địa danh liên quan. Ảnh: H.G

Hội An - thành phố sáng tạo của UNESCO

Di sản Văn hóa Thế giới Hội An - thành phố sáng tạo của UNESCO. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam

Ngày 31/10/2023, Ban thư ký Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO đã xác nhận Hội An là đại diện tiếp theo của Việt Nam chính thức là thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo toàn cầu của UNESCO trên lĩnh vực Thủ công và Nghệ thuật dân gian. Đây là một vinh dự lớn và niềm tự hào của người dân Hội An nói riêng và Quảng Nam, Việt Nam nói chung.

Thủ công và Nghệ thuật dân gian là thế mạnh nổi trội và là lĩnh vực được Hội An bảo tồn và phát huy hiệu quả trong thời gian qua. Thành phố hiện có 5 làng nghề truyền thống với gần 50 ngành nghề thủ công đang hoạt động sôi nổi có thể kể đến như: nghề mộc, nghề gốm, nghề làm đèn lồng, nghề làm tre dừa, may mặc, làm đồ da ... Trong đó có 03 làng nghề và 01 nghề truyền thống được công nhận Di sản phi vật thể quốc gia và 02 làng nghề khác đang làm hồ sơ đề nghị công nhận.

Một thời hương quế bay xa

Quế Quảng Nam xưa được đánh giá là một trong những loại quế có giá trị vượt trội, thường dùng để cung tiến triều đình và xuất khẩu. Cây quế (桂) là 1 trong 17 hình ảnh được chạm khắc trên Nghị đỉnh đúc vào năm 1835.

Hình cây quế được chạm khắc trên Nghị đỉnh. Ảnh: HỒNG VIỆT

Xôi ngọt xứ Quảng, nhớ vị bánh chè Palei

Món xôi ngọt của người Quảng có nét tương đồng với bánh xôi chè của người Chăm và luôn xuất hiện trong các dịp quan trọng như lễ tết, dâng cúng ông bà tổ tiên... 

Muk buh - bà chủ lễ đong gạo nếp làm bánh xôi chè.

Mứt vỏ quật ngày chăn trâu đồng xa

Ngay từ lúc má bắt đầu thổi lửa rim mứt vỏ quật đến lúc sến đặc lại, mùi thơm nồng nàn tỏa ra từ gian bếp lại thấy một mùa đông như vậy đã quá ấm áp, đủ đầy.

Hấp dẫn mứt vỏ quật ngày đông lạnh.

Lễ cúng máng nước thiêng liêng của người Ca Dong

Sáng 23-11, đồng bào Ca Dong ở làng Mong Pry nằm dưới đỉnh Ngọc Linh thuộc xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) làm Lễ cúng máng nước - lễ hội lớn nhất trong năm của đồng bào vùng núi cao.

Không gian làng Mong Pry nơi diễn ra Lễ cúng máng nước - Ảnh: P.T.

Cộng đồng người Ca Dong xưa nay luôn coi trọng nguồn nước, xem nước là mạch nguồn của sự sống.

Vì vậy, cúng máng nước là lễ hội quan trọng bậc nhất để cầu mong thần rừng, thần nước phù hộ, đưa nước về cho bà con có cuộc sống no ấm. Cúng máng nước cũng để cầu mong mưa thuận gió hòa, dân làng khỏe mạnh.

Bánh xèo chay ngày mưa

Mùa đông mà được bưng đĩa bánh xèo dẻo thơm, vị đậm đà khiến người ăn một lần sẽ nhớ mãi.

Đúc bánh xèo ngày mưa đông.

Ngày xưa khi tôi còn ở cùng với ba má nơi vùng núi cao xứ Quảng, đời sống còn nhiều khó khăn, nhà ai cũng cố gắng tích trữ nhiều lúa, bắp, khoai trong những ngày lạnh lẽo có cái để ăn thêm.

Ngoài những bữa cơm đạm bạc, thi thoảng má đổi món chuyển sang xay bột đúc bánh xèo cho cả nhà ăn thay cơm. Mỗi khi làm bánh cả nhà quây quần, rộn ràng ngõ trước ngõ sau.

Từng có hải đăng trên biển Hoàng Sa

Thời thuộc Pháp, nhiều đợt khảo sát địa mạo, địa chất đã được tiến hành, làm nền tảng để mở hướng khai thác hàng hải và nguồn lợi trên quần đảo Hoàng Sa. Một trong những vấn đề được người Pháp xem trọng là xây dựng hải đăng.

Hải đăng Hoàng Sa. Ảnh: NTBHS

Mưa về nhớ món chuối kho

Những ngày mưa về dễ làm lòng người lắng dịu lại. Vào những ngày như thế, có những hương xưa vị cũ nơi quê nhà tưởng như đã phai nhạt từ rất lâu lại nghe dậy đâu đây bên mình…

Món ốc um chuối ngon khó chối từ.

Cuối tuần, cô hàng xóm về thăm quê mang sang cho nải chuối lùn còn xanh với nắm lá lốt. Chút quà quê giản dị vậy thôi nhưng làm tôi chợt nghe lòng xốn xang nhớ nhiều kỷ niệm của những mùa mưa nơi quê nhà xứ Quảng ngày nhỏ. Tôi làm món chuối kho cho cả nhà và kể cho các con về “lai lịch” của món ấy.

Đậm đà sò mía nấu canh chua

Sớm mai, má từ chợ cá trở về với nụ cười thật tươi vì mua được vài ký sò mía. Tôi lăng xăng nhẩm tính những món ngon quen thuộc. Sò mía hấp sả ngọt ngào thơm lừng, sò mía nướng nhả vị béo ngậy lẫn mặn, cay, cháo sò lại có vị ngon đậm đà. Nhưng thích nhất vẫn là nồi canh sò mía má nấu chua. Những ngày mùa đông gió lạnh, canh sò mía nấu chua như một liều thuốc giải cảm, tăng sức đề kháng. 

Hấp dẫn tô canh sò mía nấu chua.

Giòn ngon gỏi tù hủ dừa

Khi mấy cây dừa được đốn hạ, phần tù (có nơi gọi là củ) hủ dừa mẹ tôi chia cho hàng xóm mỗi nhà một ít ăn lấy thảo. Tù hủ dừa có thể ăn sống, trộn gỏi, nấu canh, xào với tôm, thịt, hoặc sử dụng trong các món kho, hầm và làm nhân bánh xèo.

Hương vị bánh ú sắn

Mới đây, tôi được người thân biếu hai cặp bánh ú chế biến từ củ sắn tươi, nhân đậu đen, mang hương vị đậm đà quê kiểng, hương vị khiến tôi nhớ về thời bao cấp mà bữa cơm hàng ngày luôn gắn với củ sắn, củ khoai...

Bánh ú sắn. Ảnh: NGUYỄN ĐIỆN NGỌC

Trong những năm công tác ngành lâm nghiệp tại huyện Trà My (cũ), hàng tháng tôi được cấp 19kg lương thực, trong đó chiếm tới 70% độn. Chất độn chủ yếu là sắn lát phơi khô, họa hoằn lắm mới được một vài ký hạt bo bo hay mì sợi.

Mùa cá đồng

Khi những trận mưa liên tiếp đổ xuống kèm theo gió chướng, nước trên đầu nguồn đổ về hạ lưu sông Thu Bồn mang theo màu đỏ phù sa, thì mùa cá đồng ở xứ Quảng cũng bắt đầu rộ.

Cá đồng - món ngon mùa mưa lụt.

Những ngày đông, đi dọc triền sông hay bờ ruộng, bờ khe, mương nước… sẽ thấy rất nhiều người mang tơi, đội nón đứng quăng lưới, kéo vó chờ bắt cá. Bên cạnh đó là những đứa trẻ hiếu kỳ chờ người lớn kéo cá lên để nhặt nhạnh mớ cá nhỏ đem về cho mẹ. Tôi từng là một trong những đứa trẻ hiếu kỳ đó cách đây gần nửa thế kỷ.

Cảnh phố cổ Hội An mùa lũ

Đi thuyền ngắm phố cổ Hội An mùa mưa lũ giúp du khách có nhiều trải nghiệm, khám phá từ lũ lụt.

Đường phố Hội An nhuộm màu phù sa.

Dấu xưa Đức Bố

Hai thôn Đức Bố 1 và 2 của xã Tam Anh Bắc (Núi Thành) nằm ven bờ nam của sông Trúc Tân có hạ lưu là sông Bầu Bầu. Vùng đất này có tên rất xưa là A Vó. 

Cư dân Đức Bố (ông Lê Văn Bản) trước núi Bà Ty. Ảnh: P.B

Từ A Vó - Hà Bố đến Đức Bố

Địa bạ lập thời Gia Long (khoảng từ 1805 đến 1812) ghi địa giới thôn Hà Bố xã Đức Hòa nằm trong vùng “thuộc Liêm hộ” của huyện Hà Đông phủ Thăng Hoa thuộc dinh Quảng Nam như sau: “Đông giáp xã Trà Lý Tây và sông; tây giáp xã Thạch Kiều và sông; nam giáp xã Diêm Phổ, xã Đức Hòa; bắc giáp xã Trà Lý Tây”.

"Công tác cán bộ" Quảng Nam thời Minh Mạng

Triều Minh Mạng phân hạng địa phương để phân bổ quan lại và xử ý rất nghiêm quan lại vi phạm. Việc sử dụng, quản lý quan lại dưới thời Minh Mạng là bài học còn ý nghĩa đến ngày nay.

Nhà Nguyễn rất coi trọng cửa biển Đà Nẵng nên phái thêm nhiều quan viên đến coi giữ. Ảnh: T.L

Mỳ Quảng sâm Ngọc Linh

Nặng lòng với mỳ Quảng, lại muốn đẩy mạnh thương hiệu sâm Ngọc Linh, dược liệu quý của Việt Nam, một chuyên gia vi mạch công nghệ cao của Tập đoàn Intel đã cần mẫn nghiên cứu kết hợp và cho ra đời món mỳ Quảng sâm Ngọc Linh. 

Anh Ba (bìa phải) tại vườn sâm Ngọc Linh của “vua sâm” Hồ Văn Du (bìa trái).

Đó là anh Nguyễn Huy Ba (SN 1986, quê ở Thăng Bình), là một chuyên gia vi mạch. Chu du khắp nơi, anh biết rằng có nhiều nước cũng có sâm như Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Trung Quốc, Triều Tiên, Hàn Quốc… Mặc dù hàm lượng dưỡng chất trong cây sâm của những quốc gia này không bằng sâm Ngọc Linh, nhưng lại có vị thế trên thị trường quốc tế.

Hàng bột báng nơi phố nhỏ

Thời sinh viên, tôi trọ học ở Tam Kỳ khi ấy vừa mới “lên” thành phố. Thành phố nhỏ thôi nhưng luôn rộng lòng cưu mang đứa sinh viên từ miền núi xuống học. Những dĩa cơm quán trưa muộn, từng tô mỳ Quảng, tô bột báng xế chiều vừa ngon vừa rẻ cứ thế cho tôi ấm lòng đi qua mấy năm đại học.

Không như các bạn sinh viên bây giờ có thể bay nhảy khắp nơi, chúng tôi thuở ấy chỉ quanh quẩn với giảng đường, thư viện, ký túc xá rồi mấy con phố, con hẻm cạnh trường.

Một di tích của đạo thầy trò

Tại gò Nổng Tranh ở xã Duy Trung (Duy Xuyên) có một ngôi mộ đất đơn sơ nhưng có hai tấm bia cổ, một do con cháu dựng vào năm 1849 và một do học trò dựng vào năm 1850. Đó là mộ của thầy giáo Nguyễn Đức Huy, người từng là thầy của vua Tự Đức và Tiến sĩ Phạm Phú Thứ. 

Bia do 6 người con dựng tại mộ cha Nguyễn Đức Huy. Ảnh: Phòng VHTT huyện Duy Xuyên cung cấp

Mắm cá thính kho với sắn mồi

Mắm thính hay còn gọi cá thính kho với củ sắn mồi là món ăn quen thuộc ngày trước nhưng bây giờ không phải thứ dễ tìm. Mỗi lần mẹ tự tay chuẩn bị món xưa, ký ức tuổi thơ ùa về, có món nào ngon hơn bữa cơm mẹ nấu… 

Sắn mồi kho mắm thính - món ngon của mẹ.