Nắng vàng trên Phà Ka Tủn

Sương bắt đầu tan trên dãy Phà Ka Tủn, nắng vàng chiếu rọi xuống mái sa mu - tín hiệu của mùa Xuân đang về. Lúc này, bà con người Mông ở bản Nậm Tột (xã Tri Lễ - Quế Phong) náo nức đón chào năm mới và một mùa lễ hội rộn ràng... 

Đã khá lâu, vùng biên cương Tri Lễ (Quế Phong) mới có được một ngày đẹp, trời quang mây, ánh nắng chan hòa mang theo hơi ấm, cây rừng biếc xanh khẽ đung đưa trong gió, tiếng chim hót vang cả non ngàn. Có dịp “thiên thời” và “địa lợi”, chúng tôi quyết tâm cưỡi “ngựa sắt” men theo con đường mòn lên dãy Phà Ka Tủn để vào Nậm Tột - bản xa xôi bậc nhất của huyện rẻo cao biên giới Quế Phong.

Nói là “địa lợi” nhưng chỉ một phần, bởi con đường mòn khúc khuỷu, cheo leo nhiều đoạn vẫn còn trơn trượt, “ngựa sắt” phải rú vang liên hồi, hết chồm lên rồi lao xuống mới đủ sức vượt qua. Từ trung tâm xã, mất hơn 4 giờ vất vả mới đặt chân đến Nậm Tột. 

Quang cảnh bản Nậm Tột (xã Tri Lễ - Quế Phong). Ảnh: Kiên Phương 

Xóm lược và nghề chế tác sừng

Xóm Lược là tên gọi chung của các làng Phước Long (xã Tịnh Hà), Phước Thọ (xã Tịnh Sơn), An Thiết (xã Tịnh Bình), Vạn Hòa (xã Tịnh Thọ) thuộc huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. 

Tuy nằm trên địa bàn 4 xã, nhưng các làng này lại kề nhau và vì người dân có nghề chế tác lược chải tóc (và một số sản phẩm mỹ nghệ khác) từ sừng trâu, nên có chung tên gọi dân gian là xóm Lược. Chính xác thì chỉ có 3 làng Phước Long, Phước Thọ, An Thiết làm nghề. Làng Vạn Hòa chuyên cung cấp nguyên liệu và mua sản phẩm để bán lại khắp nơi trong tỉnh và trong nước.

Truyền thuyết về 3 anh em ông Xá (ông Xá, bà Tá, bà Hợp) còn lưu truyền trong vùng, kể rằng: Sau khi đưa dân đến đây khai phá, lập làng, ông Xá đã khuyến khích họ chăm lo các nghề thủ công như chằm nón, chế tác sừng để phụ vào nghề cày ruộng, lo thêm cái ăn, cái mặc.

Ông Xá rấm binh chống lại triều đình nhưng không thành, phải chịu hình phạt tự “thăng thiên” bằng 7 thước lụa điều; song nghề chế tác sừng và nghề làm nón thì vẫn còn truyền lưu đến tận ngày nay.

Một số sản phẩm của nghề chế tác sừng. 

Châu Mi làng 500 năm tuổi

Ở Quảng Ngãi, cho đến nay hiếm có ngôi làng nào như Châu Mi (nay còn gọi là thôn Phú Châu) ở xã Hành Đức (Nghĩa Hành), vẫn giữ nét đẹp truyền thống thờ miếu, đình làng và gìn giữ 7 tấm sắc phong cổ nguyên bản từ thời triều Nguyễn.

Những ngày này, bốn bề làng Châu Mi là ruộng đồng xanh mướt, thẳng cánh cò bay. Trong nắng xuân, ngôi làng cổ yên bình này vẫn toát lên sự trù phú.

Báu vật của làng 

Những ngày đầu năm mới, các bô lão trong làng kêu gọi con cháu đến miếu Bà thờ Ngũ hành Tiên Nương để sửa soạn, làm lễ cúng. Kính cẩn thắp nén nhang lên bàn thờ, để xin mở các tấm sắc phong cổ, ông Nguyễn Văn Châu (68 tuổi) lý giải: “Đó là báu vật của làng, nên làm gì đều phải xin phép”. Bảy tấm sắc phong của làng, hiện được gia đình ông Châu gìn giữ cẩn thận. Trong đó, có 3 tấm được các triều vua Nguyễn ban tặng cho làng Châu Mi, vì đã có công thờ phụng thần Ngũ hành Tiên Nương. Bốn bức còn lại là sắc phong cho vị tiền hiền, Thành hoàng làng họ Nguyễn đã có công lập nên làng Châu Mi.

Phong cảnh yên bình ở ngôi làng cổ Châu Mi. 

Sau tết người làng ra sông Dinh 'điểm danh'

Xong chuyện đời, chuyện làng đến tiếu lâm, ca hát, chụp ảnh... cứ thế cuộc vui kéo dài đến tận chiều mới thôi.

Ảnh: NVT

Chiếc xe bò chở đầy ắp tiếng cười của nông dân cút ca cút kít trên con đường đất, rồi lao chao giữa những bông nắng sớm đang nấp mình trong tàn lá. Thỉnh thoảng người phụ nữ tuổi ngoài 60 điều khiển xe tinh nghịch cụp mạnh chiếc đuôi bò, con bò trườn lên phía trước, kéo chiếc xe lao vun vút, cả đống người quấn chặt vào nhau cười khoái trá, bỏ phía sau lớp bụi đường mù mịt vẻ tranh xuân.

Tân Cương, ân đức và gió bụi

Tượng Thoại Ngọc Hầu ở Bảo tàng Thoại Ngọc Hầu dưới chân núi Sam. 

Lần nào lang thang ở miệt “Châu Đốc Tân Cương” như cách gọi của triều Nguyễn về vùng Châu Đốc của tỉnh An Giang bây giờ, tôi cũng lẩn thẩn với giả thiết: Sẽ ra sao nếu xứ Quảng hơn 200 năm trước không sản sinh ra một Thoại Ngọc Hầu.

Với người dân Nam Bộ và cả nước, Thoại Ngọc Hầu không chỉ có “công đức” mà còn đời đời “ân đức”.

Hạt dẻ Lạng Sơn, thứ quà tết ngậy bùi

Hạt dẻ. Ảnh. Hoàng Huế 

Nói tới hạt dẻ, mọi người nghĩ ngay tới thứ quà nức tiếng của Cao Bằng. Tuy nhiên, không chỉ Cao Bằng mà ở Lạng Sơn, thứ quà này đang ngày càng khẳng định chỗ đứng, gây thương nhớ cho những người sành ăn, góp thêm chút dư vị cho xứ Lạng xinh đẹp. 

Xung quanh thành phố Lạng Sơn, đồng bào người Tày đã ươm trồng và gây dựng tên tuổi cho hạt dẻ Lạng Sơn.

Hạt dẻ ở đây là hạt trồng chứ không phải mọc tự nhiên trong rừng như hạt dẻ Cao Bằng. Thế nhưng do hợp đất, hợp nước và có bàn tay chăm sóc của con người, hạt dẻ Lạng Sơn to, bóng, đều và vị ngon đậm đà.