Năm vị tiến sĩ nho học người Quảng Ngãi

Năm Kỷ Mão (Gia Long năm thứ 18 - 1819) ông Trương Đăng Quế (1793 – 1865) người làng Mỹ Khê, nay thuộc xã Tịnh Khê, huyện Sơn Tịnh đỗ hương cống (cử nhân) tại trường thi Trực Lệ (sau đổi là trường thi Thừa Thiên) trở thành người khai khoa cho sĩ tử Quảng Ngãi.

Tròn 100 năm, cho đến khoa thi Hương năm Mậu Ngọ - Khải Định thứ 3 (1918) và khoa thi Hội năm Kỷ Mão tiếp theo đó, những khoa thi đặt dấu chấm hết cho chế độ thi cử Hán học tại Việt Nam, tỉnh Quảng Ngãi có 11 người đỗ đại khoa (5 tiến sĩ, 6 phó bảng), hơn 100 người đỗ Cử nhân (trong đó có 11 người đỗ Giải nguyên) và nhiều hơn là những người đỗ sinh đồ, tú tài.

1. Tiến sĩ Trương Đăng Trinh (1812 – 1843):

Ông có tên tự là Ninh Phủ, sinh năm Nhâm Thân, đỗ cử nhân khoa Tân Sửu (Thiệu Trị năm thứ 1 - 1841) tại trường thi Hương Thừa Thiên; đỗ đệ tam giáp đồng tiến sỹ xuất thân khoa thi Hội năm Nhâm Dần (Thiệu Trị năm thứ 2 - 1842), là người đỗ đại khoa đầu tiên của tỉnh Quảng Ngãi.

Thi đỗ, ông được sơ bổ vào Hàn Lâm viện, giữ chức Hàn Lâm Tu Soạn, được một thời gian thì mất vào ngày 20 tháng 7 năm Quý Mão (1843). 

Đặc sản kiến và trứng kiến của người K’dong

Tục ăn kiến đã tồn tại từ bao đời nay trong đồng bào K'dong ở huyện Sơn Tây, từ món ăn khác lạ đối với nhiều người giờ trở thành món ăn đặc sản kỳ diệu của vùng núi rừng này. 

Mỗi ngày đi rẫy về, cụ Đinh Văn Nhú ở xã Sơn Dung, huyện Sơn Tây cũng đem theo về vài tổ kiến. Cụ Nhú cho biết: Loài kiến này đồng bào nơi đây thường gọi là kiến chua, kiến hay ghép các lá cây lại và làm tổ trên ngọn cây. Đến mùa sinh sản kiến có rất nhiều trứng, đây chính là món ăn rất thú vị của đồng bào K'dong.

Cụ Nhú vào rừng lấy tổ kiến về. 

Sau khi lấy tổ kiến về, cụ Nhú dùng lá cây khô thui nhưng chỉ đủ lượng nóng cho kiến vừa héo, không được để kiến và trứng cháy đen. Khi lấy ra khỏi tổ, kiến và trứng được sàng sạch rác, rồi chế biến các món ăn. 

Những món ngon từ bắp chuối rừng

Bắp chuối rừng nấu canh, xào hay trộn gỏi tôm thịt... là những món ăn ngon độc đáo nơi vùng cao xứ Quảng.

Bắp chuối rừng vốn là nguồn thực phẩm quý mà thiên nhiên đã ban tặng cho bà con miền núi. Với đôi bàn tay khéo léo, người phụ nữ vùng cao đã chế biến bắp chuối rừng thành nhiều món dân dã. Không những ngon miệng, theo kinh nghiệm dân gian, bắp chuối rừng còn rất tốt cho cơ thể, làm máu lưu thông, giải nhiệt trong mùa nắng nóng... 

Canh bắp chuối rừng nấu giò lợn rừng. Ảnh: T.L. 

Để thưởng thức hết hương vị thơm ngon của bắp chuối rừng, người dân ở đây thường chọn những bắp chuối vừa mới ra hết buồng. Tước bỏ phần bẹ ngoài, thái lát mỏng vừa ăn, ngâm vào nước đã pha chanh hoặc giấm cho trắng. Sau đó vớt ra để ráo, trộn với các loại rau khác để ăn sống. Dễ chế biến nhất là bắp chuối xào, chỉ cần bắc chảo lên phi thơm dầu cùng hành tỏi, cho bắp chuối thái mỏng vào xào, rắc lên một ít tiêu, nêm gia vị vừa ăn là được. Đơn giản là thế nhưng ai đã ăn một lần thì không thể quên được hương vị thơm nồng cay cay của món ăn.

Thác Bản Giốc

Bản Giốc là thác nước tự nhiên lớn nhất khu vực Đông Nam Á., lớn thứ tư thế giới trong số các thác nước đẹp nhất nằm trên biên giới giữa các quốc gia.

Việt Nam có nhiều thác nước hùng vĩ, đẹp, như Đambri (Bảo Lộc), Datanla, Pren (Đà Lạt), Trinh nữ, Đraynu, Đraysap (Đắc Lắc)...Tuy vậy, thác nước được coi là lớn nhất, đẹp nhất Việt Nam là thác Bản Giốc. Thác Bản Giốc nằm tại xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, cách thị xã Cao Bằng gần 90 km. 

Bản Giốc - thác nước lớn thứ tư thế giới, thác đẹp nhất nằm trên biên giới giữa các quốc gia 

Từ Hà Nội, chúng tôi đi ô tô lên Cao Bằng. Cảnh sắc tuyệt vời và khí hậu mát mẻ của miền Đông Bắc với đồi núi chập chùng, những cánh rừng xanh ngắt, những nương lúa rập rờn…khiến con đường gần 300 km như ngắn lại rất nhiều.

Viếng "đất Phật" núi Sam, Bảy Núi

Đến An Giang, một số khách tham quan, du khảo... còn hầu hết khách vì mục đích tín ngưỡng bởi từ xưa, người dân đã coi núi Sam và vùng Bảy Núi là vùng địa linh, đất Phật. 

Du khách tham quan hồ Thủy Liêm và chùa Phật Lớn - núi Cấm - Ảnh: H.Vũ

Tại núi Sam, lễ hội vía Bà hằng năm thường diễn ra từ ngày 22 đến 25-4 âm lịch nhưng những năm gần đây, từ sau Tết Nguyên đán kéo dài đến hết tháng 4 âm lịch, du khách đã bắt đầu đổ về núi Sam và núi Cấm khiến không khí phố núi ngày càng tưng bừng náo nhiệt.

Vị bánh nếp hương xưa

Mấy chục năm sống xa quê, được đi đó đi đây, thưởng thức nhiều món ngon nơi đất khách nhưng lòng tôi chẳng lúc nào nguôi ngoai, nhớ về món quà quê của một thời nghèo khó, món bánh nếp.

Bánh nếp được bọc lá chuối đem hấp - Ảnh: T.Ly

Thỉnh thoảng lúc rảnh rỗi má mới làm bánh nếp cho cả nhà ăn. Hầu hết phụ nữ quê tôi đều biết làm bánh nếp. Rất giản dị, bánh được làm từ bột nếp và nhân đậu xanh, nhưng quan trọng lại là sự khéo léo của người chế biến từ khâu chọn nguyên liệu cho đến pha chế nước mắm.