Khám phá Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam

Nằm trên một con phố nhỏ ở Quận 10 thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam không chỉ là nơi lưu trữ hàng ngàn hiện vật của ngành y học cổ truyền Việt Nam mà còn là điểm dừng chân yêu thích của nhiều du khách muốn tìm hiểu về ngành y học cổ truyền của dân tộc.

Ông Lê Khắc Tâm làm việc trong ngành dược phẩm và có niềm đam mê khám phá, tìm tòi về ngành y học cổ truyền Việt Nam. Từ lúc còn trẻ, ông Tâm đã có lòng nhiệt huyết, yêu nghề và gắn bó với ngành thuốc cổ truyền. Nhận thấy rằng đây không chỉ là nghề chữa bệnh mà còn chứa đựng rất nhiều những giá trị văn hóa của người Việt Nam, từ đó mà ông ấp ủ cho ra đời một bảo tàng về nghề y cổ truyền. Sau nhiều năm sưu tầm, nghiên cứu và xây dựng thì đến năm 2007, Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam được đưa vào hoạt động.

Nhìn từ bên ngoài, Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam không quá nổi bật trên diện tích khiêm tốn khoảng 600 m² nhưng khi vào bên trong du khách sẽ thấy được cả một giá trị văn hóa quý báu mà người chủ đã dày công xây dựng. Được biết, các nội thất nơi đây được tận dụng từ một ngôi nhà cổ ở Hà Nội. Những nghệ nhân đã tháo dỡ các cột trụ, gạch đá để đưa vào TP.HCM và tái hiện lại nội thất truyền thống của một ngôi nhà Việt Nam kiểu xưa. Từng viên gạch, mái ngói, cột nhà đều được chăm chút rất tỉ mẩn, cùng với bộ sưu tập dày công các tác phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa - lịch sử lâu đời.

Bảo tàng hiện là nơi trưng bày của hơn 3.000 hiện vật quý liên quan đến y học cổ truyền Việt Nam từ thời kỳ đồ đá cho đến nay như: dao cầu, thuyền tán dùng để cắt thuốc, tán thuốc có tuổi đời khoảng 2.500 năm, trong đó có một số dao cầu được mang về từ quê hương của thiền sư Tuệ Tĩnh và đại danh y Hải Thượng Lãn Ông - Lê Hữu Trác.

Bộ sưu tập cân, giã thuốc khá đặc sắc gồm các hiện vật như chày cối, cân ta, cân Tây, bào thuốc, ván gỗ, triện gỗ để in hóa đơn thuốc và toa thuốc. Bộ chày, cối bằng đá của người Việt cổ dùng để bào chế thuốc.

Những chiếc chày, cối bằng đồng thường được sử dụng trong các nhà thuốc hay các hãng bào chế dược phẩm từ thời Pháp thuộc cùng với những chiếc cân tiểu ly dùng để cân dược liệu quý, được các thương gia người nước ngoài đưa vào Việt Nam từ khoảng thế kỷ XVI, XVII. Đa dạng nhất phải kể đến bộ sưu tập ấm hay siêu sắc thuốc được sưu tầm từ khắp các địa phương như Hà Đông (Hà Nội), Hội An (Quảng Nam), Lái Thiêu (Bình Dương)...

Nằm trang trọng giữa nhà là bàn thờ hai vị tổ ngành y Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông, hai bên treo các bức hoành phi, câu đối bằng gỗ sơn son thếp vàng như bàn thờ tổ tiên của các gia đình khá giả xưa. Bên phía tay phải là phòng Danh y Việt Nam trưng bày 15 bức tranh sơn son thếp vàng của 15 danh y và tác giả y học cổ truyền Việt Nam từ Thế kỷ XIII-XIX. Các lối cầu thang bộ được làm bằng một thứ gỗ đen tuyền. Cột, kèo, tay vịn cầu thang đều được chạm trổ tinh xảo, cả thang máy cũng được ốp gỗ và chạm khắc hoa văn tinh tế, được các thợ thủ công xây dựng trong 3 năm. Ở mỗi lầu, bảo tàng đều dành một khoảng không gian với cây xanh bóng mát, một số thảo mộc và được trang trí theo cách truyền thống riêng.

Đến bảo tàng, du khách còn chiêm ngưỡng tác phẩm Việt Nam Bách gia y được chạm bằng gỗ, ghi tên tuổi 100 vị danh y và những người có công với nền y học cổ truyền Việt Nam từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 20. Độc đáo nhất là bức tranh cẩn xà cừ mô tả về y học cổ truyền trong cuộc sống cộng đồng người Việt với phố Thuốc Bắc, chợ Bến Thành, kinh thành Huế và hồ Gươm đã được ghi vào Guinness Việt Nam.... Chủ nhân bảo tàng này cũng đã dày công hệ thống hóa nhóm các cây thuốc, động vật, khoáng sản làm thuốc rất bài bản, khoa học.

Sau một vòng viếng thăm, bạn có thể tham gia trực tiếp vào quá trình bào chế thuốc như cắt thuốc, tán thuốc, nếm thử vị thuốc và các dịch vụ về khám chữa bệnh đông y, bán thuốc tại đây.

Du khách trải nghiệm các công đoạn bốc thuốc tại gian trưng bày thuốc Đông y.

Bài, ảnh: Nguyễn Luân

Báo ảnh Việt Nam - 05/07/2023