Không phai mờ giá trị văn hóa người Cờ Lao

Người Cờ Lao có nhiều nét văn hóa độc đáo riêng biệt. Trong xu thế hội nhập hiện nay, những giá trị văn hóa truyền thống vẫn luôn được các thế hệ người Cờ Lao gìn giữ và lưu truyền từ đời này qua đời khác, tạo nên một điểm nhấn riêng biệt trong “tấm thảm” văn hóa nhiều sắc màu của cộng đồng dân tộc anh em sinh sống nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc.

Vẻ mộc mạc về nơi sống
Ở miền đá Hà Giang, cộng đồng dân tộc Cờ Lao là một trong những dân tộc rất ít người, sinh sống rải rác ở các huyện Hoàng Su Phì, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc. Đến các bản: Phìn Sư, Tà Chải, Khu Trù Sán, Túng Quá Lìn (xã Túng Sán, Hoàng Su Phì) có thể dễ dàng bắt gặp những bản làng người Cờ Lao nằm nép mình bên sườn đồi xen lẫn giữa những thửa ruộng bậc thang và những đồi chè xanh mướt dưới chân dải núi Tây Côn Lĩnh. 

Phụ nữ Cờ Lao thu hái chè Shan tuyết cổ thụ. 

Nghề nuôi ong trên cao nguyên đá

Nuôi ong lấy mật từ phấn hoa bạc hà là một nghề có từ lâu đời của đồng bào các dân tộc thiểu số tại 4 huyện vùng cao nguyên đá của Hà Giang (gồm huyện Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh và Quản Bạ). 

Có thể gọi đây là một trong những nghề truyền thống của vùng vì trước đây người dân trong vùng đã có thói quen nuôi khoảng 5 - 10 tổ ong trong nhà để lấy mật. Khoảng 5 - 6 năm trở lại đây, nghề nuôi ong lấy mật phát triển nhộn nhịp nhờ đường xá nối giữa miền xuôi với miền ngược thuận tiện hơn.

Núi đôi lạ mắt giữa thung lũng ở Hà Giang

Hai quả núi nằm trong thung lũng Tam Sơn có hình dáng giống bộ ngực của cô gái. 

Từ thành phố Hà Giang đi theo quốc lộ 4C 46 km về phía bắc, du khách sẽ gặp một vùng đất có phong cảnh hữu tình. Đó là thung lũng Tam Sơn thuộc thị trấn Tam Sơn, huyện Quản Bạ, Hà Giang. 

Lên Mèo Vạc xem người Mông “kéo vợ” ngày Xuân

Mèo Vạc (Hà Giang) - vùng đất cực Bắc đa sắc màu văn hóa bước vào ngày đầu Xuân đẹp như một bức tranh thêu. Cả dải biên cương thay “áo mới” bằng những cánh hoa đào, hoa mận bung nở khắp núi rừng. Mùa Xuân cũng là mùa đôi lứa yêu nhau, mùa của những chàng trai Mông đi “kéo vợ” để xây dựng tổ ấm cho riêng mình. 

Nét đẹp - bản sắc văn hóa truyền thống 

“Kéo vợ” - phong tục truyền thống của người Mông ở Mèo Vạc gắn liền với tục “vỗ mông” của đồng bào nơi đây. Phong tục này hình thành từ lâu đời trong đời sống sinh hoạt của người Mông. Tục “kéo vợ” chứa đựng một nét văn hóa rất riêng của người Mông, vừa chất phác, vừa táo bạo nhưng cũng không kém phần ý nhị. 

Vào dịp lễ tết, các chàng trai, cô gái Mông thường cùng nhau múa khèn vui hội. 

Phó Bảng bình yên trên cao nguyên đá Hà Giang

Phó Bảng một thị trấn nhỏ gần sát nơi biên giới thuộc huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, cuộc sống nơi đây bình lặng như bị lãng quên.

Lên cao nguyên đá Đồng Văn, những khúc cua quanh co thường làm nản lòng nhiều tay lái cự phách.

Độc đáo nghi lễ hát Quan làng trong Lễ cưới của người Tày ở Tùng Bá

Trong lễ cưới truyền thống của người Tày ở các tỉnh miền núi phía Bắc nói chung và xã Tùng Bá, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang nói riêng diễn ra nhiều nghi thức, hát Quan làng là một nghi lễ không thể thiếu trong đám cưới của người Tày ở Tùng Bá.

Hát Quan làng trong đời sống văn hóa người Tày

Văn hóa dân tộc Tày có nhiều làn điệu dân ca như: Lượn, phong slư, phuối pác, phuối rọi, vén eng. Trong đó, hát Lượn là lối hát giao duyên được phổ biến rộng rãi ở nhiều vùng, gồm: Lượn cọi, lượn slương, lượn then... thường xuất hiện trong hội Lồng Tồng, đám cưới, mừng nhà mới hay khi có khách đến chơi thôn, bản. Hát Quan làng được coi là nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc trong đám cưới người Tày xã Tùng Bá.

Hát Quan làng có nơi gọi là nai lùa, có nơi gọi là văn ví quan làng… bởi người hát dùng lối hát ví von, lời hay ý đẹp để thách đố tài ứng xử của ông, bà Quan làng bên nhà trai hay ông, bà Quan làng bên nhà gái khi đoàn nhà trai đi đón dâu hoặc đoàn nhà gái đi đưa dâu sang nhà trai. Hát Quan làng còn gọi là thơ lẩu của dân tộc Tày. Đây là một phong tục đẹp trong đám cưới truyền thống của người Tày, với hệ thống các bài thơ, bài hát được chia thành các cung đoạn cụ thể. Những người hát Quan làng (tiếng Tày gọi là Pú Quan làng) là những người làm nhiệm vụ thay mặt họ nhà trai mang trầu cau đến nhà gái từ việc dạm hỏi, xin lộc mệnh, chuẩn bị đồ sính lễ cho ngày cưới đến khi đón dâu về. 

Đoàn nhà trai mang lễ vật cưới sang nhà gái. 

Kiến trúc đá đặc sắc của dinh thự Vua Mèo

Dinh thự Vua Mèo ở Hà Giang được xây dựng hoàn toàn thủ công bằng những nguyên vật liệu địa phương, trong đó đá có vai trò chủ đạo. Để đánh bóng được một chân cột đá ở dinh thự cần đến 900 đồng bạc Đông Dương, tương đương với 1 tỷ đồng thời giá ngày nay.

Nằm ở thung lũng Sà Phìn, cách thành phố Hà Giang 130 km về phía Bắc, khu dinh thự Vương Chí Sình hay dinh thự Vua Mèo, dinh họ Vương là một công trình kiến trúc cổ xưa độc đáo của cao nguyên đá Đồng Văn

Bồn tắm vương giả của "vợ yêu" vua Mèo

Không chỉ lạ lùng về vẻ ngoài, chiếc bồn tắm sữa dê trong dinh thự vua Mèo cũng được sử dụng theo cách thức rất đặc biệt...

Không chỉ nổi tiếng với kiến trúc độc đáo, dinh thự của vua Mèo Vương Chính Đức (1865 - 1947) ở Sà Phìn, Đồng Văn, Hà Giang còn là nơi lưu giữ những hiện vật quý gắn bó với cuộc đời của người từng cai quản toàn bộ vùng cao nguyên đá 1 thế kỷ trước

Lăng mộ Vua Mèo

Mộ Vua Mèo Vương Chí Sình có dòng chữ “Tận trung báo quốc, bất thụ nô lệ”. Đây là dòng chữ trên thanh gươm Bác Hồ tặng cho Vua Mèo.

Cạnh lối vào khu dinh thự Vua Mèo nổi tiếng ở cao nguyên đá Đồng Văn có một ngôi mộ được xây cất bằng đá theo lối cổ của người H'Mông trong vùng

Bánh cuốn trứng Hà Giang

Là món ăn đặc sản của du khách khi đến Hà Giang. Cái mùi thơm của chả của hành hòa cùng vị đậm đà của nước dùng cho bạn món ăn ngon miệng khó quên.

Bánh cuốn trứng Hà Giang là một món ăn độc đáo, khác xa so với những món đặc sản khác ở Hà Giang. Đây là món ăn mà du khách thường lựa chọn cho bữa sáng của mình khi tới Hà Giang du lịch. Một “món lạnh” được ăn cùng chén nước lèo ninh xương nóng hổi, bạn sẽ cảm thấy ấm bụng hơn trong thời tiết se se lạnh ở vùng cao nguyên đá này. 

Ngon bổ món đặc sản Hà Giang được làm từ dược liệu cực độc

Hà Giang là vùng biên giới cực bắc của Tổ Quốc. Nơi được biết đến với nhiều loại dược liệu quý. Trong đó, củ ấu tẩu không chỉ dùng làm vị thuốc mà còn được người dân nơi đây chế biến thành một món ăn độc đáo: Cháo ấu tẩu.

Bề ngoài giống củ ấu miền xuôi, nhưng là 2 loại hoàn toàn khác biệt.

Củ ấu tẩu mọc trên đá, rất cứng và độc. Trong y học, ấu tẩu có vị cay tê, tính nóng, có tác dụng chữa bệnh rất tốt.

Những hạt ngọc trời 5 sắc

Xôi ngũ sắc có màu trắng là màu nguyên của gạo, các màu còn lại được tạo nên bằng cách ngâm gạo với nước của các loại lá và củ cây rừng. Đĩa xôi ngon là phải có màu đẹp tự nhiên, hạt xôi thơm dẻo. 

Từ món ăn truyền thống…
Từ việc chỉ làm vào các dịp lễ, Tết, làm xôi ngũ sắc đã trở thành nghề của các bà, các chị ở thôn Thanh Sơn, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Ông Phan Văn Vuông - Bí thư Đảng ủy xã Thanh Thủy cho hay: Trước đây, người dân chỉ hay làm xôi ngũ sắc vào ngày Tết Đoan ngọ, ngày lễ, Tết, nhưng sau khi xây dựng thôn Thanh Sơn thành làng văn hóa du lịch, hiện các hộ gia đình đều làm xôi ngũ sắc phục vụ cho du khách. Món xôi ngũ sắc vốn chỉ là món ăn truyền thống của người Tày ở đây, đã trở thành sản phẩm du lịch thường xuyên phục vụ nhu cầu ẩm thực của du khách gần xa. 

10 điểm săn ảnh đẹp khi đến Đồng Văn

Làng Thiên Hương, Lao Xa là địa điểm ít người biết nhưng có khung cảnh tuyệt đẹp ở Đồng Văn, Hà Giang.

Làng Thiên Hương 

Đây là một ngôi làng trăm tuổi nằm ẩn sau phố cổ Đồng Văn, nơi cư trú của đồng bào người Tày. Đầu làng là những cây đa cổ thụ, bên trong làng có rất nhiều nhà cổ với mái ngói âm dương.

Độc đáo nghề dệt thổ cẩm của người Pà Thẻn

Cùng với sắc trắng của những ngọn núi đá tai mèo hùng vĩ, sắc đỏ của những bộ trang phục phụ nữ Pà Thẻn (huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang) là những sắc màu quen thuộc của núi rừng, con người cao nguyên đá. 

Với bàn tay khéo léo, tài hoa của người phụ nữ miền cao, các bà, các chị dân tộc Pà Thẻn đã dệt lên những tấm áo, chiếc váy xòe cầu kỳ và độc đáo, thể hiện vẻ đẹp đặc trưng người phụ nữ Pà Thẻn như bông hoa rừng rực rỡ tô điểm trên ngút ngàn cao nguyên đá.

Thiếu nữ Pà Thẻn xinh tươi trong trang phục truyền thống của dân tộc mình. 

Ngôi làng trăm tuổi bị lãng quên ở Đồng Văn

Những ngôi nhà trình tường ở làng Thiên Hương, Đồng Văn, Hà Giang hầu hết đều là nhà cổ trên 100 năm.

Theo chân chú Thân, nhiếp ảnh gia ở Đồng Văn, tôi đến làng Mã Pắng hay còn gọi là làng Thiên Hương. Đường vào làng, một bên là vách núi, một bên là vực thẳm. Những ngọn núi cao lên tít tận trời mây khiến tôi nghĩ nó là “cổng trời” của Đồng Văn. Khi phóng tầm mắt nhìn ra xa, thu vào là những con đường nhỏ nằm trên ụ núi. 

Tôi nghe người bản địa bảo sông Nho Quế chạy từ Trung Quốc, rồi đi qua Lũng Cú và đoạn đường vào làng Thiên Hương chính là thượng nguồn của nó. 

Khách nhà lá

Khung cảnh rất đặc biệt sau mùa gặt tại bản Hạ Thành. 

Đến Hà Giang, du khách tự ví mình là khách của núi với Cao nguyên đá Đồng Văn hùng vĩ, nhưng ít người biết rằng, ngay sát nách TP. Hà Giang, chỉ cách 15km, có bản Tha và Hạ Thành thuộc xã Phương Độ với hơn 200 nếp nhà sàn êm đềm bên con Suối Tiên mát lành, cùng với cuộc sống sinh hoạt dân dã của người Tày bản địa đã tạo nên dấu ấn khó quên. 

Hai bản nằm lưng chừng bên con Suối Tiên quanh năm ăm ắp nước tưới mát cho cánh đồng màu mỡ và phục vụ sinh hoạt của người dân bản, nên nhà nào cũng có ao. Để làm ao, người Tày ở xã Phương Độ chỉ cần vét đất, đắp những viên đá mồ côi thành bờ chắn nước. Ao nhà nào cũng thả cá bỗng, một loại cá thuộc họ cá hồi, rất phù hợp với khí hậu địa phương, lại có giá trị kinh tế cao.

Người La Chí đu quay trong tết Khu Cù Tê

Mỗi dịp Tết Khu Cù Tê, đồng bào La Chí ở Bản Díu, huyện Xín Mần, Hà Giang lại nô nức đón xuân vui tết bằng những lời ca tiếng hát và những trò chơi dân gian độc đáo đặc trưng riêng của dân tộc vùng cao. Đặc biệt là trò chơi đu quay. Trò chơi này không chỉ đáp ứng như cầu vui chơi giải trí mà chính là cách thức thực hành, biểu hiện các tín ngưỡng dân gian của dân tộc La Chí.

Rộn ràng trò chơi đu quay của người La Chí

Khác với Tết truyền thống vào đầu năm, Tết Khu Cù Tê của người La Chí thường diễn ra trước đó vài tháng. Đồng bào La Chí coi đây là ngày Tết dân gian lớn nhất của mình trong năm, nhà mổ trâu, nhà quay lợn để uống rượu mừng năm mới.

Từ sáng sớm, sân bóng thôn Díu Thượng nằm trên quả đồi cao nhất trong huyện đã chật kín đồng bào các dân tộc đổ về chờ xem lễ tế và chơi hội. Người La Chí ở Hà Giang ăn Tết trước năm mới vài tháng với phong tục gói bánh chưng đen cùng nhiều trò chơi sôi động như kéo co, tung còn, nhảy dây, đánh yến...

Trẻ em người La Chí thích thú với trò chơi đu quay truyền thống (ảnh: Thanh Hà). 

Hoa đá Đồng Văn

Cứ mỗi độ xuân về, nhìn những xe hoa cúc, hoa ly, hoa mai, hoa đào ngập tràn các ngõ phố Thủ đô, lòng lại rộn ràng nhớ Lũng Cú, Đồng Văn. Có phải vì hoa không, hay vì xuân về trên cao nguyên đá Đồng Văn có gì đặc biệt. Mùa xuân thì ở đâu chẳng có hoa, ở đâu chẳng rộn ràng, sao lại nhớ Lũng Cú, nhớ Đồng Văn đến thế?!

Đá biết nở hoa

Người ta bảo đá ở cao nguyên Đồng Văn biết nở hoa, có thật thế không? Hoa trên cao nguyên đá Đồng Văn nở từ đầu thu tháng 10, hoa ngũ sắc, hoa cúc cam vàng, hoa thun tu đỏ, hoa tam giác mạch tím hồng nối tiếp nhau nở rộ.

Loài hoa này nở nối tiếp loài hoa kia, hoa nối hoa như mùa nối mùa, hoa nở từ trong những khe đá nhỏ, phủ lên trên đá, phủ lên màu xám xanh của đá những sắc màu rực rỡ. 

Sắc xuân trên cao nguyên đá Đồng Văn. 

Đi chợ tết Lao Chải

Lao Chải ở bên này cao nguyên đá của tỉnh Hà Giang, nơi nổi tiếng với núi non cao chất ngất, uy nghi, huyền bí; nơi phía nào cũng đối mặt với non xanh mây trắng. Còn ở phía bên kia cao nguyên đá, những cây ngô vừa bật mầm, những cây rơm lùn vàng sậm đẹp như tranh.

Chợ Lao Chải. Ảnh: PV

Nếu huyện Mèo Vạc có duy nhất một chợ huyện Mèo Vạc thì huyện Yên Minh cũng có duy nhất một chợ tết Lao Vần Chải. Nhưng đi chợ, khi rẽ sang huyện Vị Xuyên cũng có chợ tết Lao Chải. Đường núi ngày xưa người Mông nói, “đi cưa ngọn về cưa ngọn”(đi con ngựa về con ngựa) thì nay người Mông đã đi con xe chạy bằng hai bánh; đường núi xe máy lúc cài số 1, lúc cài số 2 mới đi được đến chợ.

Rộn ràng mùa gặt... tam giác mạch

Cây tam giác mạch là loại cây lương thực trong thời điểm giáp hạt của đồng bào các tỉnh miền núi phía Đông Bắc.

Tam giác mạch sinh trưởng tốt ở vùng khí hậu ẩm và mát với nhiệt độ 15 - 22 độ C. Khi mới nở, hoa sẽ có màu trắng hồng phớt nhạt, sau đó chuyển dần qua hồng và tím hồng trước khi tạo hạt.