Về Sơn La thưởng thức bọ xít chiên giòn

Ở Sơn La, người dân hai huyện Phù Yên và Bắc Yên có thú ăn các loại côn trùng, đặc biệt là bọ xít từ hàng ngàn năm nay. Món ăn này đặc trưng và thân quen đến nỗi đã trở thành món ăn hàng ngày trong bữa cơm của họ.

Đến Phù Yên và Bắc Yên vào dịp tháng 4 đến tháng 6, thực khách có thể dễ dàng được ăn bọ xít ở bất kỳ quán nào, từ nhà hàng sang trọng đến quán lá bình dân, bởi đó là mùa nhãn ra hoa, kết trái, cũng là mùa bọ xít nhãn sinh sản rất mạnh.

Dọc hai bên quốc lộ 37 qua xứ Phù Yên, Bắc Yên bạt ngàn vườn nhãn. Nhãn được trồng ven suối, sườn đồi, trong vườn nhà, nhãn mọc kín cả sân vườn trụ sở công an huyện, huyện ủy, UBND huyện, trạm y tế, trường học…

Hang Dơi Mộc Châu - “Tây Thiên đệ nhất động” vùng Tây Bắc

Hang Dơi còn được mệnh danh là “Tây Thiên đệ nhất động” - được coi là hang động đẹp nhất của tỉnh Sơn La nói riêng và miền Tây Bắc nói chung.

Hang Dơi nằm trong dãy núi đá phía đông bắc thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, kế bên trục quốc lộ 6. Đây là một danh lam thắng cảnh tự nhiên, di chỉ khảo cổ và cũng là di tích lịch sử kháng chiến. Ảnh: Phía ngoài Hang Dơi (hang chính), thiên nhiên khéo léo sắp đặt một hang động nhỏ hơn, có tên là Động Trình.

Lạc lối xứ băng giá và mây mù

Tà Xùa, Hồng Ngài, Háng Đồng, Hang Chú... là những địa danh nổi tiếng ở vùng cao huyện Bắc Yên (Sơn La) từng thấp thoáng trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của cố nhà văn Tô Hoài, sau này dựng thành phim năm 1973. Khoảng 10 năm gần đây, những địa danh này được dân phượt tìm đến để săn mây và chụp ảnh với ba “đặc sản” là Thiên đường mây ải Bắc, đất trời đóng băng tuyết vào mùa Đông và Trà cổ thụ shan tuyết thơm ngon. 

Với tôi, ngoài ba thứ đặc sản đã nổi tiếng, thì chuyến lên Tà Xùa lần này còn muốn tìm hiểu về văn hóa người Mông bản địa, thứ văn hóa với ngôn từ đầy sự mời gọi như trong lời Bài ca trên núi của nhà văn Tô Hoài: “Rừng chiều có tiếng khèn ai đó, khèn hát lên những lời mong chờ/Đường đi về rừng, đường đi xuống núi/Trời chỉ có, chỉ có sao sớm sao chiều/Núi chỉ có hai người, hai người yêu nhau…”.

Những món ăn dân tộc độc đáo của người Thái ở Sơn La

Các món ăn dân tộc người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La, từ lâu đã được rất nhiều du khách thập phương gần xa biết đến là món ẩm thực truyền thống đắc sắc, với hương vị thơm ngon của các nguyên liệu từ núi rừng.

Thường vào các ngày hội, lễ Tết, người Thái trắng Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La xuống lại tất bật chuẩn bị các nguyên liệu lấy từ núi rừng, sông nước về chế biến các món ăn dân tộc dân dã như: pa pỉnh tộp (cá gập nướng), măng tre, cơm lam và đun nấu rượu nếp đựng vào các ống tre được gọt đẽo bắt mắt bày trên mâm cỗ, để đón tiếp khách quý đến thăm nhà. 

Mùa hoa mận nở trắng trời cao nguyên Mộc Châu

Các bản làng, thung lũng trắng màu hoa mận ở Mộc Châu đều thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là các bạn trẻ.

Hoa mận chỉ rực rỡ trong khoảng 2 - 3 tuần vào tháng 1, 2. Đây là loài hoa đặc trưng của cao nguyên Mộc Châu. Hoa không chỉ đẹp bởi vẻ mỏng manh mà khi đã nở, hoa sẽ bung ra ào ạt, tạo nên khung cảnh đẹp hút hồn. 

Da trâu muối chua - Đặc sản của người Thái Sơn La

Đồng bào Thái Sơn La thường dùng da trâu, bò để làm mặt trống, làm nẹp đập lúa. Cũng từ da trâu bò, qua bàn tay khéo léo của bà con đã trở thành một món ăn ngon, đó là món da trâu muối chua không thể thiếu trong những ngày Tết.

Nguyên liệu để làm món da trâu muối (hoặc da bò muối, thường bà con dùng da trâu để làm món này) bà con chuẩn bị da trâu miếng dày mịn, giềng giã nhỏ, gạo rang thơm giã nhỏ thành thính, một lượng tỏi bóc, ớt thái nhỏ vừa đủ, cùng các gia vị khác như đường, muối, mì chính.

Món da trâu muối chua không thể thiếu trong những ngày Tết. 

Mộc Châu: Thảo nguyên ngàn hoa

Cao nguyên Mộc Châu nằm trên địa bàn hai huyện Vân Hồ và Mộc Châu của tỉnh Sơn La là nơi hoa trái bốn mùa, được ví như “Đà Lạt của vùng Tây Bắc”. Những thung hoa mận trắng muốt, những rừng đào núi thắp lửa, những cánh đồng vàng ươm hoa cải chạy tít tắp đến tận chân đồi... thu hút du khách đến với Cao nguyên xanh. 

Với diện tích trồng mận lên đến 1200ha, tập trung chủ yếu ở các xã Loóng Luông, Vân Hồ (huyện Vân Hồ), thị trấn Nông trường, Tân Lập, Mường Sang (huyện Mộc Châu) vào những ngày đầu năm 2018, hoa mận phủ lên bản làng, thung lũng một màu trắng muốt tinh khôi.

Vòng đời của cây mận như ra hoa và kết quả đã được huyện Mộc Châu phát triển thành những sản phẩm du lịch đăc trưng với điểm nhấn chính là Lễ hội hái mận được tổ chức vào tháng 5 hằng năm tại tại khu vực Nà Ka, bản Pa Khen 1, thị trấn Nông trường.

Mùa hoa mận năm nay trùng với dịp người Mông ở Mộc Châu, Vân Hồ đón Tết cổ truyền. Ở các bản Nà Ka, Ba Phách, Chiềng Đi, Loóng Luông... hoa mận phủ lên các mái nhà rêu phong, hoa nở tràn lối đi vào bản, hoa tô điểm cho nương xa, ruộng gần hòa với sự rực rỡ váy áo xanh, đỏ của phụ nữ Mông đi chơi Tết tạo nên một bức tranh sắc màu đẹp của vùng sơn cước.

Rừng hoa mơ nở trắng bên triền núi ở xã Mường Sang huyện Mộc Châu. Ảnh: Nguyễn Thắng

Vẻ đẹp hữu tình của rừng thông bản Áng, Mộc Châu

Rừng thông bản Áng nơi cao nguyên Mộc Châu sẵn sàng níu chân bất kỳ du khách nào bởi những sắc màu hoàng hôn đẹp mê hồn.

Rừng thông bản Áng thuộc xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Nơi đây cảnh sắc thơ mộng với những khu rừng trải rộng và hồ nước yên tĩnh, trong xanh

Tết Mông giữa mùa hoa mận

Vào thời gian này, du khách lên Mộc Châu, Sơn La chứng kiến một khung cảnh trắng trời hoa mận. Mộc Châu là mảnh đất của muôn loài hoa như: hoa đào, hoa mơ, hoa đỗ quyên, hoa tam giác mạch, hoa cải…và hoa mận trắng tinh khiết. 

Hai thiếu nữ Mông diện váy đẹp đi chơi giữa rừng mận. Ảnh: Hải Dương

Khi tiết mùa đông đang vào giai đoạn nửa cuối với những ánh nắng xuất hiện nhiều hơn cũng chính là thời khắc báo hiệu mùa hoa mận Mộc Châu bắt đầu đơm nở.

Chúng tôi hào hứng cùng nhau lên xứ sở cao nguyên Mộc Châu trước Tết nguyên đán một tháng để ngắm mùa hoa mận. Từ bản Phiêng Cành đến bản Tà Phình 1, Tà Phình 2 (xã Tân Lập - Mộc Châu) những cánh rừng mận chỉ còn lại một màu trắng xóa mênh mông.

Đắm đuối vẻ đẹp hoa anh đào giữa núi rừng Tây Bắc

Mỗi dịp xuân về, hoa anh đào trên núi rừng Tây Bắc lại làm say lòng biết bao du khách…

Không quá rực rỡ như những cây anh đào tại Nhật Bản, hoa anh đào ở núi rừng Tây Bắc đậm nét hoang sơ và đẹp một cách dung dị.

Đắm mình thư giãn trong dòng suối khoáng nóng ở Sơn La

Suối khoáng nóng Ngọc Chiến ở bản Lướt (xã Ngọc Chiến, huyện Mường La, tỉnh Sơn La) được xem như là đặc ân của tạo hóa, với nhiệt độ trung bình từ 35 độ C - 50 độ C, rất nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe.

Nằm cách trung tâm thành phố Sơn La 80km về hướng Đông Bắc, suối nước nóng Ngọc Chiến chảy quanh năm, nước trong suốt. Đến nơi đây, du khách không chỉ được ngâm mình trong dòng suối khoáng nóng mà còn được chiêm ngưỡng những ngôi nhà sàn gỗ pơ mu cổ nhuốm màu thời gian, được thưởng thức những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của bà con đồng bào các dân tộc Thái, Dao, Mông…

Theo lời kể của người dân nơi đây, suối khoáng nóng ở đây có nhiều tác dụng đối với sức khỏe, có thể chữa được một số bệnh ngoài da, bệnh thấp khớp, tim mạch... Đặc biệt là sau mỗi ngày làm việc, chiều chiều được ngâm mình trong làn nước ấm này có thế xua tan hết mệt mỏi, căng thẳng trong giây lát; lấy lại được cảm giác thoải mái, thư thái, khỏe khoắn như ban đầu.

Hoa mơ nở trắng cao nguyên Mộc Châu

Về Mộc Châu những ngày này, bạn sẽ thấy như lạc vào thế giới khác bởi vẻ đẹp mộc mạc mà thanh khiết khi hoa mơ nở trắng rừng.

Mộc Châu là vùng đất đẹp bốn mùa quanh năm, mà đẹp nhất, hữu tình nhất là khi những sắc hoa khoe thắm trên cao nguyên này.

Hoa mận trái mùa e ấp bên non

Hoa mận trái mùa. Ảnh. Hoàng Huế 

Mộc Châu, bất chấp sương giá, hoa dại tím hồng vẫn nở khắp các sườn đồi, chân núi, trạng nguyên đỏ rực khoe sắc ven đường và những cánh hoa mận trái mùa tinh khôi sắc trắng. 

Mộc Châu, điểm đến thu hút du khách gần xa của Tây Bắc. Những ngày đông giá, Mộc Châu dường như càng e ấp, càng dịu dàng trong giá rét, trong hơi thở của những đám sương quấn quýt cành lá không chịu tan theo ánh nắng lạc mùa. Không phải mùa chính của hoa mận, nhưng vẻ đẹp dịu dàng, tinh khiết đó lại ru lòng người mê say. 

Đi Mộc Châu, tận hưởng nét vẽ thác Tát Lau

Thác Tát Lau. Ảnh. Hoàng Huế 

Mộc Châu, mỗi mùa một loại hoa khoe sắc. Mộc Châu, đi chỗ nào cũng thấy cảnh sắc tươi đẹp, từ một thác Dải Yếm đẹp tựa nàng thơ của xứ Mộc đến thác Tát Lau, đẹp như một nét vẽ giữa bát ngát núi đồi.

Thác Tát Lau nằm ngay cạnh con đường chính dẫn ra cửa khẩu Lóng Sập, nằm giữa một vùng đồi rộng bao la.

Tát Lau là tên theo tiếng Thái, được đặt tên theo đặc điểm của khu thác. Thác nằm trong khu vực xã Bó Sập, nơi đa số là đồng bào người Thái sinh sống. Xưa, giữa một vùng cỏ lau tươi tốt có một con thác ngày đêm rì rào, bà con người Thái lấy luôn đặc điểm này đặt tên thác, có nghĩa là dòng thác ở giữa rừng lau. Nhưng hiện nay, bà con ở Bó Sập đã cải tạo lại khu thác, xây dựng thêm một số hạng mục, xây cầu đi dọc theo các sườn thác, các khu chòi ngắm cảnh, phó bỏ cỏ lau để trồng hoa, tạo cảnh quan hòa trộn nét hiện đại và nét mộc mạc của thác. 

Rùng mình đặc sản Tây Bắc được làm từ… phân non của động vật

Món ăn nổi tiếng của vùng cao Tây Bắc từng được bình chọn là món ăn kinh dị bậc nhất thế giới, tuy nhiên nếu được một lần nếm thử nậm pịa bạn sẽ không thể quên hương vị đặc trưng và nổi bật, khó lẫn với bất cứ một món ăn nào khác.

Vùng cao Tây Bắc không chỉ nổi tiếng với phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, đẹp như tranh vẽ mà ẩm thực ở đây cũng rất phong phú và đa dạng. Trong đó, ngoài những món ăn quen thuộc, được nhiều người biết đến như: thịt trâu gác bếp, lạp xưởng, thắng cố… thì không thể không nhắc đến món nậm pịa nổi tiếng của người Thái ở Sơn La.

Món ăn nghe có vẻ lạ thế nhưng lại có hương vị độc đáo và tượng trưng cho ẩm thực đặc sắc vùng cao Tây Bắc. Trong gia đình người Thái, món ăn này khá phổ biến và được dùng trong các dịp lễ tết hoặc thiết đãi bạn bè. Cái tên nậm pịa cũng bắt nguồn từ chính ngôn ngữ của người dân tộc nơi đây, trong đó “nậm” có nghĩa là canh, “pịa” là phần dịch (phân non) nằm giữa đoạn dạ dày và ruột già. Nghe thì có vẻ đơn giản nhưng để làm được món ăn này đòi hỏi người đầu bếp phải cực kỳ khéo léo và chuẩn bị rất nhiều các loại gia vị. 

Nậm pịa được xem là món ăn nổi tiếng của người Thái ở vùng cao Tây Bắc. 

Thú vị du lịch bắn nỏ tại bản Áng, Mộc Châu

Thử thách tài năng của bản thân cùng cây nỏ của người Thái đem lại cảm xúc thú vị cho du khách khi đến Mộc Châu.

Với các dân tộc ở Mộc Châu cây nỏ gần như trở thành một thứ dụng cụ không thể thiếu cùng với dao, cuốc, xẻng... trong quá trình chinh phục tự nhiên để tồn tại và phát triển.

Đó là thứ vũ khí để bảo vệ mình trước thú dữ, để đi săn lấy thực phẩm, để thể hiện tài năng của một người đàn ông trước cộng đồng và để chinh phục… người con gái xinh đẹp mình đang để ý.

Mỗi dân tộc lại có cây nỏ riêng của mình, người Thái cũng vậy. Ngày nay, cây nỏ không còn dùng để đi săn nữa, nhưng trong các gia đình gần như đều có treo một cây ở góc nhà, góc bếp, để trang trí, đôi khi để người đàn ông còn hoài mong về một thời xưa cũ khi thú rừng còn đầy núi, còn tìm về tận chân cột nhà. 

Cát Lình - bức tranh đa sắc của Chiềng Muôn

Đây mới chính là thiên đường của mây, của gió, ôm ấp những thửa ruộng bậc thang như được dát vàng trong sắc nắng thu se lạnh, mời gọi du khách về khám phá, trải nghiệm...

Sóng lúa Cát Lình. 

Cách trung tâm huyện Mường La chưa đầy 20 km, bản Cát Lình của đồng bào Mông nằm bên sườn đỉnh Pu Tha Kềnh (núi múa khèn) cao hơn 2.500m so với mực nước biển. Mùa này, lúa trên những thửa ruộng bậc thang đang chín rộ, nhìn từ xa tựa như bức tranh đa sắc màu, tầng tầng lớp lớp trải dài từ sườn núi này nối sang núi khác, kéo xuống tận thung sâu. Cát Lình - là địa danh phiên âm ra tiếng phổ thông, chứ người dân nơi đây vẫn gọi vùng đất này là Co Linh (nghĩa là khu rừng nhiều khỉ), cũng bởi vùng đất này còn khá hoang sơ, nơi trú ngụ của nhiều loài muông thú, trong đó có loài khỉ. Rừng nguyên sinh còn nhiều, suối nước dồi dào quanh năm, đồng bào dân tộc Mông các vùng Chiềng Ân, Ngọc Chiến đã về đây khai khẩn, lập bản, bám trụ từ những năm 70 của thế kỷ trước. Lên Cát Lình chỉ có một con đường liên bản gập ghềnh sỏi đá, nối trung tâm xã Chiềng Muôn với các bản Hua Đán - Nậm Kìm - Cát Lình.

Mê mẩn Xím Vàng

Đến mùa lúa chín năm nay, chúng tôi tìm đến và khám phá vẻ đẹp của Xím Vàng - xã vùng cao của huyện Bắc Yên (Sơn La), một phần thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Tà Xùa. 

Vẻ đẹp của Xím Vàng - xã vùng cao của huyện Bắc Yên (Sơn La) 

Người Mông ở Xím Vàng nói riêng và đồng bào các dân tộc ở Tây Bắc nói chung chỉ trồng được một vụ lúa trên thửa ruộng bậc thang từ tháng 5 đến tháng 10 dương lịch. Đến Xím Vàng vào thời điểm này, chúng tôi tha hồ ngắm sắc vàng bạt ngàn và chụp ảnh thỏa thích.

Lễ hội Hết Chá của đồng bào Thái ở Mộc Châu

Lễ hội Hết Chá là hình thức sinh hoạt văn hóa tâm linh sâu sắc, là lễ hội đoàn kết cộng đồng, cùng giúp nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. 

Lễ hội Hết Chá - bản sắc của đồng bào Thái 

Khi hoa ban, hoa mạ nở cũng là dịp nông nhàn của đồng bào Thái. Để Lễ được tổ chức trên một khu đồi gần trung tâm bản. Thầy mo thông báo thời gian làm lễ cho các con nuôi, gia đình họ hàng ở các nơi, đội xòe và bà con trong bản cùng tham dự.

Từ thời xa xưa, xưa kia, người Thái rất nghèo, không có tiền mua thuốc chữa bệnh, thường đến nhờ thầy mo. Thầy mo dùng mẹo và nhờ thần linh nên đã chữa được bệnh cho dân làng. Mang ơn thầy mo, nhiều người xin được làm con nuôi của ông. Và rồi, cứ mỗi dịp cuối năm (vào 29, 30 Tết), con cháu lại đến tạ ơn thầy mo, nhưng thời điểm đó đang bận rộn cho tết nên thầy mo ấn định lễ tạ ơn sẽ tổ chức vào tháng 3 hàng năm... Lễ hội Hết Chá từ đó mà thành.

Cây vạn vật (cây sẳng chá) trong lễ Hết Chá 

Đặc sắc lễ hội hoa ban của người Thái

Lễ hội hoa ban được tổ chức tháng 2 Âm lịch hằng năm vào mùa hoa ban nở rộ ở Chiềng Khoa, Vân Hồ (Sơn La) của người dân tộc Thái để tưởng nhớ tới hai cô gái (hai nàng), những người phụ nữ đảm đang và tinh khiết như hoa ban rừng được dân tộc Thái tôn thờ như 'hai bà chúa'. 

Thầy mo và dân bản rước Hai nàng về nhập đền thờ 

Chuyện xưa kể rằng, có một gia đình sinh được hai người con gái, chẳng may người bố bị bệnh mất sớm. Gia đình gặp khó khăn, mẹ phải vào rừng hái lượm để nuôi hai con. Hai nàng khôn lớn, ngày càng xinh đẹp, nết na, tài sắc và chăm chỉ khéo léo trong trồng bông dệt vải, thêu thùa.