Các vược Tam Giang từng mang lại điềm gỡ" cho ngư dân vùng sông nước giờ lại có giá trị kinh tế rất cao
"Ngư tinh" trên phá
Đánh bắt cá vược cũng giống như "dàn quân đánh giặc" vậy. "Muốn diệt được "giặc" thì phải hiểu và nắm bắt được nó, nghĩa là mình phải thuộc con nước, tập tính và những "đòn hiểm" của loài cá này.
Ở miền núi, người ta xem cá gáy là chúa tể, thì ở vùng đầm phá, cá vược được ngư dân xem như là bá chủ cả vùng sông nước" - ngư phủ Nguyễn Dàng mở đầu câu chuyện bằng những lời lễ rất hùng hồn như thế. Cũng chính vì được xem là bá chủ vùng sông nước Tam Giang mà những ngư dân ở đây rất ngại săn bắt vì theo họ loài cá này rất linh thiêng.
Để chứng minh cho lời kể của mình, ông Nguyễn Dàng lấy một tấm lưới to rồi nói cho tôi nghe từng công đoạn để có thể lừa cá vược vào tròng.
Ông nói: "Săn cá vược thường nhìn con nước rồi lẳng lặng mà đi chứ không ai dám nói trước sợ động đến "ngài". Khi thấy hai mắt "ngài" tố hố nhìn mình như hai cái chén mắt trâu thì cho thuyền dừng lại để quan sát. Cá vược thường đi một con riêng lẽ, sống lâu năm trên đầm phá nên rất khôn ngoan, thuộc con nước, rất khó đánh bắt. Khi đã xác định vị trí của cá thì mình tung "đòn hiểm" là vây lưới vòng quanh. Mực nước phá thường không sâu nên 7-8 người dễ dàng giữ chắc tay lưới. Cá vược bị lưới bủa quanh sẽ quẫy đuôi rất hung tợn. Người săn cá phải tỉnh táo để cho cá vùng vẫy, mặc sức tông vào lưới, đến khi nào cá quật lên ngang mặt lưới thì dùng tay chộp nhanh, ấn hai móng tay mạnh vào hai mang cá như một "tử huyệt" làm cho cá đuối sức mới bắt được".
Một buổi săn cá vược thường mất cả giờ đồng hồ, đòi hỏi thợ săn phải có tính kiên trì. Trước khi đi săn, các ngư phủ dày dạn kinh nghiệm thường ngủ lại một đêm trên đầm phá.
"Nếu ai rành nghề chỉ cần ban đêm thinh lặng nghe cá quẫy đuôi thì hôm sau ắt hẳn xác định được vị trí của "ngài" đang "ngự" ở đâu. Ngư dân truyền miệng nhau rằng cá vược là loài ngư tinh, thường được các thần linh làm "phương tiện" đi lại trên sông nước, nên khi "dàn quân" nhiều lần mà bắt không được "ngài" thì thôi, mình kiêng dè vẫn là hơn" - ông Dàng chia sẻ kinh nghiệm.
Tôi thắc mắc: "Biết cá vược là loài ngư tinh, người làm ngư nghiệp không ai dám đụng tới, sao ông vẫn liều lĩnh thế? Ông Dàng bật cười, bảo: "Chú nói y như bà vợ tui ở nhà hè. Đó chỉ là truyền thuyết thôi. Loài cá ni ăn tạp, hay tấn công lưới cụ, thậm chí cả người, mình phải bắt chứ. Ai cũng sợ thì nó sinh sôi, quậy phá làm ngư sao được...".
Đánh bắt cá vược cũng giống như "dàn quân đánh giặc" vậy. "Muốn diệt được "giặc" thì phải hiểu và nắm bắt được nó, nghĩa là mình phải thuộc con nước, tập tính và những "đòn hiểm" của loài cá này.
Ở miền núi, người ta xem cá gáy là chúa tể, thì ở vùng đầm phá, cá vược được ngư dân xem như là bá chủ cả vùng sông nước" - ngư phủ Nguyễn Dàng mở đầu câu chuyện bằng những lời lễ rất hùng hồn như thế. Cũng chính vì được xem là bá chủ vùng sông nước Tam Giang mà những ngư dân ở đây rất ngại săn bắt vì theo họ loài cá này rất linh thiêng.
Để chứng minh cho lời kể của mình, ông Nguyễn Dàng lấy một tấm lưới to rồi nói cho tôi nghe từng công đoạn để có thể lừa cá vược vào tròng.
Ông nói: "Săn cá vược thường nhìn con nước rồi lẳng lặng mà đi chứ không ai dám nói trước sợ động đến "ngài". Khi thấy hai mắt "ngài" tố hố nhìn mình như hai cái chén mắt trâu thì cho thuyền dừng lại để quan sát. Cá vược thường đi một con riêng lẽ, sống lâu năm trên đầm phá nên rất khôn ngoan, thuộc con nước, rất khó đánh bắt. Khi đã xác định vị trí của cá thì mình tung "đòn hiểm" là vây lưới vòng quanh. Mực nước phá thường không sâu nên 7-8 người dễ dàng giữ chắc tay lưới. Cá vược bị lưới bủa quanh sẽ quẫy đuôi rất hung tợn. Người săn cá phải tỉnh táo để cho cá vùng vẫy, mặc sức tông vào lưới, đến khi nào cá quật lên ngang mặt lưới thì dùng tay chộp nhanh, ấn hai móng tay mạnh vào hai mang cá như một "tử huyệt" làm cho cá đuối sức mới bắt được".
Một buổi săn cá vược thường mất cả giờ đồng hồ, đòi hỏi thợ săn phải có tính kiên trì. Trước khi đi săn, các ngư phủ dày dạn kinh nghiệm thường ngủ lại một đêm trên đầm phá.
"Nếu ai rành nghề chỉ cần ban đêm thinh lặng nghe cá quẫy đuôi thì hôm sau ắt hẳn xác định được vị trí của "ngài" đang "ngự" ở đâu. Ngư dân truyền miệng nhau rằng cá vược là loài ngư tinh, thường được các thần linh làm "phương tiện" đi lại trên sông nước, nên khi "dàn quân" nhiều lần mà bắt không được "ngài" thì thôi, mình kiêng dè vẫn là hơn" - ông Dàng chia sẻ kinh nghiệm.
Tôi thắc mắc: "Biết cá vược là loài ngư tinh, người làm ngư nghiệp không ai dám đụng tới, sao ông vẫn liều lĩnh thế? Ông Dàng bật cười, bảo: "Chú nói y như bà vợ tui ở nhà hè. Đó chỉ là truyền thuyết thôi. Loài cá ni ăn tạp, hay tấn công lưới cụ, thậm chí cả người, mình phải bắt chứ. Ai cũng sợ thì nó sinh sôi, quậy phá làm ngư sao được...".
Chiếc thuyền máy cùng tay lưới đã cùng ngư phủ Nguyễn Dàng săn cá vược trên phá Tam Giang một thời
Khắc tinh của "cọp nước"
Hai ngư phủ dày dạn sông nước Nguyễn Dàng và Nguyễn Dồn đã bước sang tuổi 85. Khi chúng tôi ghé thăm, ông Dồn đã yếu, không tiếp chuyện được. Hơn 60 năm gắn đời mình trên sóng nước, ông Dàng giờ đã "gắc kiếm", nhưng những ký ức về kinh nghiệm săn loài cá dữ vẫn nguyên vẹn trong ông.
Ông kể, lúc 20 tuổi đã được bố truyền cho kinh nghiệm bắt loài ngư tinh này. "Cá vược còn được gọi là cá trặc, hay cọp nước, chúng thường nổi lên ở các am thờ trên đầm phá nên ngư dân mới tin là cá linh thiêng. Cá vược cỡ lớn có con đến 50kg hoặc 70kg.
Hồi những năm 1980 - 1985, loài cá này rất nhiều. Ai làm ngư nghiệp mà bị cá vô trong lưới thì xem như xui xẻo, thậm chí sợ quá bỏ nghề. Ông Dàng cũng đã từng nghe và chứng kiến nhiều câu chuyện tai ương mà loài ngư tinh này mang lại.
Người làm nghề chài lưới, không may gặp cá chết ngửa bụng hoặc khi "trái con nước" mà ngài quẫy đạp văng mình lên trên thuyền thì xem như sẽ có tai họa, không bị tán gia bại sản thì cũng ốm đau, bệnh tật triền miên.
"Vào những năm 1980, ở làng này có một ngư phủ tên là Nghiêm, một lần ông xuôi thuyền qua Điền Hải thì không may gặp "ngài" đến "ngự" ở một ngôi miếu giữa phá. Dù đã quay mũi thuyền qua hướng khác, nhưng thuyền của ông Nghiêm vẫn bị loài ngư tinh này "ghé thăm". Người ta đồn rằng khi trở về, ông Nghiêm bỏ hẳn nghề ngư, tâm thần bấn loạn, sinh bệnh ốm liệt giường. Những năm đó, nhắc đến loài cá vược, ngư dân trong vùng đều kinh hãi" - ông Dàng cho biết thêm.
Để "giải được lời nguyền" của cá, người làm chài lưới nào không may giống như ông Nghiêm thì phải làm con cá giấy và một mâm cỗ để cúng cho "ngài".
Câu chuyện thứ hai được ông Dàng nhắc đến đó là trường hợp ngư phủ Trần Anh (xã Quảng Ngạn, huyện Quảng Điền) bị đuôi cá vược quất vào mặt khi cá búng lên mạn thuyền.
Vết thương đó cứ tấy lên mấy năm sau mới lành, để lại một vết sẹo lớn. Hoảng sợ vì bị ngư tinh tấn công, ông Anh đã bỏ hẳn nghề chài lưới...
Bao lớp người sinh ra và lớn lên ở vùng đầm phá Tam Giang đều truyền nhau những câu chuyện ly kỳ về loài cá có sức mạnh như chúa sơn lâm, mang nhiều tai họa đến với ngư dân, nên khi nhắc đến, hai lão ngư phủ của làng chài Mỹ Thạnh, ngư dân ở đây đều dành cho hai ông những lời lẽ thán phục.
Ở vào cái tuổi "cổ lai hy", trong mơ ông Dàng vẫn nghe tiếng quẫy đuôi của loài ngư tinh này, nó gợi nhớ về một quá khứ lẫy lừng của đời ngư phủ.
Hai ngư phủ dày dạn sông nước Nguyễn Dàng và Nguyễn Dồn đã bước sang tuổi 85. Khi chúng tôi ghé thăm, ông Dồn đã yếu, không tiếp chuyện được. Hơn 60 năm gắn đời mình trên sóng nước, ông Dàng giờ đã "gắc kiếm", nhưng những ký ức về kinh nghiệm săn loài cá dữ vẫn nguyên vẹn trong ông.
Ông kể, lúc 20 tuổi đã được bố truyền cho kinh nghiệm bắt loài ngư tinh này. "Cá vược còn được gọi là cá trặc, hay cọp nước, chúng thường nổi lên ở các am thờ trên đầm phá nên ngư dân mới tin là cá linh thiêng. Cá vược cỡ lớn có con đến 50kg hoặc 70kg.
Hồi những năm 1980 - 1985, loài cá này rất nhiều. Ai làm ngư nghiệp mà bị cá vô trong lưới thì xem như xui xẻo, thậm chí sợ quá bỏ nghề. Ông Dàng cũng đã từng nghe và chứng kiến nhiều câu chuyện tai ương mà loài ngư tinh này mang lại.
Người làm nghề chài lưới, không may gặp cá chết ngửa bụng hoặc khi "trái con nước" mà ngài quẫy đạp văng mình lên trên thuyền thì xem như sẽ có tai họa, không bị tán gia bại sản thì cũng ốm đau, bệnh tật triền miên.
"Vào những năm 1980, ở làng này có một ngư phủ tên là Nghiêm, một lần ông xuôi thuyền qua Điền Hải thì không may gặp "ngài" đến "ngự" ở một ngôi miếu giữa phá. Dù đã quay mũi thuyền qua hướng khác, nhưng thuyền của ông Nghiêm vẫn bị loài ngư tinh này "ghé thăm". Người ta đồn rằng khi trở về, ông Nghiêm bỏ hẳn nghề ngư, tâm thần bấn loạn, sinh bệnh ốm liệt giường. Những năm đó, nhắc đến loài cá vược, ngư dân trong vùng đều kinh hãi" - ông Dàng cho biết thêm.
Để "giải được lời nguyền" của cá, người làm chài lưới nào không may giống như ông Nghiêm thì phải làm con cá giấy và một mâm cỗ để cúng cho "ngài".
Câu chuyện thứ hai được ông Dàng nhắc đến đó là trường hợp ngư phủ Trần Anh (xã Quảng Ngạn, huyện Quảng Điền) bị đuôi cá vược quất vào mặt khi cá búng lên mạn thuyền.
Vết thương đó cứ tấy lên mấy năm sau mới lành, để lại một vết sẹo lớn. Hoảng sợ vì bị ngư tinh tấn công, ông Anh đã bỏ hẳn nghề chài lưới...
Bao lớp người sinh ra và lớn lên ở vùng đầm phá Tam Giang đều truyền nhau những câu chuyện ly kỳ về loài cá có sức mạnh như chúa sơn lâm, mang nhiều tai họa đến với ngư dân, nên khi nhắc đến, hai lão ngư phủ của làng chài Mỹ Thạnh, ngư dân ở đây đều dành cho hai ông những lời lẽ thán phục.
Ở vào cái tuổi "cổ lai hy", trong mơ ông Dàng vẫn nghe tiếng quẫy đuôi của loài ngư tinh này, nó gợi nhớ về một quá khứ lẫy lừng của đời ngư phủ.
HỒ NGỌC MINH
--- Tổng hợp các thông tin về văn hóa và du lịch Việt Nam tại www.amazingvietnam.vn ---
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét