Bánh ú nước tro Cần Thơ

Bánh ú nước tro. 

Mâm cỗ cúng ông bà trong dịp tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5) của gia đình tôi không bao giờ thiếu món bánh ú nước tro. Tôi còn nhớ khi làm món bánh này, má tôi phải chuẩn bị tỉ mỉ mọi thứ nguyên liệu như nếp, nước tro, lá chuối, lạt buộc cùng những gia vị khác.

Trước hết, má chọn loại nếp rặt (không lẫn tạp chất) cũ, ngon cho vào thau. Tro bếp là loại loại tro dừa (hoặc rơm, rạ) sàng sạch lấy phần mịn cho vào hũ hòa với nước lạnh (có độ mặn, không quá nhạt) để một đêm cho lắng. Sáng hôm sau, má dùng cái mủng vùa (vật dụng dùng múc nước ở quê là phân nửa cái gáo dừa), gạn lấy phần nước trong cho vào thau nếp ngâm (nước xăm xắp cỡ lóng tay) khoảng 4 tiếng.

Quán ca cổ trên chợ nổi Cái Răng

Hai nghệ nhân đang đờn ca phục vụ khách trong quán cà phê nhà bè trên chợ nổi Cái Răng. Ảnh: Nguyễn Ngọc Tuyết 

Anh bạn rủ đi chợ nổi uống cà phê, nghe ca cổ. Chợ nổi Cái Răng thì mình đi nhão cả rồi, mỗi lần bạn bè nơi khác đến Cần Thơ mình vẫn dẫn ra chợ nổi tham quan mà. Nhưng vô Cái Răng uống cà phê nghe cũng hay, coi như đổi quán một bữa, lại có màn thưởng thức ca cổ thì càng vui. Vậy là sáng sớm, mấy người bạn cùng xuống bến tàu du lịch mướn tàu vào Cái Răng.

Khu chợ nổi họp mỗi sáng cách chân cầu Cái Răng khoảng 500 thước đông đúc ghe xuồng tụm lại dài theo mặt sông, mấy cây bẹo treo trước mũi ghe lủng lẳng nào khóm, nào cam, củ khoai, củ sắn và trăm thứ khác. Bữa nay cận tết nên cam, bưởi, dưa hấu, vú sữa đầy ghe và đã có nhiều xuồng chở hoa kiểng cho người mua chưng tết… Mấy con tàu du lịch cứ tới lui nườm nượp chở khách nước ngoài vẻ háo hức với những chiếc máy ảnh, quay phim. Cảnh vật, không khí trên khu chợ nổi đã bắt đầu rộn ràng không khí tết tuy có vẻ không được sung như mọi năm.

Về Cần Thơ thăm nhà cổ Bình Thủy

Mặt trước ngôi nhà 5 gian ở Bình Thủy. 

Có một điểm tham quan ở Cần Thơ, du khách có dịp về đòng bằng sông Cửu Long không nên bỏ qua là ngôi nhà cổ của gia đình họ Dương xây từ năm 1870 tại số 26/1A đường Bùi Hữu Nghĩa, phường Bình Thủy, thành phố Cần Thơ.

Ngôi nhà cổ 5 gian 2 mái này được gia đình họ Dương xây dựng theo kiến trúc Pháp đến nay gần 150 năm, vẫn còn khá nguyên vẹn. Địa chỉ này còn có một tên gọi khác là vườn lan Bình Thủy, bởi hậu duệ đời thứ 5 sinh trưởng trong ngôi nhà này là ông Dương Văn Ngôn có thú chơi hoa kiểng, xương rồng. Vào thập niên 1960, ông Ngôn sưu tầm được nhiều giống hoa lan quý hiếm rồi bắt đầu tổ chức các hội chơi lan và kết hợp đón khách du lịch đến tham quan ngôi nhà cổ vào những năm 1980 để những người cùng sở thích có dịp trao đổi kinh nghiệm tìm hiểu và cùng thưởng thức thú chơi hoa và làm thơ. Hiện nay, hậu duệ đời thứ 6 là ông Dương Minh Hiển cùng gia đình tiếp tục kế thừa và giữ gìn ngôi nhà. 

Nét đẹp Khôsa Răngsây

Chùa Khôsa Răngsây, còn gọi là chùa Viễn Quang, tọa lạc tại số 27/18 đường Mạc Đĩnh Chi, phường An Cư, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Đây là một địa điểm tín ngưỡng không chỉ của bà con Khmer, mà của cả người Việt quanh vùng.

Chùa có diện tích khá hẹp, chỉ khoảng 150 m². Bên trái là dãy Đông lang Sala (trai đường), một trệt một lầu, có diện tích sử dụng 200 m², phía sau là nhà khói 100 m². Bên phải là dãy Tây lang, cũng một trệt một lầu, còn phía trước là thất trụ trì, phía sau dùng làm nơi ở trọ của học sinh, sinh viên người Khmer ở các tỉnh lên trọ học.

Ngôi tháp trong khuôn viên chùa

Nhớ người xưa, từng ở nơi này...

Trong ảnh là cầu Gành, chiếc cầu sắt cũ kỹ bắc ngang sông Đồng Nai, nối liền cù lao Phố và Bửu Hòa. Ở đầu cầu phía bên kia, tả ngạn sông Đồng Nai là đền thờ thượng đẳng thần Nguyễn Hữu Cảnh - xây đã hơn 3 trăm năm. Ở đầu cầu phía bên này, hữu ngạn sông Đồng Nai là đền thờ danh tướng Nguyễn Tri Phương - xây đã hơn trăm năm. Trớ trêu thay, chiếc cầu nối 2 đền thờ của 2 bậc danh nhân Việt Nam lại là sản phẩm thiết kế bởi một danh nhân Pháp: kiến trúc sư Gustave Eiffel! Chiếc cầu này cũng đã hơn trăm năm tuổi.

Nguyễn Tri Phương là đại danh thần triều Nguyễn. Ông sinh ngày 21 tháng 7 năm Canh Thân(1800) tại Phong Điền, Thừa Thiên, tuẫn tiết ngày 20 tháng 12 năm Quý Dậu (1873) khi thất thủ thành Hà Nội.

Trà Vinh, những đêm gió bấc

Hàng chục năm qua, cứ hễ vào những ngày lộng bấc, nhất là vào buổi tối, là tôi lại nhớ tới thị xã nhỏ bé đầy bóng sao dầu cổ thụ Trà Vinh. Tôi nhớ đến căn nhà mái tôn thấp, nằm lọt thỏm dưới hai “con đê” cao là đường Lê Quang Liêm (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai) và đường Trần Quốc Tuấn (đường số 2). Đó là căn nhà tôi trọ học những năm phổ thông trung học. Cùng với tôi còn có năm ba anh em đồng hương Cầu Kè “ăn cơm tháng” tìm lấy cái chữ cho cuộc đời mình. Vì vậy căn nhà rộn rịp vào ban ngày tuổi trẻ chúng tôi. Nhưng đêm xuống lại thanh vắng bởi mỗi đứa “chiếm ngự” một góc với cuốn tập học bài hoặc cây viết trên tay giải bài toán hay viết bài văn nào đó. Càng vào sâu đêm, sự thanh vắng càng rõ và buồn nhất là trong những đêm gió bấc cuối năm.

Trái quách - vị ngon đất giồng

Rổ trái quách bán bên đường. Ảnh: Phương Kiều

Đi khắp sáu huyện, thành phố của tỉnh Trà Vinh, nơi nào ta cũng bắt gặp những xề trái quách bày bán ven đường. Và, rải rác trong sân nhà giữa hai bên lộ là những cây quách thân ốm yếu, khẳng khiu với những chiếc lá giống lá cần thăng cùng những trái thõng xuống thân cành. Tuy nhiên, Cầu Kè mới là “quê hương" của trái quách xứ biển Trà Vinh.

Trái quách đã có mặt trên đất Trà Vinh từ hơn nửa thế kỷ, nay được trồng nhiều ở huyện Cầu Kè. Quách là loại cây cao khoảng 7-8 mét, lá nhỏ và thân giống như cây cần thăng, trồng khoảng bảy năm thì cho trái. Cây quách già hàng chục tuổi, cho hàng trăm trái. Trồng quách sướng cái là không cần phải trèo lên cây hái. Quách bắt đầu chín thì tự rụng. Dù rơi từ trên cao xuống nhưng quách không giập vỡ vì vừa chớm chín, trái còn rắn.

Dừa sáp - đặc sản giải khát đồng bằng Cửu Long

Dừa sáp còn gọi là dừa đặc ruột, dừa kem, vì cơm dày, mềm, dẻo như sáp. Bọng dừa thường ít hoặc không có nước. Cơm do nước dừa từ từ đặc lại rồi phình ra tạo thành một khối xôm xốp, vị béo và ngọt. 

Dừa sáp là đặc sản của quê hương Trà Vinh, nổi tiếng nhất là tại huyện Cầu Kè. Tương truyền cách nay khoảng 70 năm có một nhà sư người Khmer ở Trà Vinh sang Campuchia tu hành, khi về mang theo giống dừa này trồng tại huyện Cầu Kè và phát triển cho đến ngày nay. Xã Tân Hòa, huyện Cầu Kè, được mệnh danh là "Làng triệu phú dừa sáp" với hơn 100 xã viên hợp tác xã. 

Dừa sáp Cầu Kè. Ảnh: Thiên Lộc.

Các món rươi ở Trà Vinh

Món khô rươi đang được làm thử trước khi sản xuất đại trà. Ảnh: Cát Lộc

Chuyện xưa kể rằng, khi Nguyễn Ánh bôn tẩu đến vùng biển huyện Duyên Hải (thuộc Trà Vinh hiện nay), được một phú hộ phục vụ các bữa ăn bằng nước mắm rươi. Sau khi lên ngôi, xưng hiệu Gia Long, nhà vua vẫn rất nhớ hương vị thứ nước mắm này, nên năm nào cũng cho ghe bầu vào đây mua nước mắm rươi về thưởng thức. Vì vậy món nước chấm dân dã này được người địa phương gọi là nước mắm ngự.

Nhưng từ bấy đến nay, thứ nước mắm rươi ấy vẫn chỉ được tiêu thụ quẩn quanh trong huyện Duyên Hải, rộng ra cũng chỉ trong địa phận tỉnh Trà Vinh. Là bởi loại nước mắm này chỉ được sản xuất thủ công nhỏ lẻ, dùng trong gia đình. Mãi gần đây, nước mắm rươi mới có cơ hội mở rộng thị trường, một phần nhờ việc áp dụng khoa học, công nghệ trong sản xuất và tiếp cận thị trường. Bên cạnh hàng trăm gia đình sản xuất nhỏ, Duyên Hải đã có 3 nhà sản xuất có quy mô khá lớn; trong đó có thương hiệu nước mắm rươi Long Vinh.

Bánh canh Bến Có

Mặt tiền quán bánh canh Bến Có. Ảnh: Phương Kiều

Khách phương xa đến Trà Vinh nên thưởng thức tô bánh canh của quán Bến Có nổi tiếng ở địa phương này. Từ hướng Vĩnh Long, gần đến Trà Vinh khoảng chục cây số, hỏi bất cứ người nào về quán cũng đều được bày: “Thấy bên tay trái, chỗ nào xe honda, xe du lịch đậu đầy thì cứ ghé vô”.

Những năm 1980, người dân khu vực Bến Có - ao Vuông (ao Bà Om) đều được ăn bánh canh tại nhà do cô Hai Hên phục vụ. Bánh canh được làm từ bột gạo đắp quanh cái chai, dùng dao cắt từng sợi cho rơi vào nồi nước luộc, nấu với tép quết nhuyễn, chan nước cốt dừa, là món món ăn bình dân của nhiều người.