Người Thái Quỳ Châu vào 'mùa' làm cọn nước

Trước vụ lúa xuân, người Thái ở xã Châu Tiến (huyện Quỳ Châu) bận rộn với "mùa" làm cọn nước. Cọn vừa là công trình thủy lợi, vừa là nét đẹp văn hóa lâu đời tạo nên bản sắc vùng cao xứ Nghệ.

Nhiều huyện miền núi ở Nghệ An như Con Cuông, Tương Dương, Quế Phong, bà con nông dân sử dụng cọn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, nhưng nhiều nhất vẫn là ở xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu. Lúc cao điểm, địa bàn này có đến hàng trăm cọn nước được bà con nông dân lắp đặt dọc các sông, suối. Ảnh: Đình Tuyên

Tour du lịch độc đáo mới toanh ở Nghệ An thu hút nghìn du khách tham gia

Tham gia tour du lịch “Làng Cá Gỗ - sau ánh hào quang”, nhiều du khách vô cùng thích thú trước hình ảnh tái hiện “Bà Chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương gánh nước ở làng Quỳnh Đôi (Nghệ An).

Thích thú hình ảnh gánh nước

Trong các ngày 16,17/12, xã Quỳnh Đôi (huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An) đã ra mắt tour du lịch đầu tiên với chủ đề “Làng Cá Gỗ - sau ánh hào quang”, thu hút hàng nghìn du khách thập phương và người dân đến đây tham gia, trải nghiệm.

Về với mảnh đất địa linh nhân kiệt Quỳnh Đôi, du khách không khỏi bồi hồi, xúc động trước những câu chuyện về các “ông Nghè, ông Tổng”, hay sự lam lũ, chịu thương, chịu khó của người dân ở vùng quê yên bình nơi đây.

Đặc biệt, hình ảnh các cô “thôn nữ” ở làng Quỳnh Đôi tái hiện gánh nước trong câu chuyện của “Bà Chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương ở Giếng Bà Cả (ở gần khu vực Đền Thần) đã để lại sự tò mò, thích thú cho du khách.

Nhiều câu chuyện xung quanh về “Bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương đang múc nước.

Bánh ngào xứ Nghệ

Ngày bà ngoại tôi còn khỏe, bánh ngào là thứ không thể thiếu trên mâm cỗ Tết nhà tôi. Đó cũng là món bánh ghi dấu biết bao kỷ niệm của gia đình tôi.

Món bánh ngào thương nhớ

Kể từ sau khi bà mất, thấm thoát đã gần hai mươi năm nay, gia đình tôi vẫn giữ truyền thống cũ làm bánh ngào để cúng lễ.

Theo thời gian, bánh ngào không chỉ là món ăn được chế biến trong những thời điểm nhàn rỗi nhà nông mà còn có mặt trong nhiều nghi lễ truyền thống của người Việt.

Lạ lùng loại rau đặc sản mọc trên núi cao, sống tốt giữa mùa rét đậm ở vùng biên Nghệ An

Khi gió bấc tràn về kèm những đợt mưa phùn, cái lạnh miền sơn cước như cứa vào da thịt, cũng là khi những triền núi trồng cải mẹo thẫm xanh. Càng lạnh, cây cải càng xanh tốt, càng giòn và ngon. Đây cũng là thời điểm người dân ở Kỳ Sơn, Tương Dương thu hoạch cải mẹo…

Cải mẹo (hay còn gọi là cải mèo) là giống rau cải truyền thống của đồng bào dân tộc Mông ở huyện Kỳ Sơn, Tương Dương. Cách trồng rau cải mẹo rất đặc biệt, hạt giống cây sẽ được gieo trồng một cách tự nhiên để mọc thành cây chứ không trồng thành các lối, các hàng. Ảnh: Thanh Phúc

Nhiều viên gạch quý hiếm tại đền thờ Trạng nguyên Hồ Hưng Dật

Đền Vua Hồ hay còn gọi là đền thờ Hồ Hưng Dật nằm trên đồi Thượng Đột, xã Ngọc Sơn, huyện Quỳnh Lưu, được khởi dựng vào năm 1403 để thờ vị tổ đầu tiên của dòng họ Hồ Việt Nam: Trạng nguyên Hồ Hưng Dật. Tại đền, trong quá trình trùng tu, người dân phát hiện nhiều cổ vật quý giá.

Sử xưa chép rằng: Hồ Hưng Dật vốn người Triết Giang, đậu Trạng nguyên thời Hậu Hán, được cử sang làm Thái thú Diễn Châu (nay thuộc 3 huyện: Yên Thành, Diễn Châu, Quỳnh Lưu). Ông là người có nhiều đóng góp cho mảnh đất này nên khi mất, được nhân dân nhiều nơi lập đền thờ. Ông cũng chính là người hình thành nên một dòng họ trâm anh thế phiệt ở Việt Nam. 

Toàn cảnh đền Vua Hồ. Ảnh: Thùy Lâm

Độc đáo cây sáo 7 khúc của người Khơ Mú

Với 7 ống nứa dài ngắn khác nhau, những nghệ nhân người Khơ Mú ở miền Tây Nghệ An tạo ra chiếc sáo độc đáo với âm thanh lạ tai, có tên gọi là pí tơm.

Ông Cụt Văn Bường, bản Huồi Cam, xã Nậm Nhoóng, huyện Quế Phong được biết đến là người chơi pí tơm hay nhất xã và cũng khá hiếm hoi trong cộng đồng Khơ Mú ở mạn Tây Bắc tỉnh Nghệ An. Tên gọi của nhạc cụ có nghĩa là cây sáo dùng đệm cho “tơm” - một điệu dân ca của người Khơ Mú. "Tơm" trong tiếng Khơ Mú cũng có nghĩa là "hát". Nhạc cụ này cũng có thể gọi là sáo tơm. 

Năm nay 71 tuổi, ông Cụt Văn Bường, bản Huồi Cam, xã Nậm Nhoóng (Quế Phong - Nghệ An) đã chơi sáo tơm khoảng 30 năm. Ảnh: Hữu Vi

Độc đáo chợ phiên Nga My

Chợ phiên Nga My (Tương Dương) là một điểm đến hấp dẫn đối với đông đảo du khách trong và ngoài vùng. Bởi đây không chỉ là nơi mua bán, trao đổi hàng hóa mà còn là nơi gặp gỡ, giao lưu văn hóa của đồng bào.

Chợ phiên Nga My được tổ chức tại bản Bay, xã Nga My, huyện vùng cao Tương Dương. Chợ cách trung tâm xã Nga My khoảng 1 km, họp mỗi tháng 1 lần vào Chủ nhật cuối cùng của tháng. Đến với chợ phiên vùng cao, du khách được trải nghiệm không gian chợ mang đậm sắc màu văn hóa vùng cao. Ảnh: Đình Tuân

Khám phá vẻ đẹp du lịch cộng đồng bản Yên Hòa (Kỳ Sơn)

Bản Yên Hòa, xã Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn là một điểm đến du lịch cộng đồng hấp dẫn, mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị về văn hóa và thiên nhiên.

Khám phá “thung lũng xanh” quyến rũ ở miền Tây xứ Nghệ

Đến với rừng săng lẻ ở địa phận bản Quang Thịnh, xã Tam Đình (huyện Tương Dương, Nghệ An), du khách sẽ có cảm giác như lạc vào những cánh rừng trời Tây thơ mộng.

Cách TP Vinh gần 160 km, du khách đi trên QL7, đoạn qua huyện Tương Dương sẽ bắt gặp khu rừng săng lẻ tăm tắp xanh tươi, không khí trong lành, là một “thung lũng xanh” quyến rũ của miền Tây xứ Nghệ.

Không ai còn nhớ chính xác khu rừng có tự bao giờ, ngay như người dân bản Quang Thịnh (Tam Đình, Tương Dương) cũng chỉ đoán định rằng, dễ đã có hàng trăm năm.

Cây săng lẻ thuộc họ bằng lăng, tên gọi săng lẻ là tên địa phương, còn tên khoa học là Lagerstroemiatomentsa Presl, thường có hoa tím nhỏ nở vào mùa hè.

Đến với Hoa Tiến mộc mạc và nên thơ

Cách Hà Nội chừng 300km, điểm du lịch cộng đồng Hoa Tiến ở xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An là một điểm đến hấp dẫn khách du lịch khi đến với Khu dự trữ sinh quyển thế giới Tây Nghệ An.

Là khu dự trữ sinh quyển thứ 6 của Việt Nam, khu dự trữ sinh quyển thế giới Tây Nghệ An vừa kỷ niệm 16 năm được UNESCO ghi danh. Nơi đây có nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng phong phú, như hệ sinh thái, hệ động thực vật đa dạng; có nhiều cảnh quan tự nhiên độc đáo như thác nước, hang động, hệ thống khe suối, các quần thể cây cổ thụ và rừng nguyên sinh... Đặc trưng lớn nhất ở đây là sự đa dạng và đậm đà về bản sắc văn hoá của các nhóm dân tộc thiểu số: Thái, Thổ, Khơ Mú, Ơ Đu và Mông.

Các cọn nước ở bản Hoa Tiến.

Kiến trúc nghệ thuật độc đáo Di tích Quốc gia đền Đức Hoàng (Đô Lương)

Đền Đức Hoàng được xem là một trong những ngôi đền có kiến trúc nghệ thuật vào loại quý hiếm hiện nay trong hệ thống di tích của Nghệ An.

Qua thời gian, ngôi đền bị xuống cấp, bằng sự nỗ lực của chính quyền địa phương cũng như nhà hảo tâm, đến nay đền Đức Hoàng (Đô Lương) đã được phục dựng gần như nguyên trạng, lưu giữ bản sắc văn hoá ngàn đời của người dân địa phương cũng như những kiến trúc độc đáo còn sót lại từ thời Vua Lê Trang Tôn.

Theo sử sách, đền Đức Hoàng được Vua Lê Trang Tôn lập vào những năm 1548 để ghi nhớ công ơn vùng đất đã cưu mang mình và công ơn tiên tổ. 

Toàn cảnh xã Yên Sơn, nơi có đền Đức Hoàng. Ảnh: Sách Nguyễn

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá mường Chiềng Ngam

Mường Chiềng Ngam, nay thuộc xã Châu Tiến và một phần của Châu Bính, huyện Quỳ Châu. Từ hàng trăm năm trước, người Thái đã định cư trên mảnh đất này và lập nên mường của mình...

Chiềng Ngam có nghĩa là một vùng đất đông vui và đẹp. Chiềng hay “chiếng” xưa kia là trung tâm của mường vì thế đông vui. Ngam nghĩa là đẹp. Từ này phổ biến trong tiếng Lào hơn nhưng người Thái vẫn dùng để đặt cho tên đất tên người với ý nghĩa trang trọng. Vùng đất này một mặt giáp với vùng rừng núi xã Châu Thuận gọi là Mường Chai. Mặt khác giáp xã Châu Thắng và con sông Nậm Giải như một ranh giới tự nhiên giữa Chiềng Ngam và huyện Quế Phong. Ảnh: Đình Tuyên

Ngôi chùa trên núi giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Chùa Đại Tuệ nằm trên đỉnh núi Đại Huệ cao 500 m, với hồ nhân tạo, hệ thống câu đối đối thư pháp, những pho tượng hồng ngọc và gỗ dâu được công nhận kỷ lục Việt Nam.

Chùa Đại Tuệ rộng 6.000 m², tọa lạc trên đỉnh động Thăng Thiên, thuộc dãy núi Đại Huệ, xã Nam Anh, huyện Nam Đàn, ở độ cao 500 m so với mực nước biển, là thắng cảnh nổi tiếng của Nghệ An.

Chuyện về một dòng họ nổi tiếng ở miền Tây Nghệ An

Ở miền núi tỉnh Nghệ An, dòng họ Lang Vi được xem là "danh gia vọng tộc" với 3 đời liền có thành viên giữ chức Tri phủ phủ Tương Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, dòng họ Lang Vi cũng đã và đang có nhiều đóng góp trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước.

Vang bóng một thời

Trong chuyến công tác về xã Đôn Phục, huyện miền núi Con Cuông, chúng tôi được các cán bộ nơi đây giới thiệu về một dòng họ “danh gia vọng tộc” nức tiếng phủ Tương Dương xưa nay - đó là dòng họ Lang Vi. Dòng họ này đã có 3 đời làm quan “Thổ tri phủ” cai quản một vùng rộng lớn núi rừng miền Tây xứ Nghệ (bao gồm các huyện Con Cuông, Tương Dương và Kỳ Sơn).

Hiện nay, nhân chứng của một thời vàng son của dòng họ này là cụ bà Lữ Thị Quyết (104 tuổi, vợ của vị Tri phủ cuối cùng phủ Tương Dương Lang Vi Năng) vẫn còn sống cùng ông con trai cả Lang Vi Tịnh (86 tuổi) trong căn nhà sàn nằm cạnh bên trụ sở UBND xã Đôn Phục. 

Ngôi nhà sàn mà Tri phủ cuối cùng của phủ Tương Dương Lang Vi Năng từng sinh sống. Ảnh: Thành Chung

Thức quà quê 'ăn chơi' thành đặc sản ở Đô Lương

Bánh gai Đông Sơn có từ lâu đời, trở thành đặc sản của người dân Đô Lương, thường được dùng vào các dịp ăn hỏi, lễ, Tết và làm quà biếu. Bắt đầu từ những năm 1980 của thế kỷ trước thì bánh gai Đông Sơn trở thành hàng hoá, được tiêu thụ rộng rãi trong và ngoài tỉnh…

Bánh gai Đông Sơn có vị thơm, ngon đặc trưng so với bánh gai ở các vùng miền khác. Ảnh: Thanh Phúc

Ngược dòng Lam thăm Tương Dương xứ Nghệ

Nếu không có những ngày lang thang từ Thanh Chương sang Con Cuông rồi dấn bước lên vùng biên ải Tương Dương, Kỳ Sơn, chúng tôi sẽ không biết bao giờ mới có dịp đặt chân tới thượng nguồn dòng sông Cả (sông Lam) huyền thoại, khám phá những nét văn hóa của người Ơ Đu - tộc người có dân số ít nhất trong 54 dân tộc Việt Nam.

Cứ mỗi lần đến một vùng đất mới lạ, tôi thường chọn chùa chiền hoặc đền miếu là điểm đến thăm viếng đầu tiên. Bởi lẽ di tích không chỉ đơn thuần là kiến trúc cổ kính, trầm mặc mang giá trị văn hóa tín ngưỡng, tâm linh bản địa mà còn gắn liền lịch sử khai hoang mở đất của tiền nhân.

Ngã ba sông Cửa Rào - nơi hợp lưu của hai dòng sông Nậm Nơn và Nậm Mộ, đồng thời là khởi nguồn của dòng Lam. TRẦN THẾ DŨNG

Chuyện về cộng đồng dân tộc ít người nhất Việt Nam

Để đến được bản Văng Môn thuộc xã Nga My vùng sâu, vùng xa huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An - nơi định cư của tộc người Ơ Đu, tôi phải đi xe máy từ thành phố Vinh, vượt khoảng 240 km dưới cái nắng nóng dữ dội của gió Lào vào một ngày cuối hè - thời điểm mà người bản địa ví von Tương Dương như chảo lửa rang chín mọi thứ.

Giữa trưa, theo sự chỉ dẫn của ông Lương Tuấn Dũng, Chủ tịch UBND xã Nga My, tôi tìm đến bản Văng Môn nằm ven con suối nhỏ cách trung tâm xã không xa. Giờ này, đường vào thôn bản vắng lặng, không một bóng người, nhiều nhà dân cũng cửa đóng, then cài. Có thể do ngại nắng nóng nên bà con hạn chế ra ngoài hoặc đi rừng đi nương cả. Tiếp tôi là bà Lương Thị Lan, năm nay 40 tuổi, là Trưởng bản do dân tín nhiệm bầu cách đây 5 năm. Từ đây, câu chuyện về cội nguồn của dân tộc Ơ Đu được bà kể lại.

Tổ tiên người Ơ Đu từng sống thịnh vượng dọc theo song Nậm Mộ khởi nguồn sông Lam. TRẦN THẾ DŨNG

Bí quyết làm bánh lá gai của người Thổ

Bánh gai của đồng bào dân tộc Thổ mang nét riêng biệt bởi bánh được làm từ lá gai tươi, giã bằng tay, hong bằng cũi cùng với sự tỉ mỉ của người làm bánh.

Nghề làm bánh lá gai của đồng bào dân tộc Thổ ở làng Lung, xã Nghĩa Lợi, huyện Nghĩa Đàn, Nghệ An có từ khi nào, ngay cả đến các bậc cao niên nơi đây cũng không biết. Chỉ biết rằng, khi họ lớn lên thì đã có nghề làm bánh này. Cứ như vậy, người đi trước truyền lại cho người đi sau và nghề làm bánh lá gai đã trở thành một nét văn hóa, bản sắc riêng của người đồng bào dân tộc Thổ.

Lá gai tươi dùng để làm bánh

Ngôi đền trên ngọn núi vua Quang Trung chọn xây kinh đô

Với địa thế đất tứ linh, núi Dũng Quyết ở TP Vinh từng là nơi vua Quang Trung xây kinh đô, nay đền thờ ông tại đây thu hút nhiều khách đến vãn cảnh, chiêm bái.

Đền thờ vua Quang Trung tọa lạc trên núi Dũng Quyết, phường Trung Đô, TP Vinh. Núi có 4 chi gồm: long thủ (đầu rồng), phượng dực (cánh phượng), quy bôi (cồn rùa) và kỳ lân, hội tụ đủ tứ linh Long, Lân, Quy, Phụng.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Từ 5-6h sáng những người dân (chủ yếu là người Thái, Khơ Mú) ở các xã Mường Ải, Hữu Kiệm và Na Ngoi đã được các hộ người Mông thuê lên rẫy để đào và "bế" gừng xuống núi. Ảnh: Khánh Ly - Thanh Nga