Thưởng ngoạn lân Vĩnh Hòa

Với những du khách thích khám phá kiến trúc cổ xưa, hoặc muốn tìm hiểu các di tích lịch sử, văn hóa dân gian, nếu ra Lý Sơn du lịch mà không đến lân Vĩnh Hòa, ở thôn Đông, xã An Vĩnh (Lý Sơn) thì sẽ có nhiều nuối tiếc. Bởi lẽ, đây là nơi thờ nữ thần Thiên Y A Na cùng nhiều vị thần khác, thể hiện sự dung hợp các loại hình tín ngưỡng dân gian và có kiến trúc khá độc đáo.

Gian thờ trong lân Vĩnh Hòa. 

Về Tịnh Khê nhớ thưởng thức bánh xèo

Ở xã Tịnh Khê (TP.Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng với bãi biển thơ mộng, mà còn có cả những hàng quán bánh xèo thơm lừng, nóng hổi với hương vị đặc trưng khó cưỡng.

Một người bạn phương xa về thăm Quảng Ngãi bảo: "Nghe nói bánh xèo Tịnh Khê rất ngon, lần này về Quảng Ngãi nhất định phải thưởng thức". Vậy là, từ trung tâm TP.Quảng Ngãi, chúng tôi trên chiếc xe máy, chạy bon bon trên tuyến đường Mỹ Khê- Trà Khúc, đi khoảng 20 phút là tới chợ Tịnh Khê, xã Tịnh Khê (TP.Quảng Ngãi). Ngay đầu cổng chợ đã ngửi thấy mùi bánh xèo thơm lừng, như dẫn lối vào những hàng quán.

Hai dãy quán có khoảng chục người đúc bánh xèo, mỗi người hơn chục chiếc khuôn đúc. Các cô, các chị nhuần nhuyễn đổ bột, bỏ vài cọng giá, con tôm, lát thịt heo vào khuôn bánh, đợi khoảng 2 phút cho bánh chín, rồi vớt ra. Cứ thế, họ làm liên tục các thao tác, phải rành nghề mới đúc bánh nhanh đến vậy.

Những chiếc bánh xèo nóng hổi, hấp dẫn khách thập phương khi có dịp ghé về Tịnh Khê (TP.Quảng Ngãi). 

Đền thờ và lăng mộ

1.
Ai đến Rạch Giá hay Phú Quốc (thuộc tỉnh Kiên Giang) đều thấy ngay đền thờ anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực được người dân tôn kính, ngưỡng vọng. Không phải một mà nhiều nơi có đền thờ ông. Không phải nhà nước nào bỏ tiền ra để xây đền thờ hay lăng mộ của ông, cũng chẳng có chỉ thị hay nghị quyết nào yêu cầu như thế cả, mà là người dân tôn kính ông tự lập nên. Chính quyền Pháp lúc ấy coi ông là giặc, là kẻ thù và sẵn sàng đàn áp, bắt bớ những người tôn thờ ông; triều đình Huế thì yếu hèn, nhu nhược cũng không dám hó hé điều gì.

Đền thờ Nguyễn Trung Trực ở Rạch Giá

Chiếc khố - trang phục truyền thống của người M’nông

Khố là một trong những trang phục cổ xưa của nam giới các dân tộc Tây Nguyên nói chung và nam giới người M’nông nói riêng. Là một tấm vải dài, khổ hẹp dùng để che chắn, bao bọc và bảo hộ bộ phận dưới của người đàn ông, quấn quanh thắt lưng, thả hai mành buông dài trước và sau.

Trang phục truyền thống của nam giới người M’nông 

Từ thời xa xưa, người M’nông đã biết chọn vỏ cây làm trang phục để che đậy, bảo hộ cơ thể, chống lại giá rét và đắp lên thân mình. Nguyên liệu làm trang phục từ những loại cây có sẵn trong rừng như cây bril, cây r’ban..., dùng vỏ để chế tác. Vỏ cây được bóc thành từng tấm, có kích thước tùy ý của từng cây, sau đó dùng đá cuội hoặc dùng bàn đập bằng gỗ, đập dập đem ngâm nước cho rã hết phần lõi, chỉ còn lại xơ mang phơi khô, sau đó tước thành sợi nhỏ đưa vào khung dệt.

Đậm đà canh cá lá giang

Mỗi lần về Sơn Tịnh thăm quê, tôi đều được mẹ nấu cho những món ăn mà mình thích. Dĩ nhiên, đó chỉ là đĩa rau lang luộc chấm mắm cơm, trái cà tím nướng dầm nước mắm hay bát canh cá nấu lá giang… Chỉ là những món ăn dân dã thôi mà đậm đà hương vị quê hương và ngọt ngon như yêu thương của mẹ…

Miền quê Sơn Tịnh của tôi cây lá giang mọc khá nhiều. Chỉ cần ra triền đồi, bìa rừng một lúc là đã có thể hái được một nồi canh. Tôi thích canh lá giang có lẽ vì ở quê lá giang dễ tìm, dễ nấu. Mà cũng bởi canh lá giang mẹ tôi nấu rất ngon…

Mẹ vẫn hay nói, canh lá giang nấu thịt bò thì ngon nhất. Nhưng mẹ con tôi lại thích lá giang nấu canh cá hơn. Nấu với cá cơm, cá nục, cá kình… cá nào cũng ngon, cũng dễ ăn. Mà canh lá giang nấu cá lại dân dã hơn, dễ mua, dễ nấu. Tuổi thơ khó nghèo tôi có biết đến thịt bò đâu. Sau này đi làm rồi, ăn nhiều món lạ, đắt tiền mà tôi vẫn cứ thích về quê ăn canh cá lá giang.

Nguyên liệu canh cá lá giang 

Mặn mòi vị biển trong cá nục hấp

Ai là người Quảng đã từng xa quê, chắc đều không “cầm” được lòng khi gặp những rế cá nục hấp được bày bán nơi “đất khách”. Đó là những con cá nục được đưa vào lò hấp ngay khi tàu đánh bắt vừa cập bến, nên dù được đưa đi muôn nơi, vẫn giữ được vẹn nguyên vị nồng nàn, mặn mòi của biển quê mình.

Cá nục hấp ăn kèm bánh tráng, rau muống hay cá nục kho, chiên, nấu canh là món ăn dân dã, mang đậm hương vị quê nhà của người Quảng quê tôi. Thế nên, khi xa quê, nhiều người vẫn thường tìm đến các quán ăn xứ Quảng để thưởng thức món ăn giản dị, nhưng thơm ngon này, hoặc bình dân hơn, là tự ra chợ tìm mua những rế cá nục hấp xứ Quảng, để về nhà tự chế biến.

Sau khi hấp, cá nục được phơi nắng từ 5 - 6 giờ nên có thể bảo quản được lâu. 

Cẩm Thành, ai đã đặt tên?

Cẩm Thành là mỹ từ của thành cổ Quảng Ngãi, được xây dựng năm 1807, hoàn thành năm 1815, nơi đặt hành cung và bản doanh của bộ máy chính quyền hàng tỉnh lúc bấy giờ. Người xưa cho rằng địa cuộc nơi đây tụ hội khí thiêng, văn mạch của miền đất núi Ấn, sông Trà, nên Cẩm Thành trở thành địa danh văn hoá của Quảng Ngãi. Chính vì vậy, khi toà thành không còn nữa, mỹ từ Cẩm Thành vẫn tiếp tục tồn tại mang theo niềm tự hào của một vùng văn hoá địa linh, nhân kiệt.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, tháp nước tọa lạc ngay cạnh Viễn thông Quảng Ngãi trở thành nét xưa, chấm phá giữa nhịp sống hối hả ngày nay. Ảnh: TL 

Người đem nghề trống Đọi Tam vào đất Quảng

Thời điểm 2 tháng trước Tết Trung thu, cũng là khoảng thời gian hối hả và quan trọng nhất trong năm của các hộ gia đình có nghề truyền thống làm trống múa lân. 

Xuất thân từ làng nghề trống Đọi Tam (Đọi Sơn, Duy Tiên, Hà Nam) danh tiếng, ông Nguyễn Quang Thắng vào Quảng Ngãi đã hơn 20 năm và mở cơ sở sản suất các loại trống như trống lân sư rồng, trống trường, trống hội... đặt tại 684 Nguyễn Văn Linh, TP.Quảng Ngãi. Hằng năm, cơ sở của ông Thắng sản xuất hàng trăm chiếc trống các loại, chủ yếu phục vụ thị trường trong tỉnh.

Hơn 20 năm gầy dựng thương hiệu nơi đất khách quê người, cơ sở sản suất trống của ông Thắng ngày càng được nhiều người biết đến nhờ uy tín và chất lượng, hiệu trống của ông cũng là một trong những nơi sản xuất trống lớn nhất Quảng Ngãi.

Mùng quân tím đỏ tuổi thơ

Những trái mùng quân nho nhỏ, tròn xinh, chín màu tím đỏ được bày bán giữa phố. Kỷ niệm của một thời thơ ấu tràn về, ngập tràn trong nỗi nhớ thương. Quên sao được những buổi đi học về cùng chúng bạn cầm sào chọc bồ quân, tiếng cười nói vui vẻ, xôn xao cả một góc trời tuổi thơ. 

Mùng quân, một số nơi còn gọi là hồng quân, bồ quân, bù quân. Cây mùng quân dáng không đẹp mấy, thân giòn, nhiều gai, cành rũ như dáng liễu nhưng được người ta ưa chuộng vì trái của nó được xếp vào loại “đặc sản” miền quê.

Thuở xưa, mùng quân nhiều lắm. Vài nhà là có một nhà trồng. Họ trồng trước sân hoặc sau vườn để làm cảnh, làm bờ rào, ăn quả, làm thuốc.

Tôi nhớ, thường thì từ tháng 8 trở đi, mùng quân cho trái chín rất nhiều. Nhà nào trồng dày thì thu hoạch mỗi ngày vài chục ký quả là chuyện bình thường. Ăn không hết thì đem cho làng xóm, số ít ngâm rượu. Rượu mùng quân ngon không kém rượu dâu tằm, rượu nho.

Mùng quân được bày bán, người mua nhiều thì vài ký về ngâm rượu, ít thì nửa ký, một ký để ăn. 

Cái thiêng ở đền cụ Bùi

Có thể quan niệm về cái thiêng ngày nay có khác với ngày xưa. Và đền cụ Bùi Tá Hán dù quan niệm về cái thiêng thế nào thì sự tồn tại ấy đến ngày nay cũng nhờ phần nhiều ở cái thiêng.
Trước hết, chúng ta cần nhớ rằng “sinh vi tướng, tử vi thần” (sống là tướng, chết là thần) là một quan niệm phổ biến, ít ra là ở người Việt. Chẳng hạn Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, sau khi từ trần đã được thờ như thần, người đời tôn kính gọi là Đức Thánh Trần. Quan niệm phương Đông thường cho rằng phàm đã là tướng thường có hành tung khác thường, sau khi cứu đời giúp nước, sẽ trở thành thánh nhân. Những kẻ chức vị có cao bao nhiêu mà tầm thường cũng không được như thế.

Cụ Bùi Tá Hán nguyên là Thừa tuyên sứ Quảng Nam vào nửa sau thế kỷ 16, dưới thời Lê Trung hưng, cũng được liệt hạng là người phi phàm. Chưa kể những sắc phong thần có phần làm tăng thêm “uy danh” do các triều đại sau dành cho cụ, thì những lời truyền cũng đã cho thấy đền thờ cụ rất thiêng - tất nhiên theo quan niệm của người xưa.

Đền thờ Trấn quốc công Bùi Tá Hán. Ảnh: Ng.Viên