Đào Duy Từ (1572 – 1634) là một gương mặt danh nhân
xuất chúng trong sử Việt. Được coi là một thiên tài quân sự, ông đã viết
bộ sách quân sự “Hổ trướng khu cơ” và cũng là người thiết kế lũy Trường
Dục hay lũy Thầy, một công trình quân sự nổi tiếng trong sử sách. Ảnh:
Di tích lũy Trường Dục ở Đồng Hới, Quảng Bình.
Bốn thế kỷ trước, các phương tiện đo đạc chưa chuẩn xác như ngày nay.
Chỉ bằng cách nhìn hình thế núi sông, Đào Duy Từ đã hiến kế cho chúa
Nguyễn Phúc Nguyên xây dựng một hệ thống công trình phòng ngự bền vững nhằm chặn ngang đường tiến quân của quân Trịnh.
Dưới sự tham mưu của Đào Duy Từ, lũy Trường Dục được xây dựng từ năm
1630. Đây là hệ thống tường thành bằng đất bắt đầu tại làng Trường Dục
chạy tới phá Lạc Hải, dọc bờ sông Rào Đá đến giáp sông Nhật Lệ, lại
ngược theo tả ngạn đến Quảng Xá.
Lũy dài hơn 12 km, có nơi cao hơn 3 mét, chân lũy rộng từ 6-8 mét. Để
củng cố thêm, sau này Đào Duy Từ còn thiết kế thêm lũy Động Hải, tạo thế
tương hỗ cho các công trình phòng thủ khu vực tranh chấp Trịnh - Nguyễn.
Lũy Trường Dục đã phát huy xuất sắc vai trò phòng ngự trong lịch sử cuộc
phân tranh giữa hai dòng họ Trịnh - Nguyễn. Năm 1648, quân Trịnh chiếm
được Động Hải và dinh Quảng Bình nhưng không thể vượt nổi lũy Trường Dực
Đến năm 1672, chiến sự lại diễn ra ác liệt tại lũy Động Hải. Quân Trịnh
đã đánh ròng rã mấy tháng trời nhưng không thể vượt qua được phòng tuyến
vô cùng vững chắc do Đào Duy Từ xây dựng.
Nhờ có lũy Trường Dục, chúa Nguyễn đã duy trì được cục diện giằng co với
quân đội của chúa Trịnh non nửa thế kỷ. Cuộc chiến bất phân thắng bại
đã dẫn tới việc hai bên lấy sông Gianh làm ranh giới phân chia Đàng
Trong – Đàng Ngoài. Ảnh: Quảng Bình Quan ở Đồng Hới, một công trình
thuộc hệ thống lũy Trường Dục xưa.
Để ghi ơn Đào Duy Từ như một người thầy lớn, dân gian gọi lũy Trường Dục
đơn giản là lũy Thầy. Tầm quan trọng của lũy Thầy đã đi vào văn học dân
gian, qua các câu “Thứ nhất thì sợ lũy Thầy, thứ nhì thì sợ lầy Võ Xá”
hay “Có tài thì vượt sông Gianh / dẫu thêm hai cánh trường thành khó
bay”.
Các sử gia thời hiện đại đánh giá, trong lịch sử phong kiến trung đại
Việt Nam, hiếm có công trình nào mang tác dụng phòng thủ lâu dài, ảnh hưởng
đến cục diện của cả một cuộc chiến lớn như hệ thống thành lũy mà Đào Duy
Từ đã xây dựng ở mảnh đất miền Trung.
Trong 8 năm cống hiến tài năng trí tuệ của mình cho chúa Nguyễn, Đào Duy
Từ đã bộc lộ được toàn bộ khả năng của mình và ghi dấu trong sử Việt
với tư cách một trong những bậc đại công thần, một chiến lược gia kiệt
xuất...
Quốc Lê
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét