Nằm trên cấp nền thứ hai bên trái của chùa Dạm (xã Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh), cột đá chùa Dạm được xây dựng vào thế kỉ thứ 11, được coi là hiện vật điêu khắc hoành tráng, hoàn mỹ nhất của nhà Lý còn tồn tại đến nay.
Cột có chiều cao hơn 5m (chưa tính phần chìm dưới lòng đất), nặng trên 40 tấn, gồm hai phần: phần cột và phần bệ đá
Phần bệ đá gồm hai cấp cao 0,80m, đường kính chân bệ khoảng 4,5 m, được chạm hoa văn sóng nước thời Lý.
Phần cột được chia thành 3 phần. Phần dưới là khối hộp vuông 1,35m x
1,60m có những vết đục nhám thô phác. Trụ tròn phía trên có đường kính
1,35m
Phần trụ tròn là nơi tập trung tinh hoa mỹ thuật của cột đá, được chạm
nổi đôi rồng theo đồ án “lưỡng long hiến châu”. Đây chính là điểm nhấn
của phần thân cột đá, và cũng là nét đặc trưng mỹ thuật thời Lý.
Đầu rồng nhô cao chầu nhau, miệng ngậm ngọc, được chạm khắc với những
hoa văn vô cùng tinh xảo. Chân trước cặp rồng chụm lại dâng một viên
ngọc cùng cỡ với viên ngọc ngậm ở miệng
Toàn thân rồng có vẩy khép, uốn lượn nhịp nhàng, mềm mại. Chân rồng có 5 móng, cong và nhọn sắc như móng chim
Đôi rồng ngoắc đuôi vào nhau, uốn quanh thân cột
Ở những khe trống, người thợ xưa còn dùng những chi tiết hoa văn cúc dây
để “trám” vào những chỗ trống cho thêm phần hài hòa, sinh động
Phần trên cùng trụ tròn có những lỗ mộng, có thể là kết cấu đảm bảo cho
vấn đề chịu lực của hệ thống dầm cho hệ thống công trình phía trên đỉnh
cột mà nay đã mất đi
Suốt nhiều năm qua, vấn đề giải mã ý nghĩa biểu tượng cột đá này đã diễn
ra sôi nổi. Trong số các ý kiến đưa ra thì có hai giả thuyết chủ yếu
Thứ nhất, cột đá chùa Dạm là một chiếc linga (dương vật) mang tinh thần
của tín ngưỡng phồn thực của người Việt trong sự giao thoa với văn hóa
Chămpa - Ấn Độ. Thứ hai, cột đá chùa Dạm là một phế tích còn lại của
kiến trúc Liên hoa đài của chùa Dạm thuở ban đầu
Dù ý nghĩa thực sự của cột đá chùa Dạm chưa được làm sáng tỏ, vẫn phải
khẳng định đây là một tuyệt tác không chỉ của thời Lý mà trong cả lịch
sử nền mỹ thuật Việt
Việc nghiên cứu cột đá chùa Dạm dưới góc độ mỹ thuật sẽ cho ta hiểu được
sâu sắc nghệ thuật Phật giáo thời Lý trong tiến trình lịch sử mỹ thuật
Phật giáo Việt Nam
Với những giá trị lịch sử và mỹ thuật hiếm có, vào tháng 12/2017, cột đá chùa Dạm đã được công nhận là Bảo vật quốc gia của Việt Nam
Quốc Lê
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét