Sông núi Tây Ninh

Cho dù sông Sài Gòn chính là nơi người Tây Ninh lập nên kỳ tích vào cuối thế kỷ 20, sông Vàm Cỏ Đông lại nằm trong tình yêu và nỗi nhớ của những người con vùng biên nắng cháy da người, và có thể cả người đến từ những miền quê khác.

Đấy! Như nhạc sĩ Hoàng Việt, người từng viết nên bản Tình ca bất hủ; khi “nếm mật nằm gai” trong kháng chiến chống Pháp, trên những vùng rừng của chiến khu Dương Minh Châu rất gần sông Sài Gòn, thì ca khúc nổi tiếng khác của ông là Lên ngàn lại là viết về sông Vàm Cỏ Đông, được sáng tác năm 1952, sau trận lũ lịch sử Nhâm Thìn. Đến nay, sau 71 năm, người cả nước vẫn hào hứng với từng câu hát: “Hò ơ… dòng sông chảy xiết lái thuyền chèo đi/ Trên sông Vàm Cỏ Đông, nước chảy ngược dòng…”.

Giai điệu da diết này là không thể quên, nhất là vào những tháng cuối năm con nước lớn dềnh lên lai láng đôi bờ sông Vàm Cỏ Đông. Và cũng không thể quên những lời thơ của một nhà thơ chiến đấu ở phía hạ nguồn sông trên đất Long An, đấy là Hoài Vũ với Vàm Cỏ Đông: “Vàm Cỏ Đông, ơi hỡi dòng sông/ Nước xanh biêng biếc chẳng đổi thay dòng/ Đuổi Pháp đi rồi nay đuổi Mỹ xâm lăng/ Giặc đi đời giặc, sông càng xanh trong…”.

Sông Vàm Cỏ Đông qua Gò Dầu.

Từng có hải đăng trên biển Hoàng Sa

Thời thuộc Pháp, nhiều đợt khảo sát địa mạo, địa chất đã được tiến hành, làm nền tảng để mở hướng khai thác hàng hải và nguồn lợi trên quần đảo Hoàng Sa. Một trong những vấn đề được người Pháp xem trọng là xây dựng hải đăng.

Hải đăng Hoàng Sa. Ảnh: NTBHS

Mùa săn cá đồng

Vào mùa mưa, nhiều người dân ở vùng thôn quê thường tranh thủ đi bắt cá đồng để cải thiện bữa ăn gia đình và có thêm thu nhập. Nghề này cũng có rất nhiều thú vui.

Mưa về nhớ món chuối kho

Những ngày mưa về dễ làm lòng người lắng dịu lại. Vào những ngày như thế, có những hương xưa vị cũ nơi quê nhà tưởng như đã phai nhạt từ rất lâu lại nghe dậy đâu đây bên mình…

Món ốc um chuối ngon khó chối từ.

Cuối tuần, cô hàng xóm về thăm quê mang sang cho nải chuối lùn còn xanh với nắm lá lốt. Chút quà quê giản dị vậy thôi nhưng làm tôi chợt nghe lòng xốn xang nhớ nhiều kỷ niệm của những mùa mưa nơi quê nhà xứ Quảng ngày nhỏ. Tôi làm món chuối kho cho cả nhà và kể cho các con về “lai lịch” của món ấy.

“Hải trình chí lược” tư liệu quý về Lý Sơn

“Hải trình chí lược” (lược ghi trên đường vượt biển) của Phan Huy Chú (1782 - 1840) là thư tịch quý về biển đảo Việt Nam thời Nguyễn. Đây là tác phẩm sớm nhất ghi lại hành trình vượt biển đi xuống phương Nam của người Việt, là tư liệu quan trọng về tình hình biển đảo Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX.

Tác phẩm “Hải trình chí lược” ra đời năm 1833, ghi lại hành trình vượt biển của Phan Huy Chú và phái bộ vào mùa đông năm 1832, đi xuống phương Nam, đến Tân Gia Ba (Singapore) và Lưu Giang Ba (Batavia, một đảo thuộc Indonesia) - nơi có sự hiện diện của người phương Tây, với mục đích xem xét phong tục của các nước lân bang cho triều đình.

Đình làng An Hải (Lý Sơn). ẢNH: VÕ MINH TUẤN

Đậm đà sò mía nấu canh chua

Sớm mai, má từ chợ cá trở về với nụ cười thật tươi vì mua được vài ký sò mía. Tôi lăng xăng nhẩm tính những món ngon quen thuộc. Sò mía hấp sả ngọt ngào thơm lừng, sò mía nướng nhả vị béo ngậy lẫn mặn, cay, cháo sò lại có vị ngon đậm đà. Nhưng thích nhất vẫn là nồi canh sò mía má nấu chua. Những ngày mùa đông gió lạnh, canh sò mía nấu chua như một liều thuốc giải cảm, tăng sức đề kháng. 

Hấp dẫn tô canh sò mía nấu chua.

Giòn ngon gỏi tù hủ dừa

Khi mấy cây dừa được đốn hạ, phần tù (có nơi gọi là củ) hủ dừa mẹ tôi chia cho hàng xóm mỗi nhà một ít ăn lấy thảo. Tù hủ dừa có thể ăn sống, trộn gỏi, nấu canh, xào với tôm, thịt, hoặc sử dụng trong các món kho, hầm và làm nhân bánh xèo.

Hương vị bánh ú sắn

Mới đây, tôi được người thân biếu hai cặp bánh ú chế biến từ củ sắn tươi, nhân đậu đen, mang hương vị đậm đà quê kiểng, hương vị khiến tôi nhớ về thời bao cấp mà bữa cơm hàng ngày luôn gắn với củ sắn, củ khoai...

Bánh ú sắn. Ảnh: NGUYỄN ĐIỆN NGỌC

Trong những năm công tác ngành lâm nghiệp tại huyện Trà My (cũ), hàng tháng tôi được cấp 19kg lương thực, trong đó chiếm tới 70% độn. Chất độn chủ yếu là sắn lát phơi khô, họa hoằn lắm mới được một vài ký hạt bo bo hay mì sợi.

Mùa cá đồng

Khi những trận mưa liên tiếp đổ xuống kèm theo gió chướng, nước trên đầu nguồn đổ về hạ lưu sông Thu Bồn mang theo màu đỏ phù sa, thì mùa cá đồng ở xứ Quảng cũng bắt đầu rộ.

Cá đồng - món ngon mùa mưa lụt.

Những ngày đông, đi dọc triền sông hay bờ ruộng, bờ khe, mương nước… sẽ thấy rất nhiều người mang tơi, đội nón đứng quăng lưới, kéo vó chờ bắt cá. Bên cạnh đó là những đứa trẻ hiếu kỳ chờ người lớn kéo cá lên để nhặt nhạnh mớ cá nhỏ đem về cho mẹ. Tôi từng là một trong những đứa trẻ hiếu kỳ đó cách đây gần nửa thế kỷ.

Ngọt thanh mướp xào nấm rơm

Mướp xào nấm rơm là món ăn mang đậm hương vị quê nhà, với mùi thơm và ngọt thanh đặc trưng của mướp và nấm rơm.

Người dân ở quê tôi dự trữ thức ăn cho trâu, bò bằng cách dựng các cây rơm. Nhớ ngày trước, những cây rơm của hàng xóm không chỉ là nơi tụi trẻ chúng tôi chơi trốn tìm, mà ở đó còn thú vị bởi nấm rơm mọc quanh. Cứ đôi ba tuần, tụi trẻ con chúng tôi lại cắp rổ đi khắp các cây rơm để hái nấm. Có hôm, tôi hái được nhiều nấm, vội chạy về khoe với bà, với mẹ. Bà thường chế biến các món ăn từ nấm, mà tôi thích nhất là mướp xào nấm rơm.

Món mướp xào với nấm rơm.