Mùa Trung thu về thăm 'làng đèn ông sao' Báo Đáp

Ít ai biết rằng những chiếc đèn ông sao từ Bắc vô Nam, từ những con phố nhộn nhịp như Hàng Mã đến những con đường làng quê yên bình đều được làm ra ở ngôi làng Báo Đáp (Nam Định).

"Chiếc đèn ông sao sao năm cánh tươi màu 

Cán đây rất dài, cán cao qua đầu..." 

Hình ảnh chiếc đèn ông sao đã gắn liền với kí ức tuổi thơ của mỗi người, một món quà đồ chơi truyền thống không thể thiếu và đã trở thành biểu tượng của đêm Trung thu. Nhưng ít ai biết rằng hàng triệu chiếc đèn ông sao được bán khắp miền Nam Bắc hầu như đều có xuất xứ từ một ngôi làng yên bình của đồng bằng Bắc Bộ: làng Báo Đáp.

Làng Báo Đáp nằm cách thành phố Nam Định 8 km, thuộc địa phận xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, với hơn một nửa số hộ trong làng gắn bó với nghề truyền thống làm đèn ông sao, mỗi năm sản xuất ra khoảng hơn 2 triệu chiếc đèn. 

Từ cổng làng ta đã bắt gặp hình ảnh những chiếc đèn ông sao quen thuộc. 

Nhà thờ đổ “ngạt thở” bên bờ biển Xương Điền

Địa điểm du lịch nổi tiếng ở Nam Định đang dần mất đi vẻ đẹp hoang sơ, tự nhiên mà thay vào đó là hàng quán bủa vây tứ phía.

Hàng quán đua nhau mọc lên như nấm từ một năm trở lại đây 

Chúng tôi ngao ngán trở lại nhà thờ đổ có tên gọi Trái Tim bên bờ biển Xương Điền, Nam Định vào một ngày hè cuối tháng bảy. Bởi nhìn từ xa, nhà thờ đổ chỉ còn trơ một phần tháp nhọn, nhô lên trên một tổng thể chật kín những lều bạt và hàng quán. 

Hà Nội có trà đá, Thành Nam có trà hòm

Nếu như Hà Nội có trà đá vỉa hè, Sài Gòn có cà phê bệt trở thành nét văn hoá vỉa hè bình dân thì ở mảnh đất Nam Định lại có thứ “đặc sản” với tên gọi rất lạ... trà hòm. 

Những quán trà hòm được bán quanh nhà máy dệt Nam Định đang dần biến mất. Khi nhà máy này đang bị đập bỏ - Ảnh: NAM TRẦN 

Nó là một phần thành Nam xưa, gắn liền với lịch sử nhà máy dệt Nam Định và những ký ức tự hào một thời của một nhà máy dệt từng lớn nhất Đông Dương.

Cuộc sống diêm dân trên cánh đồng muối Nam Định

Đến Nam Định, bạn không nên bỏ qua trải nghiệm khám phá cuộc sống diêm dân trên hành trình ghé thăm nhà thờ đổ hay biển Quất Lâm.

Cánh đồng muối nổi tiếng bậc nhất Nam Định nằm ở thôn Văn Lý, xã Hải Lý, huyện Hải Hậu. Như bao diêm dân khác, những người làm muối ở đây rất vất vả để cho ra được những hạt muối trắng ngần. 

Con đường hoa mười giờ rực rỡ dài 3 km ở Nam Định

Những con đường bê tông trở nên lãng mạn với các luống hoa đủ sắc màu bên ruộng lúa xanh mướt.

Những ngày đầu hè, có dịp tới thăm xóm 5 (xã Hải Quang, Hải Hậu, Nam Định), bạn sẽ thấy thích thú với con đường bê tông trồng hoa hai bên. 

Những ngôi nhà mái rạ ở 'thủ phủ' gạo tám

Đến Hải Hậu (Nam Định), đi trên các con đường quê, thỉnh thoảng sẽ bắt gặp những ngôi nhà mái rạ trông rất đẹp mắt.

Đây là ngôi nhà mái rạ xây dựng từ năm 1975 của gia đình ông Trần Công Tâm, 70 tuổi, tại tổ 4, thị trấn Yên Định, Hải Hậu. 

Mái nhà hoàn toàn làm bằng rạ có độ dày gần 1 m, bên trong được liên kết bằng các cột, rui, mè rất chắc chắn. 

Nhờ kết cầu này mà trong nhà luôn ấm vào mùa đông và mát vào mùa hè. 

Để làm nhà mái rạ tốn kém hơn làm trần bê tông. Một bộ mái rạ tốn ít nhất 10 triệu đồng tiền mua rạ chất lượng tốt từ ruộng, vật liệu tre, gỗ, tiền công thợ và khoảng 5 năm phải thay một lần. 

Trên nóc nhà có 5 ụ rơm nhỏ, gọi là các con rơm hay "ngũ phúc", là các thanh tre, thép, được cuộn rạ để bắt chặt mái, tránh gió bão và cũng để trang trí cho mái nhà. 

Bên dưới mái nhà có hệ thống rui mè rất chắc chắn. 

Ngôi nhà trải qua hơn 40 năm nhưng đến nay vẫn rất chắc chắn, chỉ có mái rạ là 5 năm thay một lần. 

Chủ nhân ngôi nhà là một nghệ nhân trồng đào cảnh. Năm nay 70 tuổi, sức khỏe đã yếu, ông chuyển sang trồng gừng. Vườn gừng già đem lại cho ngôi nhà một khung cảnh khác lạ. 

Mạnh Quân

VnExpress Du lịch - 13/02/2016

Về phố Khách, Nam Định ăn bánh xíu páo

Cùng với bánh nhãn, bánh gai, kẹo sìu châu… bánh xíu páo đã làm nên sắc màu ẩm thực riêng có của vùng đất dệt Nam Định.

Bánh xíu páo chuẩn Nam Định phải lớp vỏ vàng ruộm, giòn giòn mà vẫn có độ mềm - Ảnh: Nguyễn Hương 

Những sáng sớm mùa đông, được cầm trên tay chiếc bánh xíu páo nóng hổi, vàng ươm để thưởng thức, lớp vỏ giòn rụm, mềm mại và lớp nhân thơm nức béo ngậy bạn sẽ cảm nhận được sự thú vị và khó có thể quên được hương vị vừa lạ vừa quen của loại bánh này.

Lăng Mẫu Liễu Hạnh

Về Nam Định, bạn bảo là sẽ đưa tôi đến viếng Lăng Mẫu. Tôi ngờ ngợ, hỏi lại:

• Mẫu nào?

• Mẫu Liễu Hạnh đấy anh!

• Lăng là nơi chôn cất đấy chứ?

• Chứ còn thế nào nữa? Anh khéo hỏi.

Biết sao tôi thắc mắc không? Bởi vì theo truyền thuyết thì Mẫu Liễu Hạnh là một trong 4 vị Tứ Bất Tử của Việt Nam (cùng với Thánh Tản Viên, Chử Đồng Tử và Thánh Gióng). Đã bất tử thì tất nhiên là không chết, mà đã không chết thì... lấy đâu ra lăng? Lại nữa, giả dụ có chết đi, thì thời của Bà cách đây mấy ngàn năm rồi, làm gì còn dấu vết lăng mộ chứ? Cứ xem các vị cùng thời (các vua Hùng chẳng hạn), có ai còn mồ mả chi đâu, hoạ chăng chỉ có đền thờ!

Tôi không hỏi thêm, không phải vì giấu dốt, mà vì trong chuyện tìn ngưỡng - tâm linh có khi mình không rõ, hỏi bậy thì sẽ thất thố, làm buồn lòng người đối thoại. Thôi thì cứ đến viếng lăng cho biết.

Dẻo thơm gạo tám Hải Hậu

Hải Hậu - miền đất nằm ở hạ lưu sông Hồng với nhiều đặc sản nổi tiếng như bánh nhãn, bánh chưng bà Thìn, kẹo lạc... Thế nhưng, thứ gắn bó với thương hiệu Hải Hậu, đi đâu cũng được mọi người nhớ tới chắc hẳn phải là gạo tám xoan. 

Hạt gạo Hải Hậu nhỏ dài nhưng mẩy và đều hạt - Ảnh: Trần Trang 

Có lẽ, do đặc điểm thổ nhưỡng của vùng miền, những cánh đồng lúa mênh mông được hai bờ sông Ninh Cơ bồi đắp quanh năm đã sản sinh ra loại gạo tám xoan đặc biệt với mùi vị không lẫn được vào đâu và không nơi nào có thể trồng được giống gạo này.

Bữa tối trên chòi canh ngao ở biển

Trong nhiều hành trình biển đảo, những bữa ăn được thưởng thức giữa bốn bề mênh mang biển cả luôn mang lại nhiều cảm giác. Và bạn đã bao giờ trải nghiệm trên một chòi canh ngao vùng duyên hải? 

Thuyền đưa khách khám phá khu nuôi ngao vùng duyên hải Nam Định - Ảnh: Thủy Trần 

Hà Nội mưa gió bão bùng, chúng tôi vẫn quyết định đi về phía biển nhằm hướng Giao Xuân, Giao Thủy, Nam Định thẳng tiến.

Đến với Mẫu Thượng Ngàn

Tôi đọc Mẫu Thượng Ngàn của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh đã lâu lắm rồi, từ khi sách mới ra. Thế nhưng thú thiệt là đọc vì ái mộ nhà văn qua tiểu thuyết Hồ Quý Ly đã đọc, chứ không phải vì háo hức muốn biết về Mẫu Thượng Ngàn. Ngay cả cái tựa Mẫu Thượng Ngàn, lúc ấy tôi còn chưa hiểu nó nghĩa là gì cơ mà!

Đọc xong rồi, hay thì có hay, nhưng phải thú thiệt một lần nữa là chưa cảm nhiều. Điều này cũng dễ hiểu thôi, hình tượng Mẫu, đạo Mẫu và Mẫu Thượng Ngàn không phải là hình ảnh quen thuộc đối với một người sống ở miền Nam như tôi.

Thế rồi năm 2012, tôi ra Nam Định, được bạn T.H. Luyện đưa đi thăm quần thể di tích Phủ Giầy, nơi được xem là trung tâm điểm của các di tich thờ Mẫu tại Việt Nam. Tôi đã thăm qua phủ Công Đồng, phủ Tiên Hương, phủ Vân Cát, lăng Mẫu (và trước đó là phủ Tây Hồ ở Hà Nội), những nơi linh thiêng thờ Mẫu. Cảm ơn bạn, bấy giờ tôi mới hiểu thêm Mẫu sống trong tâm thức người dân từ ngàn xưa đến tận bây giờ như thế nào.

Tuyệt đẹp bình minh bên nhà thờ đổ Nam Định

Cách Hà Nội khoảng 120km, nhà thờ đổ thuộc xã Hải Lý, huyện Hải Hậu (Nam Định) là một điểm tham quan độc đáo thu hút rất nhiều người ghé thăm và cũng là bối cảnh cho rất nhiều bộ ảnh cưới cũng như một số bộ phim truyền hình.

Nhà thờ uy nghi hoành tráng trầm mặc giữa bầu trời đầy sao rực sáng 

Bánh xíu páo - món ngon gốc Hoa ở Nam Định

Vỏ xíu páo vàng ươm, nhân bùi béo ngậy, dậy mùi của thịt, tiêu xay. Các vị hòa quyện vào nhau khiến bánh trở thành món quà vặt thú vị của người dân thành Nam.

Bánh xíu páo với hình dáng nhỏ xinh đã theo chân người Hoa đến Nam Định từ rất lâu. Chiếc bánh giản dị, trông qua giống một chiếc bánh bao chiên nhưng nhân như bánh nướng và vỏ ngoài tựa bánh pía Sóc Trăng.

Nguyên liệu làm bánh chủ yếu gồm bột mì, thịt, trứng, bột, mỡ lợn và một số gia vị đặc trưng tùy theo cách làm gia truyền của mỗi gia đình.

Để làm bánh ngon, người ta thường ướp thịt lợn thăn với tỏi băm nhỏ, ngũ vị hương, dầu hào, mật ong rồi đem rán cho đến khi chuyển sang màu cánh gián và thơm nức. Thịt xá xíu được cắt hột lựu trộn cùng với mộc nhĩ, mỡ lợn và nửa quả trứng gà luộc làm nhân. 

Bánh xíu páo với lớp nhân gồm thịt, mỡ, trứng với lớp vỏ bánh mềm, thơm. Ảnh: Út Liên 

Đường về, Hải Lý

Bức ảnh nhà thờ đổ ở Hải Lý ám ảnh tôi trong một thời gian rất dài, để không biết bao lần đã lên kế hoạch với bạn đồng hành mà rồi đành lỗi hẹn. Để rồi, hôm nay xứ đạo “đãi người”... 

Nhà thờ đổ trên bờ biển Hải Lý - Ảnh: Băng Giang 

Chúng tôi đi về phía nam, không bản đồ, không lịch trình, không địa danh nào cụ thể. Chỉ biết, chuyến đi ngẫu hứng về Hải Lý sẽ bắt đầu bằng một cái tên danh tiếng: nhà thờ chính tòa Phát Diệm ở thị trấn Kim Sơn, Ninh Bình nằm cách Hà Nội chừng 120km.

Tục rước lửa đêm giao thừa độc đáo ở Nam Định

Người La Xuyên duy trì tục rước lửa đêm giao thừa đồng nghĩa với việc bảo tồn, lưu giữ một nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của cha ông.

Rước lửa đêm giao thừa là một trong những lễ tục có từ xa xưa của người dân làng mộc La Xuyên, xã Yên Ninh, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Không chỉ thể hiện lòng thành kính, ghi nhớ công ơn đối với Tổ nghề, ngọn lửa đỏ trong đêm giao thừa còn tượng trưng cho ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng, mọi người gặp nhiều may mắn, gia đình hạnh phúc.

Thanh niên chờ lấy lửa tại Đình Phủ La Xuyên

Xôi cá rô, món ngon của đất Thành Nam

Hạt nếp dẻo mềm kết hợp với thịt cá rô đồng chắc nịch, phảng phất vị hành và nồng ấm của tiêu làm nên món xôi ngon nổi tiếng xa gần của đất Nam Định.

Không chỉ nổi tiếng là đất học, Nam Định còn nức tiếng gần xa bởi sở hữu những món ngon khó cưỡng. Một trong số đó là xôi cá rô - thứ quà sáng dân dã nhưng luôn khiến những người con xa quê khắc khoải nhớ về.

Xôi cá rô là sự kết hợp hài hòa của cá rô đồng và gạo nếp - những nguyên liệu sẵn có của vùng đất trù phú này. Theo kinh nghiệm dân gian, vào mùa mưa, cá rô đồng thịt ngon, khỏe mạnh và đầy bụng trứng, rất phù hợp để chế biến món xôi cá rô đặc sản. Lúc này, người dân thường ra đồng, tìm kênh rạch, ruộng, mương để bẫy bắt cá. 

Cá rô rất khỏe, vây sắc, nếu không cẩn thận dễ bị vây cá đâm vào tay. Ảnh: Lai Buu 

Vẻ đẹp thanh bình ở làng quê Cổ Chất

Nằm nép mình bên dòng sông Ninh hiền hòa, trên trục đường đi từ trung tâm thành phố Nam Định ra biển Quất Lâm, làng Cổ Chất nổi tiếng với nghề nuôi tằm, ươm tơ là điểm dừng chân thú vị.

Cách trung tâm thành phố Nam Định chừng 20km, làng Cổ Chất thuộc xã Phương Đình, huyện Trực Ninh. 

Vẻ đẹp hoang sơ của nhà thờ đổ Nam Định

Dù hoang tàn, nhà thờ đổ thuộc xã Văn Lý, huyện Hải Hậu vẫn thu hút nhiều du khách và tay máy nhờ sự hội tụ của trời biển, nắng gió và cát trắng.

Trước đây, ngay bên bờ biển Xương Điền, xã Hải Lý, huyện Hải Hậu này là một quần thể gồm nhiều nhà thờ lớn nhỏ. 

10 nhà thờ đẹp ở Nam Định

Là một trong những tỉnh có nhiều nhà thờ đẹp nhất cả nước, các công trình tôn giáo ở Nam Định mang đậm kiến trúc Gothic với những mái vòm nhọn đặc trưng.

1. Tòa giám mục Bùi Chu

Tọa lạc trên địa phận xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường từ năm 1885, trải qua hơn 100 năm cùng thời gian, tòa giám mục Bùi Chu vẫn uy nghiêm, bề thế. Với chiều dài 78 m, rộng 22 m và cao 15 m, nơi đây thường gắn liền nhiều sự kiện quan trọng. 

Đến 'Tiểu Vương cung Thánh đường' Phú Nhai

Đó là ngôi nhà thờ to nhất Đông Nam Á nằm ở xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định cách thủ đô Hà Nội khoảng 90km, nhà thờ Phú Nhai. 

Tôi để ý tới nhà thờ Phú Nhai không phải vì "nghe đồn" đó là ngôi nhà thờ to nhất Đông Nam Á mà ấn tượng vì một lý do hoàn toàn cảm tính khác, đó là người ta gọi nhà thờ Phú Nhai bằng một cái tên vô cùng đẹp đẽ: Tiểu Vương cung Thánh đường. 

Nhà thờ Phú Nhai nằm ở xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường. Nhà thờ gốc được xây dựng vào năm 1886 với phong cách kiến trúc Gothic mang đậm dấu ấn Tây Ban Nha, đến năm 1993, nhà thờ Phú Nhai được xây lại theo phong cách Gothic Pháp.