Ngôi chùa Sắc tứ ở Biên Hòa

Đi trên đường Bùi Hữu Nghĩa (Biên Hòa) về hướng Tân Vạn, ta thấy có một bảng tên chùa khá dài và lạ: Chùa Sắc Tứ Hộ Quốc Quan, chùa thuộc địa phận Tân Vạn, gần Chợ Đồn.

Chùa Sắc Tứ là tên gọi chung cho các ngôi chùa được triều đình sắc phong, thường là do có công lớn hoặc được thừa nhận chính thức có giá trị đặc biệt về tôn giáo, lịch sử và văn hóa. Còn Hộ Quốc là bảo vệ đất nước.

Đã Sắc tứ mà còn Hộ Quốc nữa, ngôi chùa này ắt là vô cùng nổi tiếng!

Tam quan chùa Sắc tứ Hộ quốc. Ảnh: Báo Đồng Nai

Bửu Quang tự, ngôi chùa Nam tông Kinh đầu tiên ở Việt Nam

Tui ghé thăm ngôi chùa Bửu Quang một cách vô tình, nhân dịp đi Gò Dưa viếng mộ Trịnh Công Sơn. Khi gần đến mộ nhạc sĩ họ Trịnh ở nghĩa trang chùa Quảng Bình, tui bỗng thấy một khuôn viên rộng lớn nhiều cây xanh, trong đó thấp thoáng bóng dáng ngôi chùa và các tượng Phật. Nơi đây mang dáng vẻ của một ngôi chùa Nam tông Khmer vốn thường xuất hiện ở miền Tây hơn là những ngôi chùa thường thấy ở Sài Gòn khiến tui tò mò bước vô xem cho biết.

Chánh diện chùa Bửu Quang. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Quả thật đây là một ngôi chùa Nam tông, nhưng là Nam tông Kinh chớ không phải Nam tông Khmer. Còn hơn vậy nữa, đây là ngôi chùa Nam tông đầu tiên của người Việt ở Việt Nam. Đó là chuyện tui biết được về sau khi tìm hiểu về chùa Bửu Quang.

Chùa Bửu Đức - ngôi chùa Nam tông Việt ở Biên Hòa

Chùa Nam tông ở Việt Nam không nhiều. Theo số liệu thống kê do Giáo hội Việt Nam công bố đầu năm 2025 thì Việt Nam có 568 ngôi chùa Nam tông trên tổng số 18.544 ngôi tự viện Phật giáo cả nước, chỉ chiếm 3%. Trong các ngôi chùa Nam tông nói trên thì hầu hết là Nam tông Khmer, chỉ có 106 ngôi chùa Nam tông Việt, chiếm 19% - hay 0,6% tổng số ngôi tự viện trên cả nước.

Đồng Nai là địa phương có nhiều chùa Nam tông Việt nhất trên cả nước, nhưng theo tỷ lệ chung thì rất hiếm thấy chùa Nam tông ở Biên Hòa so với chùa Bắc tông. Một trong những ngôi chùa hiếm hoi đó là chùa Bửu Đức ở Bửu Long, Biên Hòa.

Kiến trúc chùa Nam tông có những nét khác so với chùa Bắc Tông, kiến trúc chùa Nam tông Việt lại khác với Nam tông Khmer. Chính vì vậy khi viếng thăm chùa Bửu Đức bạn sẽ thấy rất khác lạ, tạo nên sự chú ý.

Chùa Bửu Đức năm 2025. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Tượng Phật Di Lặc ở chùa Vĩnh Tràng là 1 trong 10 tượng Phật ấn tượng nhất thế giới?

Giữa tháng 2 năm nay, tạp chí Wanderlust của Anh đã đăng bài viết của Peter Moore giới thiệu 10 tượng Phật to lớn ấn tượng nhất thế giới, trong đó có tượng Phật Di Lặc tại chùa Vĩnh Tràng ở Mỹ Tho, Tiền Giang. (Xem bài viết tại đây: 10 of the world’s most impressive giant Buddha statues). VnExpress sau đó có trích dẫn thông tin này trong bài viết: Tượng Phật ở Tiền Giang trong 10 tượng Phật ấn tượng thế giới.

Tượng Phật Di Lặc ở chùa Vĩnh Tràng. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Chùa Nam tông Việt ở Việt Nam

Chùa ở Việt Nam

Mấy năm trước, trong những bài viết về chùa ở Việt Nam, tui tham khảo số lượng chùa (gọi chung là tự viện) ở Việt Nam như sau:

Số thống kê của Giáo hội Phật giáo Việt Nam được công bố trong Hội nghị thường niên Hội đồng Trị sự Trung ương các ngày 26 và 27-12-2003 được tổ chức tại Thiền viện Quảng Đức (TP. Hồ Chí Minh) là: 

14.401 ngôi tự viện, bao gồm:

• 12.036 chùa Bắc tông
• 539 chùa Nam tông Việt và Nam tông Khmer
• 361 tịnh xá Khất sĩ
• 467 tịnh thất
• 998 niệm Phật đường

Tổ đình Bửu Long, ngôi chùa Nam tông lớn nhất ở TPHCM. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Lan man ở một ngôi chùa Nam tông Việt - Chùa Phật Bảo

 1. 

Theo thống kê của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, ở Việt Nam có 18.544 ngôi tự viện, trong đó có 462 ngôi chùa Nam tông Khmer và 106 ngôi chùa Nam tông Việt. Tức là số chùa Nam tông Việt chỉ chiếm 0,6% tổng số chùa trên toàn quốc.

Ở TPHCM có 1.469 ngôi chùa, trong đó chùa Nam tông khoảng 25 ngôi. Ngược với tỷ lệ chung của cả nước, chùa Nam tông Việt nhiều hơn hẳn chùa Nam tông Khmer. Khoảng 22 ngôi chùa Nam tông Việt so với 3 ngôi chùa Nam tông Khmer. Dù vậy, tỷ lệ chùa Nam tông Việt cũng chỉ chiếm khoảng 1,5% tổng số chùa ở TPHCM.

Trong số hơn 20 ngôi chùa Nam tông Việt ở TPHCM, có lẽ Tổ đình Bửu Long ở đường Nguyễn Xiển là được nhiều người biết đến nhất. Ngoài ra còn những ngôi chùa Nam tông khác nữa, thí dụ như chùa Phật Bảo mà tui sắp nói tới đây.

Mặt tiền chùa Phật Bảo. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Thơ thẩn ở Đình Trung, Gò Công

Đình Trung ở Gò Công là kiến trúc dễ gây chú ý vì đây là ngôi đình cổ, uy nghiêm nằm giữa trung tâm thành phố, và đặc biệt hơn nữa, ngôi đình này có đến... 4 mặt tiền!

Đình Trung, Gò Công. Ảnh: Phạm Hoài Nhân, 2016

Một chi tiết thú vị nữa là vùng đất Gò Công này ngày xưa đã được người Pháp đặt tên là làng Thành Phố từ năm 1885. Ngôi đình làng xây dựng từ năm 1898, được gọi là đình làng Thành Phố - đó chính là ngôi Đình Trung ngày nay.

Theo một số nguồn, đình được đổi tên thành Đình Trung từ năm 2004 để phản ánh vị trí trung tâm của nó trong cộng đồng và vai trò là nơi thờ tự chung của ba thôn: Thuận Ngãi, Thuận Tắc và Long Chánh.

Lò Lu ở Tương Bình Hiệp

Lò lu Đại Hưng ở Tương Bình Hiệp

Hình trên là tui, chụp tại lò lu Đại Hưng, trên đường Lò Lu ở Tương Bình Hiệp, Thủ Dầu Một - tức là có một làng nghề làm lu ở đây. Vậy mà tìm trên Google hoặc hỏi các AI như ChatGPT, Gemini về các làng nghề ở Tương Bình Hiệp, Thủ Dầu Một, Bình Dương, tụi nó lại giới thiệu ngay đến làng sơn mài Tương Bình Hiệp. 

Thậm chí, khi được hỏi rằng có làng nghề gốm ở Tương Bình Hiệp hay không, Gemini đã trả lời như sau:

Không, Tương Bình Hiệp không nổi tiếng với làng nghề gốm theo nghĩa là một làng nghề quy mô lớn và đặc trưng như sơn mài. Làng nghề truyền thống chủ đạo, nổi tiếng và được biết đến rộng rãi nhất của phường Tương Bình Hiệp (TP. Thủ Dầu Một) là làng nghề sơn mài.

Tĩnh mịch đình thần Tương Bình Hiệp

Đình thần Tương Bình Hiệp, tọa lạc tại phường Tương Bình Hiệp, TP Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh do UBND tỉnh Bình Dương ra Quyết định công nhận số 2068/QĐ-UBND, ngày 15/8/2023. Đây là một công trình kiến trúc cổ kính, mang đậm nét văn hóa truyền thống Nam Bộ.

Chuyện về đình Bến Thế

Đình Tân An - người dân thường gọi là đình Bến Thế - là một ngôi đình nổi tiếng ở Thủ Dầu Một, Bình Dương. Có rất nhiều bài viết về ngôi đình này (tui cũng có viết), bạn có thể dễ dàng tìm thấy trên mạng. Xin được nhắc sơ qua chút xíu trước khi nói qua câu chuyện tui muốn kể bữa nay.

Đình Tân An tọa lạc tại phường Tân An, TP Thủ Dầu Một được xây dựng từ năm 1820. Người dân gọi là đình Bến Thế vì gần sông, chợ Bến Thế. Qua hơn hai thế kỷ, đình vẫn giữ được nét kiến trúc cổ truyền Nam bộ và được công nhận Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp quốc gia năm 2014.

Khuôn viên đình thoáng mát với nhiều cây cổ thụ. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Hữu phủ Quốc công Tống Phước Hiệp ở Long Hồ dinh

Lâu nay tui không biết gì nhiều về Quốc công Tống Phước Hiệp, ngoại trừ việc đọc các tài liệu lịch sử có khi thấy nhắc tới ông là một vị tướng thời chúa Nguyễn. Đọc qua rồi quên luôn cùng với nhiều nhân vật lịch sử thời kỳ ấy. Có khi lang thang trên mạng, đôi ba lần vô website mang tên Tống Phước Hiệp và biết đó là trang (không chỉ một trang) của cựu học sinh trường Tống Phước Hiệp ở Vĩnh Long. Rồi cũng lướt qua, không biết rõ tiểu sử, công trạng của người mang tên Tống Phước Hiệp.

Mới đây, tui lại gặp ngài Tống Phước Hiệp. Lần này không phải trên website hay tài liệu lịch sử, mà ở... trong chùa. Ngôi chùa Phật Ngọc Xá Lợi uy nghi nhất Vĩnh Long có phối thờ ngài Tống Phước hiệp trong chùa, có cả bệ thờ trang trọng.

Quốc công Tống Phước Hiệp được phối thờ trong chùa Phật Ngọc Xá Lợi Vĩnh Long. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Những ấn tượng ở chùa Phật Ngọc Xá Lợi Vĩnh Long

Vừa qua khỏi cầu Mỹ Thuận bạn đã thấy thấp thoáng từ xa bên trái là ngôi tháp cao của chùa Phật Ngọc Xá Lợi Vĩnh Long. Diện tích khuôn viên chùa đến hơn 17.000 m² cùng với kiến trúc bề thế khiến cho một số website du lịch gọi đây giống như một cổ trấn.

Cổng tam quan chùa rất uy nghiêm, bề thế. Hai cột đá rồng lớn ở Cổng Tam Quan được đúc bằng đá granite nguyên khối, cao 9 mét, chiều ngang 1,5 mét, dày 7 tấc. Ảnh: Vĩnh Long Tourist

Phật Ngọc Xá Lợi - ngôi chùa ở Vĩnh Long xây dựng suốt nửa thế kỷ

 Cũng đã khá lâu tui mới có dịp ghé vô Vĩnh Long, gần 10 năm. Là ghé vô, chớ còn đi ngang qua thì đi hoài. Lần này đi Vĩnh Long, tui ngạc nhiên thấy nơi đây có một ngôi chùa thật lớn mà trước nay mình chưa hề biết.

Từ Sài Gòn đi Cần Thơ theo cao tốc, qua cầu Mỹ Thuận đi thẳng ta sẽ thẳng tiến Cần Thơ, nhưng nếu quẹo trái (quốc lộ 1) thì vừa quẹo ta sẽ thấy ngay bên tay phải là ngôi chùa Phật Ngọc Xá Lợi với tháp Xá Lơi cao vút.

Chùa Hang trên triền núi Sam

Thông thường, hang là một chốn hoang vu, hẻo lánh, ít người lui tới. Bởi vậy, người muốn lánh đời đi tu thường tìm hang núi để ẩn mình. Cái hang nơi tu tập ấy dần dần hình thành nên một cái am, rồi chùa. Những chùa Hang ở khắp nước ta thường được hình thành như vậy.

Khung cảnh chùa Hang (Phước Điền tự) năm 2025. Ảnh: Mai Lĩnh

Thống kê trước giờ G

Tại thời điểm tháng 3/2025 này, cả nước đang chuẩn bị cho đợt sáp nhập, thay đổi về mặt hành chánh lớn nhất từ trước đến giờ. Do đó các thay đổi về phường xã, quận huyện trong cả nước tại thời điểm này đều ngưng lại hoàn toàn, chờ đợt tổng sáp nhập.

Làm một cái thống kê tình trạng hành chánh Việt Nam tại thời điểm đóng băng này coi bộ vui, nên tui thử giải trí coi sao.

Hà Nội là thành phố có số quận huyện nhiều nhất Việt Nam, với 30 quận huyện. Ảnh: Cổng TTĐT Hà Nội

Về Châu Đốc, biết thêm về gia tộc Lê Công

 

Phủ thờ họ Lê Công ở Châu Đốc. Ảnh: Lâm văn Sơn

Năm 2013, khi ghé thăm chùa Hiệp Minh (Đàn Tiên Cái Khế) anh Lâm văn Sơn có chỉ cho tui xem trong bảng Tiền Vãng Tri Thức Ân ghi nhớ công ơn của các vị tiền bối đã có công trong việc khởi tạo chùa buổi ban đầu, trong đó có ông ngoại của anh: Ông Lê Công Tịnh (cột ngoài cùng bên phải, hàng thứ hai từ dưới lên).

Đình thần Châu Phú

Đình thần Châu Phú là ngôi đình lớn nhất, đẹp nhất và xưa nhất ở Châu Đốc. Đây là một trong những ngôi đình lớn và đẹp hàng đầu ở miền Tây Nam bộ, với nhiều giá trị nghệ thuật độc đáo, đã được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1988.

Đình nằm ở góc đường Trần Hưng Đạo - Nguyễn văn Thoại, thuộc phường Châu Phú A, TP. Châu Đốc, gần chợ Châu Đốc, mặt tiền nhìn ra sông Châu Đốc.

Cổng đình Châu Phú, hướng ra sông Châu Đốc

Hồ Xáng Thổi

Mỗi thành phố thường có một hoặc vài hồ nước để tạo cảnh quan thoáng mát, thơ mộng. Các hồ nước này vì có "nghĩa vụ" làm đẹp cho thành phố nên có tên cũng đẹp như hồ Xuân Hương, hồ Hoàn Kiếm, hồ Trúc Bạch...

Cần Thơ cũng có hồ như vậy, nhưng người Cần Thơ vốn xuề xòa. dễ dãi nên đặt tên cho cái hồ đẹp ở trung tâm thành phố cái tên hơi... kém mỹ miều: Hồ Xáng Thổi.

Qua cầu Thơm Rơm

 Khoảng thập niên 1990, trên sóng truyền thanh, truyền hình thường phát sóng một bài hát mang tên Qua cầu Thơm Rơm qua giọng hát nghệ sĩ Hồng Vân (Hồng Vân người Huế - trước 75, không phải kịch sĩ Hồng Vân sau này):

Khen ai khéo đặt tên cầu, mang tên Thơm Rơm

Người đã đi qua lòng còn quay lại...

Bài hát do nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ thơ Lê Giang, và được phát nhiều khiến tui nhớ cái tên ngồ ngộ là Thơm Rơm, nhưng hoàn toàn không biết Thơm Rơm ở đâu.

Mới đây, đi cùng anh Lâm văn Sơn từ Cần Thơ qua Long Xuyên trên QL91, khi đi qua cầu Thơm Rơm anh Sơn giới thiệu về làng nghề đan lưới Thơm Rơm ở đây, khiến tui "Người đã đi qua lòng còn quay lại".

Năm con rắn đi thăm Trại rắn Đồng Tâm

 

Rắn lục ở trại rắn Đồng Tâm

Căn cứ Đồng Tâm 

Căn cứ Đồng Tâm - còn gọi là sân bay quân sự Đồng Tâm - là một căn cứ quân sự do quân đội Mỹ thành lập tại Việt Nam năm 1966 nằm trên bờ bắc sông Cửu Long, cách Mỹ Tho 8 km về phía tây nhằm giành toàn quyền kiểm soát khu vực thượng nguồn đồng bằng sông Cửu Long. Tướng Westmoreland tham gia vào việc lựa chọn địa điểm này, và ông chọn cái tên Đồng Tâm có nghĩa là "trái tim và tâm trí thống nhất"  (“united hearts and minds” or “singleness of mind, in thoughts, and actions”, tùy người dịch) trong tiếng Việt (Theo John Darrell Sherwood trong War in the Shallows - U.S. Navy Coastal and Riverine Warfare in Vietnam, 1965–1968).