Đặc sản Lý Sơn có tên đáng sợ, thoắt ẩn thoắt hiện, có tiền cũng khó mua

Lần đầu tới chợ hải sản hay các nhà hàng ở Lý Sơn (Quảng Ngãi), nhiều du khách không khỏi ngạc nhiên khi được giới thiệu về loài cá có tên vừa lạ lùng, vừa đáng sợ - cá tà ma.

Không giống như cái tên, cá tà ma không xấu xí, không hung tợn, cũng không hề độc hại. Thịt của chúng trắng, thơm, rất ngọt và chắc nên có thể chế biến thành nhiều món ngon hấp dẫn.

Theo anh Giàu, một ngư dân trên đảo Lý Sơn, loài cá này sống chủ yếu ở các gành rạn, bơi rất khoẻ, nhanh, lanh lợi, thoắt ẩn thoắt hiện nên khó phát hiện, khó đánh bắt. Bởi vậy, ngư dân gọi chúng là cá tà ma.

Cá tà ma có thân dẹt, có loại tà ma trắng và tà ma đen (vảy đậm màu hơn), nhìn rất giống cá rô phi nước ngọt. Nếu không phải người dân miền biển thì khó phân biệt được hai loại cá này.

Người thổi ốc u ở Lý Sơn

Trong Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa ở đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), tôi mê nhất là tiếng ốc u. Âm thanh linh thiêng ấy từng tiễn những chuyến thuyền chở binh phu ra Hoàng Sa, mang theo sứ mệnh cắm mốc chủ quyền trên biển đảo. Tiếng ốc u cũng là lời tưởng niệm, tri ân những người lính Hoàng Sa năm xưa ra đi không trở lại. Đến hôm nay, người dân đất đảo vẫn luôn khắc ghi và xúc động mỗi khi tiếng ốc u vang lên trên quê hương mình.

Ông Lê Hổ thổi ốc u ở Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa

Về Bình Sơn nghe hát bả trạo

Về xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, du khách sẽ được hòa mình vào không gian nghệ thuật dân gian độc đáo với những làn điệu dân ca bài chòi, bả trạo - di sản văn hóa lâu đời của ngư dân vùng Duyên hải miền Trung. Nơi đây còn được xem là một điểm sáng trong việc gìn giữ và phát huy loại hình nghệ thuật này, với sự góp mặt của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Văn Thu.

Hát bả trạo

Cúm núm - Món ăn dân dã của ngư dân vùng biển

Cúm núm biển thường xuất hiện nhiều từ độ tháng 9 đến tháng 3 âm lịch. Thoạt nhìn cúm núm rất giống cua, ghẹ nhưng trên mu và càng có màu vàng nhạt xen lẫn màu đà, 2 càng to gồ ghề, hơi dẹp. Tuy mình cúm núm ít thịt, thịt chủ yếu ở hai cái càng nhưng lại thơm ngon đậm đà chằng thua gì ghẹ nên luôn là món ăn ưa thích của ngư dân vùng biển.

Đến mùa cúm múm, hầu hết ngư dân hành nghề lưới cước ở các xã ven biển huyện Bình Sơn đều đánh bắt; song nhiều nhất là ngư dân hành nghề lưới ghẹ. Xã Bình Đông có gần 100 hộ theo nghề này nên khai thác được nhiều cúm núm. Người dân ở đây cho biết, ngư dân địa phương không ai hành nghề cúm núm cả, đến mùa chúng mắc đầy lưới của những người hành ghề lưới ghẹ. Có hôm, chỉ đánh được vài ký ghẹ, nhưng thu được gần cả tạ cúm núm. Những lúc như vậy phải nhờ người thân gỡ giúp, để có thời gian giặt giũ lưới chuẩn bị cho chuyến biển tiếp theo. Điều khác biệt là ngư dân ở đây khi đánh bắt được cúm núm, ít khi bán mà chỉ để ăn, hoặc đem biếu người thân. Nếu hôm nào đánh được nhiều thì gỡ càng đem bán bớt, còn thân cúm núm để lại ăn.

Ngư dân hành nghề lưới ghẹ ở Bình Đông sau chuyến ra khơi đánh bắt được rất nhiều cúm núm.

Món chè cô Hứa

Chè là món ăn phổ biến ở nhiều địa phương. Hầu như xã, phường nào ở Quảng Ngãi cũng có một vài tiệm chè được lòng thực khách gần xa. Riêng tôi vẫn thường thưởng thức món chè ở quán cô Hứa, xã Nghĩa Thuận (Tư Nghĩa).

Hơn 40 năm qua, hương vị thơm ngon của món chè tại quán cô Hứa đã để lại dư vị ngọt ngào không chỉ đối với nhiều thế hệ học sinh, mà với cả người dân ở các xã phía tây huyện Tư Nghĩa. Nhiều người con quê huyện Tư Nghĩa sinh sống tại TP.Hồ Chí Minh đã đặt mua chè ở quán cô Hứa và gửi xe vận chuyển vào.

Món chè ở quán cô Hứa được nhiều người ưa thích.

Du khách nườm nượp đổ về đảo hình thành từ núi lửa

Khoảng 7.000 khách đổ về đảo Lý Sơn, thăm hang Câu, chùa Hang, tắm biển bãi Sau và xem lễ hội đua thuyền tứ linh từ 30/4 đến 2/5.

Du khách đến cảng Sa Kỳ, qua cổng kiểm soát an ninh để ra đảo Lý Sơn, ngày 30/4.

Theo thống kê của Ban Quản lý cảng Sa Kỳ - Lý Sơn, trong hai ngày 30/4 và 1/5, có khoảng 6.000 du khách ra Lý Sơn du lịch, tăng khoảng 20% so với cùng kỳ năm trước và tăng gấp 5-7 lần so với ngày thường.

Lăng Vạn An Vĩnh và những câu chuyện về thờ cúng cá Ông

Trên dải bờ biển dài hơn 130 km của tỉnh Quảng Ngãi, làng An Vĩnh, xã Tịnh Kỳ (nay thuộc TP. Quảng Ngãi) là một trong những địa phương lưu giữ nhiều di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc. Nơi đây gắn liền với truyền thuyết “Bàn chân khổng lồ”, có Dinh Bà, Dinh Bà Thủy, Lăng Vạn An Vĩnh, Đình làng và cả hệ thống địa đạo trên đồi núi An Vĩnh. Mỗi di tích là một nhân chứng sống động cho chiều sâu văn hóa và truyền thống kiên cường của cư dân vùng biển.

Một góc Miếu thờ ông Nam Hải ở Hoàng Sa, tức Lăng Vạn An Vĩnh (Quảng Ngãi)

Hấp dẫn bánh bèo, bánh ướt Cô Hai

Bánh bèo, bánh ướt là những món ăn quen thuộc, dân dã của người Quảng Ngãi. Nếu như TP. Quảng Ngãi nổi tiếng với quán bánh bèo bà Lợi (xã Tịnh Khê), thì ở TX. Đức Phổ có quán bánh bèo, bánh ướt cô Hai, luôn hấp dẫn thực khách gần xa.

Quán bánh ướt, bánh bèo Cô Hai được nhiều thực khách yêu thích.

Hấp dẫn món cháo vịt, lòng chưng

Quảng Ngãi có nhiều quán cháo vịt ngon, hấp dẫn. Trong số đó, quán cháo vịt mang tên Bà 2 ở đường Nguyễn Bá Loan (TP.Quảng Ngãi) được nhiều thực khách yêu thích.

Ngoài cháo vịt, quán có món lòng chưng thơm ngon, hấp dẫn.

Lạ miệng với mì Quảng cá lóc

Nhớ ngày ở quê, khi nhà nhà tát ao, nước cạn những con cá lóc, cá rô còn sót lại được ông đem ra chợ bán, số còn lại để dành ăn. Ngoài những món quen thuộc như cá lóc kho nghệ, cá lóc nướng gừng, bà tôi thường đãi cả nhà món mì Quảng cá lóc.

Món mì Quảng cá lóc của bà không giống với bất kỳ món mì Quảng nào mà sau này tôi đã từng ăn. Tôi nhớ ngày ấy, bà thường làm sợi mì Quảng bằng thủ công, ngâm gạo vài giờ, rồi dùng cối xay đá xay thành bột mịn rồi mới lọc lấy nước đem đi tráng. Có lẽ chính hương vị phù sa của đồng quê và sự tỉ mỉ, chăm chút của bà đã khiến nó trở nên đặc biệt đến vậy.

Những con cá lóc mang về được bà đánh vảy, cho ít muối vào rửa sạch nhớt, rồi cho vào nồi luộc trên bếp chừng năm đến bảy phút. Nhấc nồi cá xuống để nguội rồi lọc thịt cá để riêng. Giã nát nghệ củ, hành củ, củ nén với chút gia vị rồi ướp cá chừng ba mươi phút cho thấm.

Mì Quảng cá lóc.

Từng có một khu rừng già ở Lý Sơn

Nói Lý Sơn từng có cánh rừng già chẳng mấy người tin vì các ngọn núi - là miệng núi lửa ở hòn đảo này phần lớn là núi đá, đất đai cằn cỗi, cây rừng mọc làm sao được. Nhưng Lý Sơn từng tồn tại một khu rừng già là có thật.

Từ một bức ảnh

Hải quân Mỹ đã chụp bức ảnh rừng nguyên sinh trong lòng hồ Thới Lới năm 1965 khi họ tiến hành cuộc “chiến tranh cục bộ” ở Việt Nam. Bức ảnh cho thấy, người chụp đứng ở vị trí trạm ra đa ngày nay, lia ống kính về phía miệng núi lửa Thới Lới là cánh rừng già, biển ở phía xa xa.

Như mọi người đã biết, sau thất bại của “chiến tranh đặc biệt” (1961 - 1965), Mỹ đổ quân ồ ạt vào miền Nam. Ngoài xây dựng hàng loạt căn cứ quân sự rất quy mô như Biên Hòa (Đồng Nai), Dục Mỹ (Khánh Hòa), Chu Lai (Quảng Nam), quân Mỹ còn hình thành hàng loạt cứ điểm ở những hòn đảo có vị trí chiến lược như đảo Lý Sơn. Họ lắp đặt ra đa trên đỉnh núi Thới Lới, đồng thời xây sân bay dã chiến ở phía đông đảo nhằm khống chế toàn bộ khu vực biển Trung Trung Bộ. Nhắc lại lịch sử để nói về bức ảnh chụp có khu rừng già trong miệng núi lửa Thới Lới là do Hải quân Mỹ chụp. Đây là ảnh màu, điều mà các thợ ảnh người Việt không có được vào thời điểm lúc bấy giờ.

Hấp dẫn các món rang từ càng cúm

Hầu hết các quán hải sản trên địa bàn TP. Quảng Ngãi đều có món càng cúm rang muối ớt hoặc rang me trong thực đơn. Càng cúm là phần càng của con cúm núm, một loại cua có nhiều ở các tỉnh ven biển miền Trung. Tại Quảng Ngãi, cúm núm có ở vùng biển Sa Huỳnh (TX. Đức Phổ), Bình Châu (Bình Sơn).

Cúm núm có hình dạng gần giống cua biển nhưng có chân và càng nhỏ, ngắn hơn. Phần mai của cúm núm có hình tròn, cứng. Từ giữa mùa đông đến mùa xuân là thời điểm sinh trưởng mạnh nhất của cúm núm. Khoảng thời gian này, muốn bắt cúm núm chỉ cần chờ khi thủy triều xuống, cầm theo khúc cây nhỏ buộc sẵn cước, ngắn khoảng nửa sải tay, buộc con cá nhỏ hoặc tôm làm mồi vào đầu sợi cước. Chỉ cần lội ra gần mép sóng một chút để cắm câu, đợi cúm núm trồi lên trên cát tìm mồi thì dùng vợt xúc.

Càng cúm rang me với vị mặn mòi kết hợp với vị chua thanh mát của me tạo nên món ăn dân dã, đậm đà.

Lạ miệng cùng cá bùng binh

Độc đáo từ tên gọi đến hình dáng, nhưng cá bùng binh luôn hiện diện trên mâm cơm gia đình của cư dân miền biển ở Quảng Ngãi. Bởi lẽ, thịt cá bùng binh trắng phau như thịt gà và có vị thơm ngon, hấp dẫn.

Ở vùng biển Quảng Ngãi, cá bùng binh xuất hiện quanh năm, nhưng nhiều nhất là vào mùa xuân và mùa hè. Giá cá bùng binh dao động từ 40 - 60 nghìn đồng/kg. Cá bùng binh có thể chế biến thành các món như: Nướng, hấp, chiên, kho tộ, nấu canh, nhưng ngon nhất vẫn là nướng và nấu canh chua.

Những hôm trời oi bức, tô canh chua nấu từ cá bùng binh cùng một ít thơm, cà chua, rau ngổ, rau ngò, ớt xắt lát vẫn thường hiện diện trên mâm cơm của gia đình tôi như một món ăn giải nhiệt. Cạnh bên tô canh chua còn nghi ngút khói là dĩa mắm ớt tỏi. Những khúc cá bùng binh với thịt trắng phau vừa vớt ra khỏi tô canh, liền được thả vào dĩa nước mắm.

Món cá bùng binh nướng.

Đường quê Quảng Ngãi phủ sắc hoa

Nhiều tuyến đường nông thôn ở huyện Mộ Đức được trồng cây phổi bò, hoa sao nhái giúp không gian sạch đẹp, cảnh sắc tươi vui.

Tuyến đường gần một km ở xã Đức Hòa, huyện Mộ Đức nổi bật với màu đỏ của lá cây phổi bò xen giữa đồng lúa xanh.

Bà Huỳnh Thị Thùy Trang, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Mộ Đức, cho biết tuyến đường là công trình làm đẹp đường quê do Hội vận động chị em và các lực lượng trong xã thực hiện 5 năm qua.

Về Sa Huỳnh thưởng thức món cá đuối

Về Sa Huỳnh, phường Phổ Thạnh (TX.Đức Phổ), du khách đừng quên thưởng thức các món ăn được chế biến từ cá đuối thơm ngon, đặc biệt là món cá đuối khô nướng chấm mắm me.

Cá đuối được ngư dân đánh bắt ở khơi xa. Sau khi vớt cá lên khỏi mặt nước, ngư dân dùng dao xẻ cá và rửa sạch rồi đặt lên những dụng cụ phơi phóng trên mui tàu. Cá đánh bắt ở khơi xa rồi phơi nắng giữa biển cả bao la nên người dân ở Sa Huỳnh gọi là đuối khơi. Đuối khơi là một trong những sản vật của Sa Huỳnh được nhiều người ưa thích khi đến vùng đất này. Du khách thường mua đuối khơi về chế biến món ăn ngon, và làm quà tặng cho người thân, bạn bè.

Cá đuối khô nướng chấm mắm me là món khoái khẩu của nhiều người.

Còn mãi hương vị bánh kẹo Quảng Ngãi

Từ bao đời nay, Quảng Ngãi đã khẳng định tên tuổi với nghề mía đường truyền thống, làm nên những sản phẩm bánh kẹo đậm đà bản sắc quê hương. Giữa nhịp sống hiện đại, thật đáng trân trọng biết bao khi vẫn còn những gia đình, doanh nghiệp hết lòng gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa lâu đời, đưa các sản phẩm bánh kẹo vươn mình ở thị trường trong và ngoài nước.

Gìn giữ nghề xưa

Giữa thị trường bánh kẹo hiện đại đầy cạnh tranh, đa dạng và phong phú, sản phẩm bánh kẹo truyền thống Quảng Ngãi vẫn luôn giữ vững vị thế đặc biệt đối với người tiêu dùng. Bởi, với nhiều người, những sản phẩm bánh kẹo không chỉ đơn thuần là món ăn, mà còn là biểu tượng văn hóa, là hương vị lưu giữ ký ức của bao thế hệ. Kẹo gương Phước Yến, kế thừa từ thương hiệu kẹo gương Hoàng Yến nổi tiếng, là một trong những sản phẩm tiêu biểu của sự kết tinh ấy.

Cá diếc kho khế chua

Ở Mộ Đức quê tôi, cá diếc thường được nấu rau răm, nấu cháo, kho mặn với gia vị gừng, nghệ hoặc với khế chua.

Cá diếc là một trong những loại cá đồng quen thuộc với nhiều người. Từ cá diếc, các bà, các mẹ chế biến được nhiều món ngon, dân dã nhưng không kém phần hấp dẫn. Mùa này, đi chợ sớm, các bà, các mẹ có thể mua được mẻ cá diếc tươi ngon.

Món cá diếc kho khế chua.

Thơm ngon gà nướng, xôi đậu xanh

Nếu như Tây Nguyên hùng vĩ cuốn hút thực khách với món gà nướng, cơm lam thì ở Quảng Ngãi từ lâu có món gà nướng, xôi đậu xanh cũng thơm ngon, hấp dẫn mọi người.

Món gà nướng, xôi đậu xanh.

Tượng Quan Âm cao nhất Đông Nam Á huyền ảo trong sương

Khu văn hóa tâm linh Thiên Mã có tượng Quan Âm cao 125 m, đây là tượng cao nhất Đông Nam Á. Tượng Quan Âm được bao phủ trong màn sương, tạo nên khung cảnh huyền ảo.

Khu văn hóa tâm linh Thiên Mã rộng 90 ha, nằm trên núi Thiên Mã, thành phố Quảng Ngãi. Điểm nhấn trong Khu văn hóa tâm linh Thiên Mã là tượng Quan Âm và chùa Minh Đức.

Núi Thiên Mã cao khoảng 75 m. Những ngày này, toàn bộ núi Thiên Mã được bao phủ trong làn sương mù dày đặc.

Từ 5h đến 7h hàng ngày, tượng Quan Âm và chùa Minh Đức trở nên huyền ảo trong sương.

Khu văn hóa tâm linh Thiên Mã huyền ảo trong màn sương (Ảnh: Quốc Triều).

Nghề làm mắm của mẹ

Tôi sinh ra ở làng quê biển cửa Sa Kỳ, xã Tịnh Kỳ, huyện Sơn Tình, nay là thành phố Quảng Ngãi. Không biết nghề làm mắm ở làng biển này có tự khi nào, chỉ biết rằng, nhờ từ nghề làm mắm, buôn bán mắm mà bao người dân quê tôi thoát được đói nghèo.

Một góc bến neo đậu tàu thuyền ở Sa Kỳ

Làng An Vĩnh, xã Tịnh Kỳ quê tôi những năm 60, 70 của thế kỷ trước hầu như phụ nữ nào cũng biết làm muối mắm và đi bán mắm. Mẹ tôi, một người đàn bà chịu thương chịu khó làm mắm, đi bán mắm đã cùng chồng nuôi 6 người con. Hằng ngày mẹ quần quật với công việc chọn cá, xát muối vào cá rồi cho vào lu đậy lại. Mẹ bảo, liều lượng để làm mắm là 3 cá, một muối, tức là 3kg cá trộn vào 1kg muối. Mỗi tháng một lần, mẹ mở nắp lu dùng cây gậy đánh vào trong lu mắm nhiều lần để cho mắm khỏi bị đóng váng. Để đúng một năm mới đem mắm ra lọc lấy nước mắm ngon. Do đó nghề làm mắm phải muối cá quanh năm thì mới có mắm bán thường xuyên.