Tọa lạc tại thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, nhà thờ đá Phát Diệm
được xây dựng từ năm 1875-1898, là một nhà thờ đẹp và độc đáo bậc nhất
Việt Nam. Đây cũng được coi là nhà thờ Thiên Chúa mang đậm nét nhất về
quan niệm phong thủy của người Việt
Trước hết, yếu tố phong thủy của nhà thờ này nằm ở hướng xây
dựng. Các kiến trúc sư phương Tây thường ưu tiên chọn trục Ðông - Tây để
xây dựng thánh đường. Riêng ở nhà thờ Phát Diệm, trục Nam – Bắc lại là
hướng chính, không tuân theo nghiêm lệ của truyền thống kiến trúc nhà
thờ phương Tây.
Xét về mặt Dịch lý phương Đông, phương Nam được coi là hướng của các bậc
đế vương, tượng trưng cho danh dự, trí tuệ, quyền lực, sự hưng thịnh.
Có lẽ những người xây nhà thờ Phát Diệm đã lựa chọn hướng đắc địa nhất về phong thủy này để tôn vinh Thiên Chúa theo cách thức đậm chất bản địa.
Án ngữ trước nhà thờ Phát Diệm là một hồ nước, diện tích khoảng 400 m².
Nằm giữa hồ là một hòn đảo nhỏ, rộng khoảng 40 m², phía trên đặt tượng
chúa Jesus. Hồ nước này là đặc điểm “lạ” trong kiến trúc nhà thờ phương
Tây, nhưng lại rất quen thuộc trong ứng dụng phong thủy ở Việt Nam.
Theo quan niệm phong thủy, hồ nước là một trong những yếu tố tạo nên
sinh khí và mang lại may mắn cho những người cư ngụ trong công trình. Hồ
nước thường được đặt trước nhà nhằm cân bằng năng lượng, tạo ra không
gian yên tĩnh, thư giãn và thu hút tài vận
Đa số các công trình trong quần thể kiến trúc nhà thờ Phát Diệm được bố
trí trải dài theo một trục chính và đối xứng qua trục, tuân theo những
quy luật bố trí rất phổ biến trong mặt bằng các kiến trúc tôn giáo
truyền thống
Lối bố trí này thể hiện sự tương đồng rất rõ nét với Kinh thành Huế, nơi
các công trình quan trọng nhất nằm dọc theo trục "thần đạo", các công
trình khác đối xứng hai bên.
Về hình dạng mặt bằng, các cổng cùng các nhà nguyện trong khuôn viên nhà
thờ tạo thành ba vạch ngang hợp với vạch sổ dọc là nhà thờ lớn ở trung
tâm, tạo thành một chữ “Vương”, nghĩa là “Vua” theo Hán tự
Mặt trước nhà thờ Phát Diệm có một trục đường đâm thẳng vào. Đây là điểm
kiêng kỵ theo quan niệm phong thủy phương Đông. Để hóa giải điều này,
trục chính của quần thể kiến trúc đã được đặt lệch một chút so với trục
đường lộ.
Các kiến trúc sư còn cho đào một ao hồ lớn, khiến cho lối vào chính được
chuyển sang hai cạnh bên của nhà thờ theo cách xử lý phong thủy của đa
số các các công trình kiến trúc truyền thống
Tựu chung, có thể khẳng định nhà thờ Phát Diệm là một công trình mang sự
giao thoa văn hóa Đông – Tây đậm nét. Trong đó, nét Á Đông không chỉ
thể hiện qua chi tiết kiến trúc mà còn ở yếu tố phong thủy đặc sắc. (Bài
có tham khảo tài liệu "Khái quát chung về lịch sử và sự ra đời của nhà
thờ Phát Diệm")
Quốc Lê