Người La Hủ (còn có các tên gọi khác như Xá Lá Vàng, Cò Xung, Khù Sung, Khả Quy) sống tập trung ở các xã Pa ủ, Pa Vệ Sủ, Ka Lăng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. Nhuộm trứng đỏ (Gá u nhi) là một trong những tập tục lâu đời của đồng bào dân tộc nơi đây, mang nét đẹp độc đáo, thú vị.
Lễ cúng bản (Gạ Ma Te) là một trong những ngày lễ truyền thống, thường diễn ra vào ngày Dần trong tháng 3 âm lịch hằng năm để cầu bình an đến với dân làng. Vào ngày này, các gia đình trong bản sửa soạn đồ tế lễ gồm cơm vàng, trứng đỏ và các lễ vật như ngô, khoai, bạc trắng, rượu… để cùng nhau cúng bến thuyền (Ca tà hứ), bến nước (Ló khọ sò hứ), Thổ địa (Thủ tý hứ) và cổng bản (Cá tu hứ). Chủ trì Lễ cúng là Mí Cù, người coi sóc rừng thiêng của bản. Lễ cúng được diễn ra 2 lần, lần thứ nhất cúng đồ sống, lần thứ 2 cúng bằng đồ chín.
Lễ cúng bản (Gạ Ma Te) là một trong những ngày lễ truyền thống, thường diễn ra vào ngày Dần trong tháng 3 âm lịch hằng năm để cầu bình an đến với dân làng. Vào ngày này, các gia đình trong bản sửa soạn đồ tế lễ gồm cơm vàng, trứng đỏ và các lễ vật như ngô, khoai, bạc trắng, rượu… để cùng nhau cúng bến thuyền (Ca tà hứ), bến nước (Ló khọ sò hứ), Thổ địa (Thủ tý hứ) và cổng bản (Cá tu hứ). Chủ trì Lễ cúng là Mí Cù, người coi sóc rừng thiêng của bản. Lễ cúng được diễn ra 2 lần, lần thứ nhất cúng đồ sống, lần thứ 2 cúng bằng đồ chín.
Công việc này do người phụ nữ đảm nhiệm, họ sẽ làm cho mỗi người trong nhà một quả trứng nhuộm đỏ. Ảnh: Langvietonline.
Công tác chuẩn bị đồ cúng tế cho tới thi hành lễ cúng bản đều có sự tham gia của tất cả bà con dân bản, thể hiện tính cấu kết cộng đồng cao. Nhuộm trứng đỏ là một trong những phần việc quan trọng thường được làm trước ngày diễn ra lễ, tết.
Để nhuộm trứng, phụ nữ La Hủ vào rừng tìm lấy rễ cây ‘dè pó’ – một loại cây dùng để nhuộm màu, đem về rửa sạch và nấu sôi để tạo ra loại dung dịch màu đỏ và có độ bám dính. Trứng gà sau khi được luộc chín sẽ được nhuộm bằng nước rễ cây ‘dè pó’ đã đun kỹ, khi nhúng vào dung dịch này, trứng sẽ có màu đỏ sậm, trở nên cứng và khó vỡ hơn.
Trứng sau khi được nhuộm đỏ, sẽ được đựng trong các giỏ làm bằng chỉ đan (gá u khạ sự). Cách đan giỏ đựng khá đơn giản. Giỏ đan theo chiều đầu nhỏ của quả trứng quay lên trên đầu to. Với bàn tay khéo léo của phụ nữ La Hủ, khi đan xong bầu giỏ, trứng đã nhuộm đỏ sẽ nằm ở giữa giỏ. Giỏ trứng thường được đan mắt cáo. Có nhiều cách để đan giỏ khác nhau, miễn sao giỏ trứng không làm tuột trứng, sau khi đan xong thì phần dây dài để đeo vào cổ, tránh rơi vỡ.
Để nhuộm trứng, phụ nữ La Hủ vào rừng tìm lấy rễ cây ‘dè pó’ – một loại cây dùng để nhuộm màu, đem về rửa sạch và nấu sôi để tạo ra loại dung dịch màu đỏ và có độ bám dính. Trứng gà sau khi được luộc chín sẽ được nhuộm bằng nước rễ cây ‘dè pó’ đã đun kỹ, khi nhúng vào dung dịch này, trứng sẽ có màu đỏ sậm, trở nên cứng và khó vỡ hơn.
Trứng sau khi được nhuộm đỏ, sẽ được đựng trong các giỏ làm bằng chỉ đan (gá u khạ sự). Cách đan giỏ đựng khá đơn giản. Giỏ đan theo chiều đầu nhỏ của quả trứng quay lên trên đầu to. Với bàn tay khéo léo của phụ nữ La Hủ, khi đan xong bầu giỏ, trứng đã nhuộm đỏ sẽ nằm ở giữa giỏ. Giỏ trứng thường được đan mắt cáo. Có nhiều cách để đan giỏ khác nhau, miễn sao giỏ trứng không làm tuột trứng, sau khi đan xong thì phần dây dài để đeo vào cổ, tránh rơi vỡ.
Trong quá trình diễn ra buổi lễ bà con dân bản thường đeo quả trứng trên cổ hoặc cầm trên tay. Ảnh: Baolaichau.
Trong quan niệm của người La Hủ, quả trứng đỏ tượng trưng cho sự viên mãn, may mắn và sung túc, quả trứng ấy phải được đặt trong giỏ đan bằng chỉ các màu đỏ, xanh, vàng, trắng và đen, tượng trưng cho: kim, mộc, thủy, thổ, hỏa – các nguyên tố cơ bản hình thành trái đất để mong điều may mắn ấy được bền vững.
Ngày nay, tục nhuộm trứng đỏ không còn phổ biến nhiều, ít thấy trong cộng đồng dân tộc La Hủ. Tuy nhiên, vào dịp lễ, tết người dân ở một số bản làng vẫn thường nhuộm trứng đỏ để làm quà tặng cầu may, chúc phúc cho những vị khách quý của gia đình.
Ngày nay, tục nhuộm trứng đỏ không còn phổ biến nhiều, ít thấy trong cộng đồng dân tộc La Hủ. Tuy nhiên, vào dịp lễ, tết người dân ở một số bản làng vẫn thường nhuộm trứng đỏ để làm quà tặng cầu may, chúc phúc cho những vị khách quý của gia đình.
Lê Thương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét