Rượu cần của người Ê đê

Văn hóa ẩm thực của người Ê đê từ bao đời nay vô cùng phong phú và đa dạng, không chỉ độc đáo từ các món ăn mà các thức uống cũng được đồng bào chế biến một cách công phu, hấp dẫn. 

Trong đó, rượu cần là một trong những thức uống như thế, đã tạo nên nét đặc trưng riêng, được nhiều người yêu thích bởi mùi vị thơm nồng khó tả. Tuy nhiên, cách thức uống rượu cần của người Ê đê ở Tây Nguyên không phải ai cũng biết. 

Thưởng thức rượu cần trong lễ hội của đồng bào Ê đê 

Theo tiếng Ê đê rượu cần gọi là Kpiê cheh.

Ðể có những ché rượu cần ngon, ngoài cách chế biến cũng cần phải có sự chuẩn bị chu đáo trước khi dùng. Người Ê đê dựng những cây cột dùng để buộc rượu thành vòng tròn hay hàng ngang, tùy theo tính chất của buổi uống rượu. Những cột này là cây tre, lồ ô cao khoảng 2-3m, được trang trí thêm những tua chỉ đầy màu sắc, hoa văn và những thanh gỗ nhỏ đẽo gọt các hình con thú như những cây nêu.

Các ché rượu được buộc chặt vào từng cột để ché rượu không đổ ngã. Người Ê đê lấy những lá cây không có độc xung quanh vườn nhà như, lá chuối, mít, ổi… để nhét chặt vào miệng ché trước khi đổ nước vào. V.iệc làm này nhằm mục đích để khi đổ nước vào ché, bã rượu và trấu sẽ không bị nổi lên trên mặt ché và làm trào ra bên ngoài, đồng thời tạo nên một khoảng trống từ cổ đến miệng ché (cao từ 10–15 cm). Khoảng trống này là cữ cho mỗi người uống, mỗi cữ khoảng 200-300 ml nước.

Sau đó đến việc chuẩn bị cần uống rượu, thông thường cần uống thường được chuẩn bị sẵn trong mỗi gia đình. Cần rượu được làm bằng cây trúc hoặc cành tre nhỏ, được thông ruột ống, dài khoảng 1,3 m tùy từng loại ché lớn nhỏ. Ðoạn giữa của cần được gắn một ống nhựa nhỏ trong suốt (dài khoảng 20 cm), nối với hai đầu cần để người uống có thể xoay chuyển từ mọi hướng mà cần không bị gãy, cùng với đó tạo cho người uống có cảm giác thoải mái, có thể thấy trực tiếp dòng chảy rượu cần từ ché qua ống nhựa khi người dùng hút cần.

Đầu cần là mấu đã được khoét thành khe và đục 3-5 lỗ nhỏ, đủ để rượu thấm mà không mang theo bã hoặc trấu. Mỗi ché rượu chỉ dùng một cần, khi nào đám cưới mới sử dụng hai cần để cho cô dâu, chú rể cùng uống. Cần được cắm vào ché sao cho vừa tầm của người ngồi uống và không bị tắc, đó cũng là cái khéo của người cắm cần. Sau khi sử dụng cần được cất giữ để sử dụng trong các dịp lễ tiếp theo.

Ngày nay, dù có đa dạng các loại đồ uống song rượu cần của người Ê đê vẫn hiện hữu là một đồ uống đặc sản mang hương vị truyền thống dân tộc. Điều quan trọng hơn cả, nét văn hóa rượu cần chứa đựng tính đoàn kết cộng đồng, tình yêu, sự chia sẻ và đâu đây như vang vọng lời yêu thương trong điệu hát Ay ray xưa bên ché rượu cần truyền thống...

Bài, ảnh: Y KRăk

Báo Đắk Nông online - 23/10/2020