Chuyện bên dòng sông Buông

Ngoài chuyện địa lý và chuyện thời sự, bên dòng sông Buông còn có những chuyện đáng để kể khác.

Cầu sông Buông, nối Phước Tân và Long Thành. Ảnh: Xây dựng Hữu Lộc

Chuyện chiếc nồi đồng và những truyền thuyết

Người ta kể rằng thuở xưa ở gần đầu nguồn sông Buông có một bến sông mang tên Bến Tượng (chỗ voi tắm). Nơi đây có một tảng đá tròn to, hai bên hông nổi hai quai, phía dưới hơi bầu, nhìn giống như cái nồi đồng. Tảng đá tròn này rời, nhưng tự nhiên lại bị kẹt ở giữa ba mỏm đá châu vào nhau trong thế tam giác. Dưới dòng nước chảy, khối đá có lúc lăn tròn, có khi tự xây tứ phía, nhưng vẫn ở kẹt dưới 3 mỏm đá, không sao xê dịch đi được.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Thành đất hình tròn Long Hà 1

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Long Hà 1

Di tích Thành đất hình tròn Long Hà 1 tọa lạc tại thôn 5A, xã Long Hà, huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Long Hà 1 có diện tích 77.470,9 m², toàn bộ diện tích di tích thuộc Nông trường 6, Công ty TNHH MTV Cao su Phú Riềng. Qua đợt khảo sát và đào thám sát tại di tích vào tháng 8/2017 có thể xác định đây là địa bàn cư trú của cộng đồng người tiền sử cách đây khoảng 4.000 – 3.000 năm. Đây là loại hình cư trú cổ xưa, độc đáo còn lại trên đất Bình Phước, là một mảng văn hóa cổ đặc biệt trong cả một dòng chảy văn hóa ở khu vực Đông Nam Á thời tiền sử.

Di tích cấp tỉnh Bình Phước: Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1

Di tích Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1 tọa lạc tại ấp Thuận Hòa 1, xã Thuận Lợi, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Thuận Lợi 1 có diện tích 150.090,8 m², nằm trong diện tích cao su khai thác của Nông trường cao su Thuận Phú, Công ty Cổ phần Cao su Đồng Phú. Di tích được đào thám sát vào tháng 6/2012, gồm hai hố thám sát đồng hướng (Bắc – Nam), thu được 688 hiện vật gốm, 112 hiện vật đá. Qua đợt khảo sát và đào thám sát khảo cổ học tại di tích có thể xác định đây là loại hình cư trú có phòng thủ của nhóm cư dân cổ thuộc thời kì tiền sử, có niên đại khoảng 3.200 đến 2.500 năm cách ngày nay.

Mùa vàng trên cánh đồng Ngô Sơn

Những cánh đồng lúa Đông Xuân chín vàng rực khắp cao nguyên Gia Lai tạo nên bức tranh ngày mùa đầy sức sống. Trên cánh đồng Ngô Sơn (xã Chư Đang Ya, huyện Chư Păh), địa hình đặc trưng đồi núi bao quanh những thảm lúa vàng càng tô đậm chất thơ cho vùng đất này.

Niềm vui in đậm trên nét mặt người nông dân xã Chư Đang Ya khi đón một mùa vàng bội thu. Vụ Đông Xuân này, họ thu mỗi sào được 15 bao lúa tươi (khoảng 5-6 tạ lúa khô).

Người bản địa vẫn quen gọi đồng lúa Ngô Sơn là cánh đồng Dầu. Nhiều người từ lúc sinh ra, lớn lên trên lưng mẹ cho tới khi trưởng thành đã gắn bó với đồng làng. Với người Jrai sống bao đời dưới chân núi lửa Chư Đang Ya, cây lúa không chỉ là lương thực mà còn gắn với đời sống văn hóa, với những nghi lễ nông nghiệp độc đáo.

Khung cảnh tấp nập trên cánh đồng Ngô Sơn mùa thu hoạch lúa.

Độc đáo Phù Sơn tự!

Với cái tên độc đáo, Phù Sơn tự (chùa núi Nổi) là địa điểm tâm linh nổi tiếng của thị xã biên giới Tân Châu (tỉnh An Giang). Nơi đây cũng là di tích lịch sử cách mạng ghi dấu truyền thống anh hùng của quân và dân địa phương trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Đông nghịt người lội nước viếng chùa Núi Nổi miền Tây

Mùa lũ, quanh chùa Núi Nổi gần trăm tuổi ở xã Tân An nước ngập tràn, thu hút hàng nghìn người lội vào tham quan mỗi ngày.

Khoảng một tháng nay, khu vực quanh Phù Sơn Tự (còn gọi là chùa Núi Nổi) mênh mông nước. Ngôi chùa nằm giữa đồng lúa trũng, mùa lũ (khoảng tháng 9-10 âm lịch) ngập trắng nước, thu hút nhiều khách thập phương tới tham quan.

Chùa xây dựng lần đầu vào năm 1938 trên một gò đất cao khoảng 10 m. Năm 2018, chùa mở rộng và xây dựng thêm các hạng mục Chánh điện, nhà tổ, cổng tam quan và nhiều tượng Phật lớn.

Thành đất hình tròn Long Hưng

Di tích cấp tỉnh: Thành đất hình tròn Long Hưng

Di tích Thành đất hình tròn Long Hưng tọa lạc tại ấp Phước Tân, xã Bình Tân, huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thành đất hình tròn Long Hưng có diện tích 102.540,9 m², được phát hiện năm 2012, đào thám sát tháng 8/2017, gồm năm hố, mỗi hố có diện tích 2 m², thu được 7.064 mảnh gốm, 333 hiện vật đá. Qua đợt khảo sát và đào thám sát khảo cổ học ở Thành đất hình tròn Long Hưng có thể xác định được đây là di tích cư trú có phòng thủ của nhóm cư dân cổ thuộc thời kì tiền sử, có niên đại khoảng 4000 – 3000 năm cách ngày nay, là một công trình được xây dựng bằng đôi bàn tay của con người với công cụ hết sức thô sơ, phản ánh nỗ lực rất lớn của cộng đồng người tiền sử trong việc thích ứng với môi trường sống trong một khu vực bạt ngàn rừng già của triền đất đỏ Nam Trường Sơn.

Di tích cấp tỉnh Miếu Bà Rá

Di tích cấp tỉnh Miếu Bà Rá

Di tích Miếu Bà Rá tọa lạc tại phường Sơn Giang, thị xã Phước Long, tỉnh Bình Phước.

Di tích Miếu Bà Rá được xây dựng từ năm 1943 tại địa điểm thực dân Pháp sát hại các chiến sỹ cách mạng khi bị giam cầm tại Nhà tù Bà Rá (địa điểm này thường được goi là gốc cây Cầy). Miếu Bà Rá là một trong những chứng tích ghi dấu cuộc sống cùng cực của những người mộ phu, những người tù nhân, những chiến sĩ cách mạng bị thực dân Pháp giam cầm tại nhà tù Bà Rá. Năm 1958, Miếu Bà Rá được di rời về nơi tọa lạc hiện nay (cách vị trí cũ 500 m).

Bãi Tiên

Di tích cấp tỉnh: Bãi Tiên

Di tích Bãi Tiên tọa lạc tại ấp 2, xã Lộc An, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước.

Bãi Tiên là một di tích khảo cổ độc đáo và có giá trị, được các nhà khoa học phát hiện vào cuối năm 2007 trong đợt khảo sát giữa Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ – Viện Phát triển bền vững vùng Nam bộ và Bảo tàng tỉnh Bình Phước. Bãi Tiên còn được đồng bào dân tộc S’tiêng nơi đây thường gọi là mộ ông Rlem. Tên gọi này xuất hiện trong truyền thuyết về ông Rlem gắn với lễ hội phá bàu của đồng bào S’tiêng tại khu vực này, truyền thuyết kể rằng: trước đây, khu vực Bãi Tiên rất đẹp, có bàu nước, bãi đá và đặc biệt có những cây đa rất to lớn với những cành vươn xa đến vài chục mét. Ông Rlem là người khỏe mạnh, thân hình cao lớn, ông có công khai phá, dẫn dắt đồng bào về khai hoang, sinh sống tại khu vực này nên rất được kính trọng. Vào mùa khô, theo văn hóa truyền thống, đồng bào S’tiêng tổ chức lễ hội phá bàu bắt cá. Người dân tộc S’tiêng sử dụng công cụ bắt cá bằng vật dụng tự đan lát, thiết kế như nơm, xúc cá, giỏ đựng cá… sau khi bắt cá sẽ nướng và ăn uống, vui chơi ngay tại khu vực bàu nước. Năm nhiều cá, có thể dựng lán để bắt cá trong nhiều ngày. Ông Rlem sau khi ăn trưa, uống rượu, ông ngồi tựa lưng vào cây Tăm Đa (theo tiếng đồng bào S’tiêng) đây là cây thần, rất cao lớn. Sau khi tựa lưng vào cây Tăm Đa, ông Rlem thấy toàn thân ngứa ngáy, ông liền vung chà gạt chặt cây và chặt đôi các vật dụng như tố, ché, gùi, đồ xúc cá… Vào đúng lúc này từ chân trời mây đen kéo đến kèm theo sự lạnh giá khủng khiếp, trời đất tối sầm. Dân làng thấy vậy hoảng hốt bỏ chạy, những người không chạy kịp và vật dụng mang theo đều bị hóa đá. Người và vật dụng bị hóa đá chính là những tảng đá nhiều hình dạng còn nằm lại tại Bãi Tiên cho đến ngày nay.

Thác Voi (Thác Liêng Rót)

Di tích Thác Voi (Thác Liêng Rót) tọa lạc tại xã Đồng Nai, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước.

Di tích Thác Voi, sở dĩ có tên gọi như vậy vì theo lời kể của các già làng người M’ Nông và người cao tuổi tại địa phương: Cách đây khoảng 500 năm, khi khu vực Thác còn là rừng rậm, hoang sơ, là nơi sinh sống của nhiều đàn voi rừng. Đỉnh Thác là nơi hai con voi đầu đàn đánh nhau, một con bị rơi xuống dưới chân thác. Tiếng kêu thảm thiết của con voi khiến đồng bào sinh sống gần Thác kéo đến, từ đó người dân gọi tên Thác là Thác Voi. Ngoài ra di tích Thác Voi còn có tên gọi khác là Thác Liêng Rót, theo tiếng M’nông thì “Liêng” có nghĩa là đá và “Rót” là tên vị thần cai quản thác nước.

Sông Buông ở Đồng Nai

Sông Đồng Nai là con sông dài nhất hoàn toàn chảy trong nội địa nước Việt Nam. Vậy còn con sông dài nhất hoàn toàn chảy trong nội địa tỉnh Đồng Nai là con sông nào?

Ắt hẳn trong quá khứ con sông này từng giữ vị trí quan trọng, vì nó được nhắc đến trong cả 2 bộ địa chí lớn của triều Nguyễn là Gia Định thành thông chí và Đại Nam nhất thống chí. Trong hai bộ sách trên con sông này được nhắc đến với tên là Bối Diệp giang. Bối Diệp nghĩa là lá buông. Đặt tên như vậy vì hai bên bờ sông có nhiều lá buông.

Một đoạn yên ả trên sông Buông. Ảnh: Phạm Hoài Nhân

Hoàng hôn buông trên cánh đồng Ngô Sơn

Từ trên cao, cánh đồng Ngô Sơn (xã Chư Đang Ya, huyện Chư Păh) đẹp tựa như một bức tranh. Dưới ánh hoàng hôn, từng thửa ruộng ánh lên sắc màu ấm áp, bình yên. Mời các bạn cùng ngắm nhìn vẻ đẹp của nơi này qua góc máy của tác giả Phạm Quý.

Núi Ngô Sơn rực đỏ hoa rừng

Cuối tháng 10, khi cao nguyên Gia Lai bước vào đầu mùa khô, sườn núi Ngô Sơn (xã Biển Hồ) bất ngờ bừng sáng bởi một loài hoa rừng đỏ như lửa. Từng chùm hoa dây leo ôm lấy những tán thông cổ thụ, nối nhau nhuộm thẫm lưng núi.

Loài hoa dây leo có màu đỏ rực ôm lấy những tán thông cổ thụ. Ảnh: Bi Ly

Loài hoa dây leo mọc hoang giữa rừng, cứ bám vào những ngọn cây cao vươn mình đón nắng. Từng chùm hoa nở xòe rực rỡ như những cánh phượng giữa lưng núi. Nhìn từ phía cánh đồng Ngô Sơn, màu đỏ như điểm tô cho sườn núi báo hiệu mùa hoa rừng đã về.

Hồ Hàm Thuận - Vẻ đẹp kiệt tác của thiên nhiên

Hồ Hàm Thuận, thuộc xã La Dạ, tỉnh Lâm Đồng, không chỉ đóng vai trò trữ nước làm thủy điện mà nơi đây còn được ví như “vịnh Hạ Long” thu nhỏ. Chính khung cảnh núi non hùng vĩ và nhiều hoạt động trải nghiệm đặc sắc đang thu hút bước chân du khách lữ hành.

Những điểm tham quan trên hồ Hàm Thuận. Ảnh: Ngọc Lân

Món ăn dân dã ở Lâm Đồng biển xanh

Không những nổi tiếng về đa dạng hải sản tươi ngon, địa bàn Lâm Đồng biển xanh còn hấp dẫn du khách gần xa bởi các món ăn dân dã, để rồi nhớ mãi và mong được thưởng thức lần nữa.

Các món ăn vặt chế biến từ “răng mực” luôn hấp dẫn các bạn trẻ

Lang Biang - Ðà Lạt, điểm hẹn của du lịch cộng đồng

Giữa cao nguyên Lâm Đồng lộng gió, Lang Biang - Đà Lạt hiện lên như bản hòa ca của thiên nhiên và con người, nơi nhịp sống hiện đại hòa quyện cùng hơi thở truyền thống.

Không gian văn hóa K’ho sống động giữa đêm hội đại ngàn

Phường Lang Biang - Đà Lạt có hơn 40 ngàn dân, trong đó gần 25% là đồng bào dân tộc thiểu số thuộc 25 dân tộc như: K'ho, Tày, Thái, Mường, Hoa, Nùng, Dao, Chăm... Từ bao đời nay, họ cùng nhau vun đắp đời sống cộng đồng, tạo nên không gian văn hóa phong phú, đậm đà sắc màu núi rừng. Mỗi mùa lễ hội đến, tiếng cồng chiêng lại vang vọng giữa đại ngàn, hòa cùng nhịp trống rộn ràng và tiếng hát ngân xa, như nhịp tim chung của đất và người cao nguyên.

Một thoáng Tà Đùng

Giữa đại ngàn Tây Nguyên, có một nơi mặt hồ và mây trời cùng soi bóng, nơi bình minh vén màn sương để đánh thức vẻ đẹp hoang sơ diệu kỳ, đó là Khu du lịch Tà Đùng (Lâm Đồng).

Tà Đùng - níu bước chân lữ khách

Đây không phải lần đầu tôi đến Tà Đùng. Nhưng lạ thay, mỗi lần trở lại, nơi này lại cho tôi những cảm giác mới mẻ, như thể thiên nhiên luôn biết cách thay áo, khoe một vẻ đẹp khác nhau qua từng mùa, từng buổi sớm. Con đường quanh co dẫn xuống vùng hồ vẫn vậy, mềm như dải lụa ôm lấy triền núi nhưng mỗi lần đi qua, tôi lại thấy lòng mình lặng hơn, bình yên hơn.

Chiều muộn, Tà Đùng đón tôi bằng những tia nắng vắt ngang qua mặt hồ. Giữa mênh mang sóng nước, những hòn đảo nhỏ nhấp nhô như đàn cá đang bơi lượn giữa bức tranh thủy mặc. Cái se lạnh đặc trưng của vùng cao khiến tôi khẽ khép áo, nhưng trong lòng lại ấm lạ thường. Đêm xuống, giữa khoảng trời đầy sao, tiếng gió lùa qua mái lá, tiếng côn trùng rỉ rả, ngọn lửa trại đốt lên đón đoàn du khách múa hát, tất cả hòa thành bản nhạc dịu dàng của núi rừng.

Hồ Tà Đùng - một thoáng chiều xuống đẹp như một bức tranh

'Cung đường hạnh phúc' của Việt Nam trên báo Mỹ New York Times

Cung đường Hà Giang dài khoảng 370 km, cách Hà Nội 6 giờ về phía bắc, mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị với cảnh quan ngoạn mục, kỳ quan văn hóa và vô số khúc cua khác lạ.

Derek M. Norman, nhà báo của của tờ New York Times, đã dành bốn ngày rong ruổi xe máy trên các nẻo đường Hà Giang, và chia sẻ với độc giả những trải nghiệm độc đáo:

Hàng chục chiếc xe máy bấm còi chen chúc nhau trên con đường ngoằn ngoèo lên đèo Quản Bạ. Tôi giữ chặt tay ga trên chiếc Honda XR 150 cc, một mắt nhìn con đường hẹp, mắt còn lại nhìn người hướng dẫn đang lái xe máy của mình cách đó khoảng 4,5 mét.

Đột nhiên, vùng đất bên phải chúng tôi đổ dốc, để lộ ra quang cảnh bao la của những ngọn đồi thoai thoải, ruộng bậc thang và loạt dãy núi ẩn hiện trong sương mù giữa trưa. Tôi nhanh chóng hiểu tại sao người dân địa phương gọi đoạn đường này là Cổng Trời.

Xe máy quanh đèo Thẩm Mã, một trong những cung đường đẹp nhất dọc theo tuyến đường vòng Hà Giang

Đà Lạt mùa hồng chín - sắc thu níu chân du khách

Từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10, những vườn hồng ăn trái Đà Lạt vào mùa chín rộ. Cảnh sắc thanh bình với những chùm hồng vàng, đỏ rực trong nắng thu trở thành nét đặc trưng của cao nguyên Lâm Đồng, thu hút du khách đến tham quan và hái hồng.

Du khách hái hồng chín

Chuyện về xưởng sản xuất vũ khí trong rừng

Tổng cục Công nghiệp quốc phòng vừa tổ chức khánh thành công trình Khu di tích lịch sử Cục Quân giới và Công đoàn sản xuất vũ khí Việt Nam tại thôn 3 (xã Chợ Mới), với quy mô rộng hơn, bề thế hơn. Đây là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay, đồng thời là niềm tự hào, lòng biết ơn của cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức ngành Công nghiệp quốc phòng với địa phương.

Lãnh đạo, cán bộ Tổng cục Công nghiệp quốc phòng tại Lễ khánh thành Khu di tích tháng 9-2025.

Tiếng kèn trong đám cưới của người Dao đỏ

Kèn trong tiếng Dao được gọi là phàn tỵ. Đây là một trong những nhạc cụ quan trọng gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Dao đỏ. Từ xa xưa, tiếng kèn mong đợi nhất được vang lên trong lễ cưới với hy vọng mang đến niềm vui, niềm hạnh phúc lứa đôi...

Anh Hoàng Nguyên Phẩm ở xã Nam Cường đã nhiều năm gắn bó với chiếc kèn.

Đẹp nao lòng bức tranh mùa lúa chín ở Mù Cang Chải

Cứ vào độ cuối tháng 9 đến cuối tháng 10 hằng năm, Mù Cang Chải lại khoác lên mình tấm áo vàng rực rỡ của mùa lúa chín.

Nằm cách Hà Nội khoảng 300 km về phía tây bắc, vùng đất nơi lưng trời Mù Cang Chải (tỉnh Lào Cai, trước đây là H.Mù Cang Chải, Yên Bái) từ lâu đã được mệnh danh là "thiên đường ruộng bậc thang". Điểm đặc biệt ấy khiến Mù Cang Chải trở thành một trong những kỳ quan do bàn tay con người và thiên nhiên cùng tạo tác.

Từ những triền đồi uốn lượn của La Pán Tẩn, Chế Cu Nha đến bản Tú Lệ, cả không gian như bừng sáng trong sắc vàng óng ả. Hoàng hôn buông xuống, ánh nắng cuối ngày phủ lên từng bậc ruộng, phản chiếu như tấm gương dát vàng khiến bất kỳ ai cũng phải lặng người trước vẻ đẹp yên bình mà hùng vĩ.

Mù Cang Chải với “thiên đường” ruộng bậc thang, được đánh giá là đẹp nhất vào mùa lúa chín. ẢNH: NGUYỄN TRÌNH

Lễ hội Dinh Thầy Thím vui hội - thưởng cảnh - cầu bình an

Lễ hội Văn hóa - Du lịch Dinh Thầy Thím năm 2025 (Lễ hội Dinh Thầy Thím) diễn ra trong 3 ngày, từ ngày 3 - 5/11 (nhằm ngày 14 - 16/9 âm lịch) tại Di tích lịch sử - văn hóa Dinh Thầy Thím, xã Tân Hải, tỉnh Lâm Đồng. Bên cạnh phần lễ truyền thống thì phần hội với nhiều trò chơi dân gian mang đậm nét văn hóa miền biển, lễ hội thu hút du khách từ mọi miền đất nước hội tụ về dinh Thầy Thím để tham gia lễ hội và tạ ơn công đức Thầy - Thím.

Lễ hội Dinh Thầy Thím. Ảnh: Đ.Hòa

Giữ 'hồn' thổ cẩm trên Đèo Gió

Ở thôn Đèo Gió, xã Ngân Sơn, những phụ nữ Dao Tiền ngày ngày kiên trì bên khung thêu, cần mẫn từng đường kim, mũi chỉ, vừa giữ gìn nghề thêu thổ cẩm truyền thống, vừa đưa nét văn hóa dân tộc hòa vào đời sống hiện đại bằng đôi tay khéo léo và tinh thần sáng tạo.

Phụ nữ Dao Tiền ở Đèo Gió cùng nhau thêu, khâu các sản phẩm từ thổ cẩm.

Trên đỉnh Đèo Gió, xã Ngân Sơn, giữa không gian trong lành và những mái nhà ẩn hiện trong mây, tiếng khung cửi đều đặn vang lên mỗi ngày. Bên những khung thêu mộc mạc, phụ nữ Dao Tiền vẫn cần mẫn từng đường kim, mũi chỉ, gửi gắm tâm hồn dân tộc mình trong từng tấm vải thổ cẩm rực rỡ sắc màu. Với họ, thêu thổ cẩm không chỉ là công việc mưu sinh mà còn là cách giữ gìn linh hồn văn hóa trong nhịp sống hiện đại.

Thưởng thức hải sản ở Rạch Giá

Rạch Giá (tỉnh An Giang) không chỉ có cảnh quan tươi đẹp mà còn có danh sách ẩm thực phong phú, đặc biệt hải sản nức lòng thực khách. Thực khách có thể tự tay lựa chọn hải sản tươi sống, tự chế biến hoặc yêu cầu đầu bếp chế biến thành những món ăn yêu thích cho gia đình mình.

Chiều mát, chạy xe ngắm cảnh phố phường dọc đường 3 Tháng 2, phường Rạch Giá (tỉnh An Giang), du khách dễ dàng bắt gặp nhiều hàng quán hải sản. Tới đây, thực khách có thể thưởng thức các loại hải sản tươi ngon được chế biến nhiều món với hương vị khác nhau, vô cùng hấp dẫn.

Món ngon từ bạch tuộc tại quán Hào Kiệt.

Ngắm cánh đồng lúa đẹp như trời Âu bên rừng nguyên sinh Cát Tiên ở Tà Lài

Ẩn mình bên cạnh rừng Cát Tiên, cánh đồng Tà Lài thuộc xã Tà Lài, tỉnh Đồng Nai, là điểm đến khiến du khách ngỡ như đang lạc bước giữa khung cảnh trời Âu.

Mây phủ xuống, chạm vào cánh đồng lúa xanh non vẽ nên khung cảnh ấn tượng hiếm có. Ảnh: Thủy Tiên

Được bao quanh bởi hàng ngàn cây xanh của rừng nguyên sinh, cánh đồng lúa rộng hàng trăm hécta này không chỉ mang vẻ đẹp mộc mạc, yên bình mà còn được tô điểm thêm vẻ hoang sơ đầy cuốn hút.

Ơ đâu rồi cáp treo núi Bà Rá?

Trong một bài viết liệt kê các hệ thống cáp treo tại Việt Nam, tui có thiếu sót khá lớn là quên kể đến cáp treo núi Bà Rá ở Bình Phước (cũ). Thông tin về cáp treo núi Bà Rá như sau:

Cáp treo núi Bà Rá được khởi công xây dựng tháng 6/2008 với tổng số vốn đầu tư khoảng 80 tỷ đồng, đưa vào sử dụng năm 2010. Tuyến cáp treo này có chiều dài 2.063 mét. Hệ thống cabin có 32 chiếc, chia làm 8 nhóm với 6 chỗ ngồi một cabin. Thời gian cho một hành trình từ ga đầu tiên dưới chân núi đến ga cuối trên đỉnh núi là 12 phút.

Cáp treo núi Bà Rá. Ảnh: Vietnam Tourism

Ẩm thực từ hoa… ngon

Với người dân miền Tây Nam bộ, bông điên điển, so đũa, bông súng, thiên lý… được xem là nguyên liệu để chế biến những món ăn phổ biến và độc đáo.

Bông so đũa. Ảnh: NGUYỄN HƯNG

Từ những loại bông này, có nhiều món ăn ngon được người dân sáng tạo, mang hương vị rất đặc trưng, tinh tế nồng đượm. “Mùa nước lên điên điển trổ bông” - một câu hát trong bài “Hồn quê” do nhạc sĩ Thanh Sơn sáng tác nhắc rằng khi điên điển trổ bông cũng là lúc báo hiệu mùa nước nổi về. Điên điển được mọi người nhớ đến là loại bông đặc sản của miền sông nước mà bất cứ ai nếu ăn rồi sẽ không quên. Mỗi năm, mùa nước nổi về từ tháng 8 đến tháng 10, dễ dàng bắt gặp chúng nở rộ trên các con đường, cánh đồng mênh mông nước.

Chuyện kể ở Nam Du

Biển tây nam xanh ngút mắt, từng con sóng bạc đầu nối nhau vỗ vào mạn tàu, tạo nên những thanh âm xôn xao không dứt. Cách đất liền hơn 60km, giữa đại dương mênh mông, cụm đảo Nam Du dần hiện ra, như những viên ngọc xanh biếc thật đẹp và bình yên.

Thu nhập của người dân Nam Du chủ yếu từ du lịch và đánh bắt hải sản. (Ảnh: NAM ANH)

Khoảnh khắc ấy, mọi mệt mỏi vì sóng gió bỗng tan biến, nhường chỗ cho niềm háo hức xen lẫn tự hào: Chúng tôi đang đặt chân tới một cụm đảo tiền tiêu, nơi quân và dân ngày đêm canh giữ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.

Vẻ đẹp dinh Sơn Trung mùa nước nổi

Là công trình gắn liền với cuộc khởi nghĩa Láng Linh Bảy Thưa do Quản cơ Trần Văn Thành lãnh đạo, dinh Sơn Trung (xã Vĩnh An, tỉnh An Giang) được đông đảo du khách thăm viếng quanh năm. Bên cạnh giá trị tâm linh, nơi đây còn sở hữu vẻ đẹp rất riêng, đặc biệt là trong mùa nước nổi.

Bà Rá có bà con với Bà Đen không?

 3 ngọn núi cao nhất miền Nam là:

1. Núi Bà Đen, cao 986 met, ở Tây Ninh
2. Núi Chứa Chan, cao 837 met, ở Đồng Nai
3. Núi Bà Rá, cao 723 met, ở Bình Phước

Kể từ tháng 7/2025, khi Bình Phước sáp nhập với Đồng Nai thì Đồng Nai sở hữu cả 2 ngọn núi cao thứ nhì và thứ ba của miền Nam. Thôi kệ, nhường huy chương vàng cho Tây Ninh, Đồng Nai ẵm huy chượng bạc và đồng cũng được. Hi hi.

Núi Bà Rá

Đặc sắc ẩm thực chay ở lễ hội Nguyễn Trung Trực - Hương vị từ tấm lòng nhân ái

Về Rạch Giá dịp lễ hội truyền thống kỷ niệm 157 năm Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh (1868 - 2025), giữa dòng người hành hương tấp nập, dễ bắt gặp những nồi cơm nghi ngút khói, những khay rau xanh tươi, những chảo mắm chay kho thơm lừng… đậm đà hương vị lòng nhân ái.

Ẩm thực nơi đây không chỉ để no bụng mà là cách người dân thể hiện tấm lòng tri ân Cụ Nguyễn, trao lộc cho khách thập phương về dự lễ hội Nguyễn Trung Trực. Từ trại cơm chay, trại bánh xèo, tàu hủ đến những ly nước “0 đồng”, tất cả đều thấm đẫm nghĩa tình.

Cơm vừa nấu chín còn nghi ngút khói trong khuôn viên đình Nguyễn Trung Trực. Ảnh: ĐẶNG LINH

Mặn mòi vị nước mắm đồng

Qua đôi bàn tay cần lao của người dân quê, nước mắm cá đồng mang trong mình vị mặn mòi, chân chất như chính nơi nó sinh ra. Bởi thế, nhiều người vẫn muốn quay về với nước mắm đồng, để cảm nhận được hương vị kết tinh từ đất phù sa châu thổ.

Về xứ đầu nguồn An Phú, Thới Sơn (tỉnh An Giang) mùa này, không khó để tìm lại mùi hương quen thuộc. Trong cơn gió đồng tháng nước bêu, thoang thoảng mùi hương của nhà ai đang nấu nước mắm cá đồng.

Nhà ông Nguyễn Văn Hải (ngụ phường Thới Sơn, tỉnh An Giang) trong khoảng sân rộng ủ hàng chục phuy cá muối.

Khám phá Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam

Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam tọa lạc tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) được xem là minh chứng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà khoa học, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình Việt Nam làm chủ công nghệ vũ trụ.

Bảo tàng Vũ trụ Việt Nam được xây dựng tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) và vận hành bởi Trung tâm Vũ trụ Việt Nam thuộc Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam.

Rộn ràng lễ dâng y Kathina của đồng bào Khmer An Giang

Mỗi độ tháng 9 âm lịch, khi mùa an cư kiết hạ khép lại, đồng bào Khmer ở An Giang lại hân hoan bước vào mùa lễ dâng y Kathina - nghi lễ quan trọng của Phật giáo Nam tông Khmer. Ở An Giang, từ vùng Bảy Núi đến những ngôi chùa ven sông, sắc cờ Phật giáo tung bay, dòng người nô nức về chùa dâng y thể hiện tinh thần đoàn kết và niềm tin hướng thiện của cộng đồng.

Hàng năm, từ ngày 1/9 đến 15/10 âm lịch, đồng bào Khmer An Giang lại náo nức đón mùa lễ Kathina hay còn gọi là lễ dâng y cà sa. Những ngày này, đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh cùng nhau đến chùa gửi gắm tấm lòng thành kính qua việc dâng y cà sa và các vật phẩm thiết yếu dâng đến chư tăng, cầu cho gia đình an vui, phum sóc bình yên, mùa màng thuận lợi.

Khát vọng bên dòng suối Yên

Dòng suối Yên trong vắt uốn lượn qua xã Mường Mìn vùng giáp biên. Một bên là những nếp nhà sàn truyền thống, bên kia là những thửa ruộng bậc thang vàng ruộm. Bức tranh bình dị ấy đã, đang là những tiềm năng để bà con bản Thái nơi đây ấp ủ khát vọng xây dựng bản du lịch cộng đồng, đậm đà bản sắc.

Vẻ đẹp của những thửa ruộng bậc thang như bức tranh tô sắc cho bản làng bên dòng suối Yên.

Vẻ đẹp kiến trúc nơi làng cổ Tiên Hòa

Làng cổ Tiên Hòa, xã Tống Sơn được nhắc đến là nơi lưu giữ các lớp kiến trúc truyền thống đặc sắc. Với cấu trúc dân cư “ngõ hạng”, hệ thống mái ngói cổ rêu phong, giếng làng, bến nước... và việc phát hiện di chỉ khảo cổ học Cồn Cổ Ngựa nằm trong nền văn hóa Đa Bút cách đây 5.000-6.000 năm, Tiên Hòa là minh chứng sống cho lịch sử - văn hóa - kiến trúc làng quê Việt.

Làng cổ Tiên Hòa với những ngôi nhà nhuốm màu thời gian.

Mùa vàng Pù Luông: Từ “cảnh đẹp để ngắm” sang “trải nghiệm để nhớ”

Khi lúa vàng phủ khắp ruộng bậc thang Khu Du lịch sinh thái cộng đồng Pù Luông, du khách thường nhắc đến nơi đây như những hình ảnh quyến rũ bậc nhất của du lịch xứ Thanh. Thế nhưng, để mùa vàng ấy trở thành thương hiệu hút khách thực sự, cần một chiến lược đồng bộ, bền vững và giàu bản sắc.

Mùa vàng Pù Luông là một trong những trải nghiệm không thể bỏ lỡ khi đến xứ Thanh trong dịp này.

Huyền bí tháp Nhạn

Đỉnh núi Nhạn cao 64 mét so với mực nước biển có một công trình kiến trúc cổ kính đã đứng vững suốt gần một thiên niên kỷ - đó chính là tháp Nhạn huyền bí. Tháp Nhạn không chỉ là biểu tượng văn hóa độc đáo mà còn là minh chứng sống động cho sự tinh tế tuyệt vời trong nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của nền văn minh Chăm cổ ở Đắk Lắk.

Bà chúa Đồn Trang Nguyễn Thị Ngọc Đô

Nổi tiếng xinh đẹp lại thông minh, tài giỏi, giúp dân làng khai khẩn đất đai, làm ăn sinh sống đồng thời giúp chúa Trịnh Tùng tổ chức hậu cần trong thời kỳ phò Lê diệt Mạc - bà chính là Nguyễn Thị Ngọc Đô - thứ phi của Bình An vương Trịnh Tùng.

Di tích lịch sử Đền thờ Bà chúa Đồn Trang ở xã Quý Lộc.

Lý lịch di tích đền Bà chúa Đồn Trang có ghi cụ thể về việc thờ bà Nguyễn Thị Ngọc Đô, sinh năm Nhâm Thân (1572) tại làng Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang (nay là phường Nguyệt Viên). Thân sinh ra bà là Nguyễn Như Giai, từng đỗ Quốc tử giám giám sinh, hiệu Nguyệt Khê tiên sinh, được phong là Quang tiến lộc đại phu, Thuần tiến hầu.

Đền Đức Thánh Cả dưới chân núi Mã Yên

Ngọn núi Mã Yên nằm trong không gian làng cổ Đông Sơn (phường Hàm Rồng), là 1 trong 99 ngọn núi thuộc dãy Đông Sơn - Hàm Rồng kỳ vĩ. Nơi đây không chỉ có cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, thanh bình mà còn lưu dấu nhiều giá trị tiêu biểu. Trong đó, đền và lễ hội đền Đức Thánh Cả là nét chấm phá đặc sắc, biểu tượng đẹp cho đời sống văn hóa - tâm linh của người dân nơi đây.

Rước kiệu trong Lễ hội đền Đức Thánh Cả (làng cổ Đông Sơn, phường Hàm Rồng).

Về ngôi đình còn lưu giữ nhiều sắc phong

Tọa lạc ở vị trí đắc địa tại thôn 5, xã Hoằng Sơn, đình Thanh Nga không chỉ là nơi thờ cúng, sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người dân địa phương, mà còn là “nhân chứng” của biết bao thăng trầm lịch sử. Không chỉ nổi bật về mặt kiến trúc, người dân nơi đây luôn tự hào khi đình làng đang lưu giữ nguyên vẹn nhiều sắc phong và thần phả...

Những sắc phong được người dân lưu giữ nguyên vẹn ở đình Thanh Nga.

Bản hùng ca từ đá

15 năm trước, trong hơi ngà men say rượu ngô nhà “thần đá” Thào Mý Giàng ở xã Đồng Văn, tôi được ông kể về tín ngưỡng đá ở xứ sở đá. Thào Mý Giàng được người Mông ở Đồng Văn ví là “thần đá” bởi ông có biệt tài tìm đá để đẽo gọt xây nhà, chế tác làm vật dụng phục vụ sinh hoạt như cối, chày… và xếp tường đá nổi tiếng ở Đồng Văn. Ông là nhân vật chính trong bộ phim tài liệu “Bài ca trên đỉnh Tà Lùng” của đạo diễn Mạc Văn Chung đã giành nhiều giải thưởng lớn ở liên hoan phim trong nước và quốc tế.

Xà Phìn - hòa mình trong sắc vàng, đắm say hồn rêu xanh

Ẩn mình giữa dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ, ở độ cao trên 1.000 m, thôn Xà Phìn (xã Thanh Thủy, tỉnh Tuyên Quang) hiện lên như một bức tranh cổ tích giữa đại ngàn.

Ruộng bậc thang Xà Phìn, xã Thanh Thủy, tỉnh Tuyên Quang uốn lượn mềm mại, rực sáng trong nắng thu, tựa dải lụa vàng vắt ngang lưng núi.

Những mái nhà lợp lá cọ phủ rêu xanh trầm mặc, thấp thoáng trong làn sương sớm, bên những thửa ruộng bậc thang uốn lượn ôm trọn sườn núi. Vào mùa thu, cả Xà Phìn bừng sáng trong sắc vàng óng ả của lúa chín, mở ra khung cảnh ngoạn mục khiến bất kỳ ai đặt chân đến cũng phải say lòng.

Đây cũng là thời khắc bản làng náo nức chuẩn bị cho Lễ hội Mùa vàng - Làng nhà rêu, sẽ diễn ra vào ngày 4/10/2025. Lễ hội không chỉ là dịp để du khách hòa mình vào không khí hân hoan mừng vụ mùa bội thu, khoác lên mình trang phục truyền thống của người Dao áo chàm, thưởng thức những món ăn dân dã mà còn là cơ hội để trải nghiệm văn hóa bản địa đậm đà bản sắc.

Bản làng bừng sáng giữa đại ngàn Tây Côn Lĩnh

Những ngày này, cung đường dài hơn 20 km dẫn vào thôn Xà Phìn như được dát vàng bởi sắc lúa chín trải dài bất tận. Nhìn từ trên cao, từng thửa ruộng bậc thang uốn lượn tầng tầng lớp lớp, tựa dải lụa vàng mềm mại vắt ngang triền núi. Giữa biển lúa vàng, những mái nhà rêu hiện lên bình yên, tạo nên bức tranh hài hòa giữa thiên nhiên và bàn tay lao động khéo léo của con người.

Ông Phùng Viết Vinh, Bí thư Đảng ủy xã Thanh Thủy cho biết: “Chúng tôi xác định lễ hội năm nay không chỉ là hoạt động văn hóa, mà còn là bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch cộng đồng. Xã đang tập trung phối hợp các đơn vị kinh doanh dịch vụ, homestay, nhà hàng… để chuẩn bị chu đáo, tạo dấu ấn đẹp trong lòng du khách. Bản sắc văn hóa của đồng bào Dao áo chàm và cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ chính là lợi thế đặc biệt của Xà Phìn”.

Đặc sản nơi đây không chỉ nằm ở phong cảnh mà còn trong từng trải nghiệm. Người dân Xà Phìn thường chỉ gieo cấy một vụ lúa mỗi năm. Mùa hè là mùa nước đổ, khi những thửa ruộng phản chiếu trời mây như tấm gương khổng lồ. Đến tháng 9, lúa bắt đầu chín vàng, biến Xà Phìn thành một “biển vàng” đẹp ngoạn mục. Không chỉ có lúa, nơi đây còn nổi tiếng với chè Shan tuyết cổ thụ - mỗi chén trà mang vị chát dịu, hậu ngọt, như kết tinh hồn cốt của núi rừng Tây Côn Lĩnh.

Gìn giữ bản sắc, nâng tầm du lịch cộng đồng

Ngôi nhà nhỏ nép mình bình yên giữa biển lúa vàng, nơi thiên nhiên và con người cùng viết nên bức tranh mùa thu Xà Phìn.

Xà Phìn còn níu chân du khách bởi nét văn hóa đậm đà bản sắc. Người dân gắn bó với rừng, với núi và với những mái nhà phủ rêu - biểu tượng đặc trưng của vùng đất này. Trong căn nhà rêu trăm tuổi, chị Lý Thị Thêu, người dân bản địa, bồi hồi nói: “Chúng tôi tự hào về bản làng của mình. Mái nhà rêu, ruộng bậc thang hay bộ trang phục Dao áo chàm đều là di sản cha ông để lại. Dù cuộc sống hiện đại thay đổi nhiều, nhưng bà con vẫn cố gắng gìn giữ nét văn hóa truyền thống, để con cháu và du khách đến đây đều cảm nhận được hồn cốt Xà Phìn”.

Trong lễ hội, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn được hòa mình vào các hoạt động văn hóa sôi động: khoác lên mình trang phục truyền thống, thưởng thức món ăn dân dã, tham gia giã bánh dày, nấu rượu ngô hay cùng bà con ca hát, nhảy múa bên bếp lửa. Đây là cơ hội để quảng bá giá trị văn hóa bản địa và khẳng định sức sống lâu bền của những truyền thống quý báu.

Chị Nguyễn Thị Kiều Anh, một du khách đến từ miền sông nước Cần Thơ, hào hứng chia sẻ: “Ở đồng bằng, chúng tôi quen với những cánh đồng phẳng lặng, bát ngát. Lần đầu tiên được chiêm ngưỡng ruộng bậc thang uốn lượn giữa núi rừng, tôi thật sự choáng ngợp. Người Xà Phìn hiền hòa, mến khách, ẩm thực nơi đây lại đặc biệt hấp dẫn. Nhất định tôi và người thân sẽ còn quay trở lại để tiếp tục trải nghiệm, khám phá, được sống trọn vẹn vẻ đẹp nơi này".

Mùa thu nơi Xà Phìn không chỉ đẹp ở sắc vàng của lúa chín mà còn ở nhịp sống bình yên và tình người đậm sâu. Khi những nếp nhà rêu phong đứng vững cùng năm tháng, khi tiếng cười nói rộn ràng hòa cùng hương lúa mới, du khách sẽ cảm nhận được sự giao hòa tuyệt diệu giữa thiên nhiên và văn hóa.

Lễ hội Mùa vàng - Làng nhà rêu Xà Phìn 2025 không chỉ là nơi để du khách thưởng ngoạn cảnh sắc mà còn là hành trình kết nối với lịch sử và con người nơi đây. Hãy xách ba lô lên và về với Xà Phìn - nơi mỗi bậc thang lúa là một nét vẽ, mỗi mái nhà là một câu chuyện, để bạn tìm thấy sự an yên và ký ức khó quên giữa đại ngàn hùng vĩ nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc.

Dân tộc Dao 

 

Tên tự gọi: Kìm Miền, Kìm Mùn (người rừng).

Tên gọi khác: Mán.

Nhóm địa phương: Dao Ðỏ (Dao Cóc Ngáng, Dao sừng, Dao Dụ lạy, Dao Ðại bản), Dao Quần chẹt (Dao Sơn đầu, Dao Tam đảo, Dao Nga hoàng, Dụ Cùn), Dao Lô gang (Dao Thanh phán, Dao Cóc Mùn), Dao Tiền (Dao Ðeo tiền, Dao Tiểu bản), Dao Quần trắng (Dao Họ), Dao Thanh Y, Dao Làn Tẻn (Dao Tuyển, Dao áo dài).

Dân số: 751.067 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc ngữ hệ Hmông - Dao.

Lịch sử: Người Dao có nguồn gốc từ Trung Quốc, việc chuyển cư sang Việt Nam kéo dài suốt từ thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX. Họ tự nhận mình là con cháu của Bản Hồ (Bàn vương), một nhân vật huyền thoại rất phổ biến và thiêng liêng ở người Dao.

Hoạt động sản xuất: Nương, thổ canh hốc đá, ruộng là những hình thức canh tác phổ biến ở người Dao. Tuỳ từng nhóm, từng vùng mà hình thức canh tác này hay khác nổi trội lên như: Người Dao Quần Trắng, Dao áo Dài, Dao Thanh Y chuyên làm ruộng nước. Người Dao Ðỏ - thổ canh hốc đá. Phần lớn các nhóm Dao khác làm nương du canh hay định canh. Cây lương thực chính là lúa, ngô, các loại rau màu quan trọng như bầu, bí, khoai... Họ chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà ở vùng lưng chừng núi và vùng cao còn nuôi ngựa, dê.

Nghề trồng bông, dệt vải phổ biến ở các nhóm Dao. Họ ưa dùng vải nhuộm chàm.

Hầu hết các xóm đều có lò rèn để sửa chữa nông cụ. Nhiều nơi còn làm súng hoả mai, súng kíp, đúc những hạt đạn bằng gang. Nghề thợ bạc là nghề gia truyền, chủ yếu làm những đồ trang sức như vòng cổ, vòng chân, vòng tay, vòng tai, nhẫn, dây bạc, hộp đựng trầu...

Nhóm Dao Ðỏ và Dao Tiền có nghề làm giấy bản. Giấy bản dùng để chép sách cúng, sách truyện, sách hát hay dùng cho các lễ cúng như viết sớ, tiền ma. Nhiều nơi có nghề ép dầu thắp sáng hay dầu ăn, nghề làm đường mật.

Ăn: Người Dao thường ăn hai bữa chính trong ngày, bữa trưa và bữa tối. Chỉ những ngày mùa bận rộn mới ăn thêm bữa sáng. Người Dao ăn cơm là chính, ở một số nơi lại ăn ngô nhiều hơn ăn cơm hoặc ăn cháo. Cối xay lúa thường dùng là loại cối gỗ đóng dăm tre. Cối giã có nhiều loại như cối gỗ hình trụ, cối máng giã bằng chày tay, cối đạp chân, cối giã bằng sức nước. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua, canh măng chua. Khi ăn xong, người ra kiêng để đũa ngang miệng bát vì đó là dấu hiệu trong nhà có người chết.

Phổ biến là rượu cất, ở một vài nơi lại uống hoãng, thứ rượu không qua trưng cất, có vị chua và ít cay.

Người Dao thường hút thuốc lá và thuốc lào bằng điếu cầy hay tẩu.

Mặc: Trước đây đàn ông để tóc dài, búi sau gáy hoặc để chỏm tóc dài trên đỉnh đầu, xung quanh cạo nhẵn. Các nhóm Dao thường có cách đội khăn khác nhau. áo có hai loại, áo dài và áo ngắn.

Phụ nữ Dao mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài yếm, váy hoặc quần. Y phục theo rất sặc sỡ. Họ không theo theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào trí nhớ, thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên mặt phải. Nhiều loại hoa văn như chữ vạn, cây thông, hình chim, người, động vật, lá cây. Cách in hoa văn trên vải bằng sáp ong ở người Dao rất độc đáo. Muốn hình gì người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chẩy rồi in lên vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn mầu xanh lơ do phủ lớp sáp ong không bị thấm chàm.

Ở: Người Dao thường sống ở vùng lưng chừng núi hầu khắp các tỉnh miền núi miền Bắc. Tuy nhiên một số nhóm như Dao Quần trắng ở thung lũng, còn Dao Ðỏ lại ở trên núi cao. Thôn xóm phần nhiều phân tán, rải rác, năm bẩy nóc nhà. Nhà của người Dao rất khác nhau, tuỳ nơi họ ở nhà trệt, nhà sàn hay nhà nửa sàn, nửa đất.

Phương tiện vận chuyển: Người Dao ở vùng cao quen dùng địu có hai quai đeo vai, vùng thấp gánh bằng đôi dậu. Túi vải hay túi lưới đeo vai rất được họ ưa dùng.

Quan hệ xã hội: Trong thôn xóm tồn tại chủ yếu các quan hệ xóm giềng và quan hệ dòng họ.

Người Dao có nhiều họ, phổ biến nhất là các họ Bàn, Ðặng, Triệu. Các dòng họ, chi họ thường có gia phả riêng và có hệ thống tên đệm để phân biệt giữa những người thuộc các thế hệ khác nhau.

Sinh đẻ: Phụ nữ đẻ ngồi, đẻ ngay trong buồng ngủ. Trẻ sơ sinh được tắm bằng nước nóng. Nhà có người ở cữ người ta treo cành lá xanh hay cài hoa chuối trước cửa để làm dấu không cho người lạ vào nhà vì sợ vía độc ảnh hưởng tới sức khoẻ đứa trẻ. Trẻ sơ sinh được ba ngày thì làm lễ cúng mụ.

Cưới xin: Trai gái muốn lấy được nhau phải so tuổi, bói chân gà xem có hợp nhau không. Có tục chăng dây, hát đối đáp giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà, hát trong đám cưới. Lúc đón dâu, cô dâu được cõng ra khỏi nhà gái và bước qua cái kéo mà thầy cúng đã làm phép mới được vào nhà trai.

Ma chay: Thày tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay. Nhà có người chết con cái đến nhà thầy mời về chủ trì các nghi lễ, tìm đất đào huyệt. Người ta kiêng khâm liệm người chết vào giờ sinh của những người trong gia đình. Người chết được liệm vào quan tài để trong nhà hay chỉ bó chiếu ra đến huyệt rồi mới cho vào quan tài. Mộ được đắp đất, xếp đá ở chân mộ. ở một số nơi có tục hoả táng cho những người chết từ 12 tuổi trở lên.

Lễ làm chay cho người chết diễn ra sau nhiều năm, thường được kết hợp với lễ cấp sắc cho một người đàn ông nào đó đang sống trong gia đình. Lễ tổ chức ba ngày, ngày đầu gọi là lễ phá ngục, giải thoát hồn cho người chết, ngày thứ hai gọi là lễ tắm hương hoa cho người chết trước khi đưa hồn về bàn thờ tổ tiên trong nhà, ngày thứ ba lễ cấp sắc. Người chết được cúng đưa hồn về quê cũ ở Dương Châu.

Nhà mới: Muốn làm nhà phải xem tuổi những người trong gia đình, nhất là tuổi chủ gia đình. Nghi lễ chọn đất được coi là quan trọng. Buổi tối, người ta đào một hố to bằng miệng bát, xếp một số hạt gạo tượng trưng cho người, trâu bò, tiền bạc, thóc lúa, tài sản rồi úp bát lên. Dựa vào mộng báo đêm đó mà biết điềm xấu hay tốt. Sáng hôm sau ra xem hỗ, các hạt gạo vẫn giữa nguyên vị trí là có thể làm nhà được.

Thờ cúng: Người Dao vừa tin theo các tín ngưỡng nguyên thuỷ, các nghi lễ nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và nhất là Ðạo giáo. Bàn vương được coi là thuỷ tổ của người Dao nên được cúng chung với tổ tiên từng gia đình. Theo truyền thống tất cả đàn ông đã đến tuổi trưởng thành đều phải qua lễ cấp sắc. một nghi lễ vừa mang tính chất của Ðạo giáo, vừa mang những vết của lễ thành đinh xa xưa.

Lịch: Người Dao quen dùng âm lịch để tính thời gian sản xuất và sinh hoạt.

Học: Hầu hết các xóm thôn người Dao đều có người biết chữ Hán, nôm Dao. Người ta học chữ để đọc sách cúng, sách truyện, thơ.

Văn nghệ: Người Dao có vốn văn nghệ dân gian rất phong phú, nhiều truyện cổ, bài hát, thơ ca. Ðặc biệt truyện Quả bầu với nạn hồng thuỷ, Sự tích Bàn Vương rất phổ biến trong người Dao. Múa, nhạc được họ sử dụng chủ yếu trong các nghi lễ tôn giáo.

Chơi: Người Dao thích chơi đu, chơi quay, đi cà kheo.

Theo cema.gov.vn

Bài và ảnh: Minh Tâm/TTXVN

Báo ảnh Dân tộc và Miền núi - 20/09/2025