16 thg 6, 2021

Chiếc túi đựng cơm của đồng bào Mạ

Trong những sản phẩm đan lát của người Mạ, giỏ đựng cơm là dụng cụ được sử dụng nhiều trong cuộc sống hàng ngày. Ngoài chức năng là vật dụng thuần túy, giỏ đựng cơm còn thể hiện tính thẩm mỹ, sự sáng tạo, khéo léo của người làm ra nó.

Người Mạ chế tạo túi đựng cơm có hình thức nhỏ nhắn, tiện dụng, gọn gàng, dễ dàng mang theo khi lên nương rẫy. Túi có đặc điểm giữ cho cơm được thoát nước, thông thoáng, không bị hư hỏng trong thời gian khá lâu.

Chiếc túi đựng cơm của đồng bào Mạ

Tuy nhiên, để làm ra được một chiếc túi, người Mạ phải trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi sự tỉ mỉ, chịu khó và khéo tay. Người làm túi thường đến những vùng đầm trũng tìm cây cói (còn gọi là cỏ lác, cỏ sụt) chặt mang về làm vật liệu đan túi. Thông thường, những cây có bản lá to dùng để đan chiếu.

Những cây lá nhỏ hơn, sợi già, dài, suôn thẳng, không bị sâu chọn làm sợi đan túi đựng cơm. Cây cỏ được đem về phơi khô đến khi ngả sang màu vàng thì ép nhẹ cho sợi dẹt mỏng để đan túi. Các sợi khô thường sẽ phơi sương một đêm mới tiến hành đan thành túi để trong quá trình làm không bị đứt gãy.

Những hạt cơm trắng tinh được đựng trong chiếc túi đan bằng cói

Túi đựng cơm có hình dáng trụ tròn, miệng nhỏ, đáy hơi lồi, được đan theo kiểu hình xương cá. Tùy theo nhu cầu ăn cơm và vai trò của từng người mà những chiếc túi sẽ có những kích cỡ khác nhau. Nghệ nhân đan túi còn biết cách dùng các loại lá rừng nhuộm sợi cói, tạo thêm màu sắc cho chiếc túi. Thường thấy nhất là màu đỏ được nhuộm sợi và được thiết kế thành điểm nhấn phía trên đầu chiếc túi. Một chiếc túi đẹp, chuẩn thường phải mất vài ngày mới đan xong.

Chiếc túi đựng cơm sau khi hoàn thành sẽ đem hun khói cho thật khô, bóng mịn, tránh hiện tượng bị mối mọt và sử dụng bền lâu hơn. Trước đây, khi các túi hoàn thành, người Mạ thường phải tiến hành nghi thức cúng thần bếp trước khi đặt túi lên gác bếp và sử dụng. Lễ vật cúng thường là một ché rượu cần nhỏ và một con gà trống để cầu mong thần linh ban cho chiếc túi công hiệu giữ cơm luôn được ngon…

Túi đựng cơm được đặt trên mâm cơm truyền thống là nét văn hóa độc đáo của người Mạ

Đến nay, đồng bào Mạ vẫn còn ưa thích dùng túi đan để đựng cơm. Mỗi chi tiết của chiếc túi, từ cách đan, cách quấn từng sợi cói cho đến việc trang trí màu sắc... đều chứa đựng tình cảm của người nghệ nhân.

Ngoài việc làm túi đựng cơm trong sinh hoạt gia đình, chiếc túi còn được đan làm quà cho người thân, của hồi môn khi con cái lập gia đình, làm vật dụng trong lễ cúng. Những chiếc túi có hoa đẹp và cầu kì để dành cho người lớn tuổi hoặc dùng đựng cơm tế lễ. Túi đan đơn giản hơn dùng cho người ít tuổi trong gia đình…

Bài, ảnh: Nguyễn Nam

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét