Giang Mỗ bảo tồn văn hóa Mường gắn với phát triển du lịch

Nằm cách trung tâm phường Hòa Bình, tỉnh Phú Thọ khoảng 10 km, bản Giang Mỗ mang trong mình vẻ đẹp nguyên sơ và thanh bình. Đây là một không gian bản làng mang đậm nét văn hóa Mường cổ vẫn đang được người dân nơi đây gìn giữ và phát triển.

Bản Mường Giang Mỗ đang là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn khám phá và trải nghiệm về văn hóa của cộng đồng người Mường.

Xóm Mường cổ Lũy Ải - bản giao hưởng của di sản văn hóa và du lịch

Vùng đất cổ Mường Bi là vùng Mường lớn nhất trong bốn Mường (Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động). Nơi đây với những nếp nhà sàn cổ, thửa ruộng bậc thang cùng các điệu múa Mường trong thanh âm trầm hùng của chiêng Mường vẫn đang lưu giữ nhiều nét văn hóa nguyên bản của dân tộc Mường Hòa Bình cũ, được xem như “trái tim” của người Mường.

Trong không gian phát triển mới, vùng đất Mường Bi với xóm Mường cổ Lũy Ải đang được chính quyền tỉnh Phú Thọ, người dân gìn giữ và thổi luồng sinh khí mới vào những di sản văn hóa trong hành trình phát triển bền vững của du lịch văn hóa.

Lũy Ải - “viên ngọc thô” được thời gian lưu giữ 

Xóm Lũy Ải, hay còn gọi là Mường Ải xã Mường Bi mang nét đẹp độc đáo đặc trưng của vùng đất Mường cổ với phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, nét văn hóa truyền thống còn được giữ gìn.

'Thung lũng trường thọ' lưu giữ văn hóa Mường cổ

Giữa những giải mây bảng lảng và những dãy núi trùng điệp của núi rừng Tây Bắc, xã Vân Sơn, còn được gọi là “nóc nhà xứ Mường” của tỉnh Phú Thọ, hiện lên như một bản giao hòa của thiên nhiên, con người. Với cảnh sắc nguyên sơ, khí hậu mát lành và những giá trị văn hóa của vùng Mường cổ được lưu giữ vẹn nguyên, xã Vân Sơn đang trở thành điểm sáng du lịch mới của tỉnh Phú Thọ. 

Những xóm làng người Mường bình yên của xã Vân Sơn đang là điểm thu hút đối với nhiều du khách.

Điểm hẹn du lịch cộng đồng mới vùng Mường Thàng

Trong không gian núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, xóm Mừng với cảnh quan thiên nhiên tươi mát, trong lành cùng những mùa hoa rực rỡ và bản sắc văn hóa Mường đặc sắc đang vươn mình trở thành điểm sáng về du lịch cộng đồng, là điểm đến của du khách trong và ngoài nước. 

Xóm Mừng tại xã Cao Phong (Phú Thọ).

Câu chuyện đặc biệt trong tấm vải thổ cẩm của người Mường ở xóm Cóm

Với quy trình thủ công cầu kỳ, từ trồng bông, kéo sợi đến nhuộm màu tự nhiên, những hoa văn tinh tế như quả trám, trái tim, ngọn núi không chỉ phản ánh thiên nhiên mà còn lưu giữ bản sắc dân tộc.

Ở tuổi ngoài 60, bà Bùi Thị Hương ở xóm Cóm (Tân Lạc, Phú Thọ) là một trong số ít người vẫn miệt mài giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc Mường.

Bà Hương cùng bà Mỉa đem theo cả dụng cụ cán bông, khung cửi… ra hội chợ để trực tiếp giới thiệu quy trình làm ra một tấm vải thổ cẩm theo cách thức thủ công truyền thống. Ảnh: Bình Minh

Vấn vương ẩm thực của người Mường ở Trà My

Làng Mường, xã Trà My (TP. Đà Nẵng) là nơi sinh sống của các hộ dân tộc Mường di cư từ miền Bắc vào từ những năm 80 của thế kỷ trước. Ngoài việc tập trung phát triển kinh tế, đồng bào Mường còn chú trọng gìn giữ phong tục tập quán, bản sắc văn hóa, truyền thống, đặc biệt là "bí quyết" chế biến những món ăn dân dã, hấp dẫn phục vụ khách du lịch.

Những ngôi nhà sàn truyền thống của người Mường giữa núi rừng tạo nên khung cảnh rất nên thơ (Ảnh T.N)

Khám phá bản làng trên hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á

Hồ Thủy điện Hòa Bình không chỉ ấn tượng với cảnh sắc núi sông kỳ vĩ, mà còn có những bản làng nguyên sơ của đồng bào Mường, Dao.

Những bản làng nằm nép mình ven hồ là điểm đến lý tưởng trên hành trình khám phá vùng hồ Thủy điện Hòa Bình rộng lớn. Ảnh: Bình Khang

Nơi đây, du lịch cộng đồng đang phát triển mạnh mẽ, trở thành điểm đến hấp dẫn trên hành trình khám phá công trình thế kỷ này.

Hồ Hòa Bình được hình thành từ khi xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà, dài hơn 100km, trải rộng trên địa bàn 17 xã thuộc tỉnh Hòa Bình cũ, với dung tích lên đến gần 9,5 tỉ mét khối nước - là hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á. Với hệ sinh thái sông núi xen kẽ tạo nên quần thể cảnh quan đặc sắc, vùng hồ này đã được quy hoạch trở thành Khu du lịch quốc gia hồ Hòa Bình.

Độc đáo bộ Lịch Rọi của người Mường

Lịch Rọi – loại lịch cổ xưa của người Mường, là một di sản văn hóa đặc sắc, phản ánh tri thức và thế giới quan gắn bó mật thiết với tự nhiên, mùa màng và tín ngưỡng dân gian.

Người Mường ở Hòa Bình tự hào giới thiệu bộ Lịch Rọi truyền thống.

Lịch Rọi, còn gọi là lịch tre hay lịch Mường thường được làm từ tre già hoặc nứa thẳng, dài khoảng 40–60 cm. Mỗi bộ lịch gồm 12 thẻ tương ứng với 12 tháng, trên đó khắc các vạch và ký hiệu như hình tròn, dấu gạch chéo, hình tam giác… Những dấu hiệu này cho biết ngày tốt – xấu, ngày đại cát – tiểu cát, ngày kiêng kỵ hoặc phù hợp cho từng việc cụ thể như dựng nhà, cưới xin, lên rừng, xuống suối, gieo trồng, làm lễ…

Khám phá văn hóa cồng chiêng, hầu đồng của người Mường

Người Mường ở Ba Vì, ngoại thành Hà Nội, nổi tiếng với văn hóa cồng chiêng cùng phong tục độc đáo như hồi môn, hầu đồng và ẩm thực phong phú.

Ba Vì là huyện ngoại ô Hà Nội, thuộc vùng bán sơn địa, giáp tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ và Vĩnh Phúc; được thiên nhiên ưu đãi với địa hình đa dạng có núi, rừng, thác, suối, sông, hồ cùng các danh lam thắng cảnh. Vùng núi của Hà Nội còn được biết đến là nơi bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa đặc sắc của người Mường.

Nhắc đến văn hóa của người Mường là nhắc đến văn hóa cồng chiêng. Do địa hình đồi núi đi lại khó khăn nên từ xa xưa, người Mường đã lấy âm thanh làm phương tiện truyền đạt thông tin, theo Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội. Mỗi khi tiếng cồng chiêng vang lên, người dân dựa vào sắc thái âm thanh để biết được những công việc của thôn, bản để tập trung lại.

Trải nghiệm tinh hoa văn hóa dân tộc Mường, Dao dưới chân núi Tản

Nằm ở phía Tây Bắc Hà Nội, núi Tản - Ba Vì là vùng đất có bề dày văn hóa của cộng đồng các dân tộc thiểu số hòa vào không gian xanh thẳm cây rừng và núi non hùng vĩ...

Du khách đến với núi Tản, Ba Vì sẽ có dịp trải nghiệm những nét đặc sắc nhất của du lịch dược liệu, sinh thái, nghỉ dưỡng và văn hóa Ba Vì.

Khám phá đặc sắc không gian văn hóa Mường

Hành trình chỉ hơn 1h ô tô từ trung tâm Hà Nội, chúng tôi đến vùng đất Ba Vì để trải nghiệm văn hóa đồng bào dân tộc Mường, Dao dưới chân núi Tản Viên, nơi văn hóa cồng chiêng đã trở thành nét đặc sắc riêng có của thủ đô Hà Nội.

Cỗ lá - Nét văn hóa ẩm thực độc đáo của đồng bào Mường vùng Tây Bắc

Nói đến văn hóa ẩm thực truyền thống của đồng bào Mường vùng Tây Bắc không thể không nhắc đến món cỗ lá vô cùng độc đáo và đậm đà dư vị. Món cỗ lá từ lâu không đơn thuần là món ăn mà còn thể hiện một cách sinh động những nét văn hóa mang đậm bản sắc của dân tộc Mường.

Mâm cỗ lá đậm đà bản sắc dân tộc Mường Tây Bắc

Về xứ Mường vui Tết Doi

Tổ chức Tết Doi, Lễ hội xuống đồng gắn với tục rước gọi “vía lúa” là hoạt động văn hoá đầu Xuân mang đậm triết lý nhân sinh của đồng bào dân tộc Mường vùng Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đã tồn tại hàng trăm năm nay.

Hoạt động văn hoá, văn nghệ trong Lễ hội xuống đồng của đồng bào các dân tộc trong dịp Tết Doi

Hằng năm, mỗi khi Xuân về, người dân xứ Mường xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ lại nô nức cùng nhau tổ chức Tết Doi, một phong tục được đồng bào nơi đây gìn giữ như một nét đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần. Theo các bậc cao niên ở xứ Mường xã Thu Cúc, Tết Doi khởi phát từ xa xưa, gắn với câu chuyện huyền thoại về nàng Cúc lặn lội đi tìm giống lúa về cứu đói cho người Mường.

Độc đáo cách xem Lịch Tre của người Mường Hòa Bình

Lịch Tre hay còn được gọi là lịch Đoi/Roi của người Mường Hòa Bình. Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường, là khối tài sản về tri thức dân gian vô giá. Tất cả mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày, phong tục, nghi lễ, lễ hội của cộng đồng, những việc quan trọng của mỗi người, mỗi gia đình người Mường ở Hòa Bình đều dựa vào cách tính cát, hung của bộ Lịch Tre.

Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường

Gà Lục Bảo - Món ăn đậm đà hương vị núi rừng Tây Bắc

Ẩm thực Mường từ lâu đã nổi tiếng với những món ăn đậm đà hương vị núi rừng, dùng nguyên liệu tự nhiên và cách chế biến độc đáo. Mới đây, một món ăn mới mang tên Gà Lục Bảo đã ra đời, đó là sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống và sáng tạo, hứa hẹn sẽ làm say lòng những thực khách yêu thích khám phá ẩm thực.

Món Gà Lục Bảo được lấy cảm hứng từ mong muốn tạo ra một món ăn không chỉ đẹp mắt mà còn mang đậm hương vị đặc trưng của miền núi. Món ăn là sự kết hợp hài hòa giữa nguyên liệu quen thuộc của người Mường như gà đồi, hạt dổi, rau húng quế, và chẳm chéo khô, cùng với cách chế biến sáng tạo.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội "Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Lễ hội Khai hạ là lễ hội quan trọng của đồng bào dân tộc Mường. Ảnh: Hoàng Tâm

Trong những lễ hội cổ truyền tổ chức vào dịp đầu xuân năm mới, lễ hội Khai hạ có một vị trí đặc biệt trong đời sống của đồng bào dân tộc Mường. Mục đích của lễ hội là để cầu cho mùa màng của một năm mới may mắn, thịnh vượng đồng thời thực hiện những nghi lễ cúng mùa cũng là dịp để người Mường nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí và bày tỏ những ước vọng của mình về một cuộc sống tốt đẹp, bình yên.

Ngược dòng Đà Giang thưởng thức cá nướng của người Mường

Có dịp ghé bến cảng Thung Nai lọt thỏm giữa lòng hồ Sông Đà, cách trung tâm TP Hòa Bình khoảng 20 km, khách du lịch đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức đặc sản cá nướng trứ danh của người Mường.

Một góc Hồ Hòa Bình. Ảnh: Đặng Tình

Đặc sắc lễ mừng cơm mới của đồng bào Mường ở Miền Đồi

Lễ mừng cơm mới là một trong những nghi lễ truyền thống quan trọng và mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc của đồng bào dân tộc Mường. Đây là dịp để tạ ơn thần linh, tổ tiên đã ban cho một vụ mùa bội thu, đồng thời cũng là cơ hội để cộng đồng gắn kết, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. 

Những thửa ruộng bậc thang hùng vĩ ở xã Miền Đồi làm say lòng người. Ảnh: Thanh Hải

Ở xã Miền Đồi, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, nơi có những thửa ruộng bậc thang như những dải lụa trời vàng óng, bà con đồng bào dân tộc Mường sẽ làm lễ sau vụ thu hoạch lúa tầm tháng 10 âm lịch để bày tỏ lòng biết ơn đến các vị thần, như thần đất, thần núi, thần sông, và đặc biệt là thần lúa. Với người Mường, hạt lúa không chỉ là nguồn sống mà còn tượng trưng cho sức mạnh và sự phồn thịnh của cộng đồng. Mỗi hạt gạo đều chứa đựng mồ hôi, công sức của con người cùng sự phù trợ của thiên nhiên và thần linh.

Cá ốt đồ - món ăn truyền thống của người Mường

Hòa Bình, vùng đất nổi tiếng với núi rừng hùng vĩ và những bản làng dân tộc đa dạng, không chỉ mang đến vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ mà còn là một kho tàng văn hóa ẩm thực độc đáo. Trong đó, món cá ốt đồ là một món ăn mang đậm hương vị núi rừng và hồn cốt người Mường.

Trên mâm cỗ của người Mường Hòa Bình, không thể thiếu món cá ốt đồ. Món ăn này không chỉ là một món ăn đơn thuần mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, ấm cúng trong gia đình.

Nguồn gốc tên gọị “Ốt” là tên gọi của nồi hấp truyền thống của người Mường, có hình dáng tương tự cái chõ. “Đồ” có nghĩa là hấp chín bằng hơi nước. Như vậy, cá ốt đồ chính là cá được hấp chín trong nồi ốt.

Vẻ đẹp trang phục riêng có của phụ nữ Mường Hòa Bình

Nếu đã từng đến Hòa Bình, ghé thăm bốn vùng Mường nổi danh: Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động, du khách sẽ không khỏi xao xuyến trước vẻ đẹp của cảnh quan, sự giao thoa đa dạng về văn hóa, sự nồng hậu thân thiện của người dân nơi đây và đặc biệt là vẻ đẹp đằm thắm dịu dàng của những người con gái Mường trong trang phục dân tộc áo Pắn. 

Phụ nữ Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng trong lễ hội xuống đồng của dân tộc Mường Hòa Bình. Ảnh: Trọng Đạt - TTXVN

Độc đáo Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường (Hòa Bình)

Lễ xuống đồng của người Mường ở Hòa Bình năm nay được tổ chức tại Mường Vang ( huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) hay còn gọi là Lễ Khai Hạ hay Lễ Khuống Mùa. Đây là một trong những lễ hội quan trọng nhất của người Mường, được tổ chức vào đầu xuân năm mới, thường là vào ngày mùng 8 hoặc mùng 9 tháng Giêng. Lễ hội là dịp để người Mường cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên đã khai khẩn đất hoang, dạy dân cấy lúa.

Lễ hội xuống đồng của người Mường được chia thành hai phần chính đó là phần lễ và phần hội. Phần lễ bao gồm các nghi thức cúng tế tại nhà sàn, đình làng và trên mương nước. Lễ vật dâng cúng thường là gà, lợn, xôi, rượu, bánh chưng, bánh giầy... Sau khi cúng tế, các vị chức sắc trong làng sẽ thực hiện nghi thức "kéo mo" để cầu mong cho mùa màng bội thu. Phần hội bao gồm các hoạt động vui chơi giải trí như hát giao duyên, múa , thi đánh cồng chiêng, tung còn, ném pao... Đây là dịp để người dân trong làng gặp gỡ, giao lưu và thể hiện tinh thần đoàn kết cộng đồng. Lễ xuống đồng của người Mường là một lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Lễ hội không chỉ thể hiện đời sống tinh thần phong phú của người Mường mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.