Vẻ đẹp làng ngói trăm năm vùng công viên địa chất UNESCO

Nằm ẩn mình trong vùng núi non hùng vĩ của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, làng ngói âm dương của người Tày (xã Bắc Sơn) không chỉ là một điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là nơi lưu giữ hồn cốt của một nghề thủ công truyền thống độc đáo.

Từ năm 2024, làng ngói âm dương đã trở thành điểm du lịch quan trọng nằm trong tuyến du lịch địa chất số 03. Với tuổi đời trên một trăm năm, làng nghề này hiện đã và đang trở thành điểm du lịch nông thôn hút khách, nơi lý tưởng để mỗi du khách được trải nghiệm không gian đậm chất văn hóa và tìm hiểu về triết lý âm dương trong sản phẩm, hòa quyện nhịp sống con người cùng đất trời.

Quy trình chế tác ngói tại làng ngói âm dương rất cầu kỳ, bắt đầu từ khâu chuẩn bị đất sét

Làng ngói âm dương trăm năm ở Lạng Sơn hút khách

Làng nghề làm ngói âm dương được giữ lửa suốt trăm năm ở Lạng Sơn nay khoác lên mình diện mạo mới khi trở thành trải nghiệm du lịch nông thôn hấp dẫn.

Làng ngói âm dương truyền thống ở Lạng Sơn

Giữa thung lũng xanh ngát, làng nghề ngói âm dương ở xã Long Đống cũ (nay là xã Bắc Sơn) vẫn âm thầm giữ lửa truyền thống hàng trăm năm.

Những viên ngói nhỏ bé được nặn từ đất sét mịn của vùng trũng đầm lầy, không chỉ làm nên mái nhà bền bỉ của đồng bào Tày mà nay còn trở thành chất liệu văn hóa độc đáo trong phát triển du lịch nông thôn.

Chiếu cói An Xá

Làng An Xá, xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) không chỉ được biết đến là quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, mà còn nổi tiếng với nghề sản xuất chiếu cói truyền thống. Nhờ những con người tâm huyết, miệt mài “giữ lửa” cho nghề, trải qua nhiều thăng trầm, nghề chiếu cói làng An Xá vẫn được lưu giữ và phát triển.

Dù công việc đan chiếu thủ công vất vả, thu nhập chẳng là bao, nhiều phụ nữ làng An Xá vẫn tâm huyết “giữ lửa” với nghề. (Ảnh: Trung Hiếu).

Rực rỡ sắc màu của làng nghề chiếu cói

Với lợi thế nằm sát ven biển, làng nghề chiếu cói Phú Tân - một trong những làng nghề truyền thống hàng trăm năm tuổi hiện cư ngụ tại xã Ô Loan (trước đây là xã An Cư, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên; nay thuộc tỉnh Đắk Lắk).

Làng nghề cũng là điểm du lịch trải nghiệm thú vị giữa vùng đồng quê, nơi du khách có thể cảm nhận hương đồng gió nội đặc trưng, ngắm nhịp sống lúc du dương, lúc xào xạc, lúc rộn ràng của những cỗ máy dệt bên bàn tay khéo léo, tinh tế, tạo nên những tấm chiếu truyền thống cung cấp cho cả nước. Đây cũng là điểm đến quen thuộc của nhiều nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia và họa sĩ tìm cảm hứng sáng tác.

Trên cánh đồng rộng lớn ở làng Phú Tân, người dân chọn trồng cói để cung cấp nguyên liệu cho nghề dệt chiếu truyền thống

Nghề làm tượng Phật hơn 100 năm tuổi giữa lòng đô thị Sài Gòn sôi động

Giữa lòng thành phố năng động, nơi những tòa cao ốc và nhịp sống hối hả dần lấn át vẻ bình yên xưa cũ, vẫn có một góc nhỏ mang hơi thở trầm mặc của Phật giáo nơi những đôi tay khéo léo ngày ngày tạc nên tượng Phật bằng tất cả lòng thành kính. Làng nghề làm tượng Phật ở phường Phú Lâm, Tp.Hồ Chí Minh nằm gần chùa Giác Hải vẫn âm thầm tồn tại suốt nhiều thập kỷ, các pho tượng ở đây đều theo mẫu dân gian Nam Bộ vẫn tìm thấy trên các bức tượng có chất liệu gỗ, đất sét, thạch cao cổ hiện đặt tại các ngôi chùa cổ ở Tp. Hồ Chí Minh.

Không ồn ào hay quảng bá rầm rộ, làng nghề nhỏ này vẫn đều đặn vang lên âm thanh quen thuộc của tiếng đục, tiếng giũa, tiếng chạm khắc trên từng khối gỗ, khối đá. Với người thợ, mỗi pho tượng không chỉ là một sản phẩm thủ công, mà còn là kết tinh của đức tin, sự nhẫn nại và tấm lòng hướng thiện.

Khuôn xi măng dùng để đúc tượng.

Nghề làm thúng chai ở Làng Phú Mỹ

Nghề làm thúng chai ở làng Phú Mỹ, xã An Dân, tỉnh Phú Yên (nay là xã Tuy An Bắc, tỉnh Đắk Lắk) có truyền thống lâu đời. Nơi đây sản xuất ra những chiếc thúng để ngư dân đi biển đánh bắt hải sản.

Quét dầu rái - một công đoạn trong quá trình sản xuất thuyền thúng truyền thống. Ảnh: PHẠM HƯNG

Mang Thít - làng gạch gốm trăm năm tuổi ở Vĩnh Long

Nằm bên dòng sông Cổ Chiên thơ mộng là hàng trăm mái vòm lò gốm, lò gạch khổng lồ đỏ rực màu đất nung của làng gạch, gốm Mang Thít.

Trước sắp xếp, làng gạch gốm Mang Thít nằm trải dài 30 km thuộc địa bàn TP Vĩnh Long, thị trấn Long Hồ, huyện Mang Thít (cũ), nay thuộc xã Long Hồ, xã Nhơn Phú. Thời kỳ thịnh vượng nhất (đầu thế kỷ 21) làng có hơn 3.000 lò nung nên được gọi ví như “vương quốc lò gạch” hay “vương quốc đỏ” của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Bánh tráng Thuận Hưng - đặc sản giữ "hồn" đất Tây Đô

Nằm bên dòng sông Hậu hiền hòa, làng nghề bánh tráng Thuận Hưng (phường Thuận Hưng, TP Cần Thơ) là điểm đến quen thuộc, góp phần làm nên bức tranh văn hóa đa sắc màu của vùng đất Tây Đô, nơi nổi tiếng với bến Ninh Kiều, chợ nổi Cái Răng, chợ đêm Tây Đô cùng nhiều làng nghề truyền thống khác.

Giữ trọn hương vị qua hơn hai thế kỷ

Hơn 200 năm qua, nghề làm bánh tráng tại phường Thuận Hưng, thành phố Cần Thơ vẫn giữ được nét tinh hoa truyền thống, trở thành một di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia và là niềm tự hào của vùng đất Tây Đô.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Bưng hơn 40 năm gắn bó với nghề

Làng gốm cổ Kim Lan nghìn năm tuổi bên bờ sông Hồng

Nhắc tới làng gốm cổ Hà Nội, nhiều người thường nghĩ ngay đến Bát Tràng, nhưng ít ai biết rằng làng gốm Kim Lan đã tồn tại cả nghìn năm trước.

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 20 km, làng gốm Kim Lan (xã Kim Đức, huyện Gia Lâm cũ, nay là xã Bát Tràng, Hà Nội) nép mình bên dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa, chỉ cách làng Bát Tràng dòng kênh mang tên Bắc Hưng Hải.

Đây là một làng nghề truyền thống có lịch sử lâu đời, được biết đến là nơi sản xuất gốm sứ cho kinh thành Thăng Long xưa. Nghề gốm ở đây bắt đầu từ thế kỷ VIII và phát triển hưng thịnh cho đến thế kỷ XVIII.

Làng gốm Kim Lan nổi danh kinh thành Thăng Long xưa. Ảnh: Hán Trang

Búa rèn là tiếng của bản, lửa lò là lửa của tổ tiên để lại

Giữa vùng núi đá khô cằn và hiểm trở của tỉnh Điện Biên, nơi tưởng như chỉ có gió và sương mù bủa vây quanh năm, vẫn có những thanh âm rộn rã của tiếng búa rèn vang vọng từ các bản làng của đồng bào dân tộc Mông. Nghề rèn truyền thống không chỉ là một phương tiện mưu sinh mà còn là biểu tượng văn hóa, là niềm tự hào của người Mông trong hành trình gìn giữ bản sắc giữa vòng xoáy đổi thay của cuộc sống hiện đại.

Người thợ rèn khéo léo thực hiện từng công đoạn để có được một sản phẩm tốt nhất

Không gian giới thiệu nghề làm giấy dó làng Bưởi

Giữa nhịp sống sôi động của phố thị, làng Yên Thái thuộc phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội - nơi từng vang vọng tiếng chày giã dó trong quá khứ, nay được đánh thức trong một không gian văn hóa đặc biệt, giới thiệu nghề truyền thống làm giấy dó.

Phòng trưng bày về sự hình thành của làng nghề giấy dó Yên Thái xưa tại phường Bưởi, Tây Hồ, Hà Nội. Ảnh Khánh Long/Báo ảnh việt Nam

Nghề làm ngói âm dương 'biến đất thành tiền' của đồng bào Nùng ở Lũng Rì

Thuộc một trong 3 làng nghề được UBND tỉnh Cao Bằng công nhận là làng nghề truyền thống vào đầu năm 2024, đến nay, 23/80 hộ dân xóm Lũng Rì vẫn duy trì nghề làm ngói âm dương tăng thu nhập, bảo tồn nghề truyền thống của địa phương.

Xóm Lũng Rì, xã Tự do, huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng được biết đến là làng nghề truyền thống trăm năm của người Nùng chuyên sản xuất ngói âm dương.

Hiện nay, 23/80 hộ dân ở xóm Lũng Rì vẫn duy trì nghề này, các hộ gia đình có thêm nguồn thu nhập ổn định, kinh tế gia đình phát triển, thu nhập từ làm ngói âm dương của các hộ bình quân từ 25-40 triệu đồng mỗi năm.

Ông Lương Văn Né có trên 30 năm kinh nghiệm làm ngói đất nung. Ông kể: Để làm ra những viên ngói âm dương chất lượng cao, công đoạn chọn đất đóng vai trò vô cùng quan trọng và được thực hiện một cách tỉ mỉ, thủ công.

Xóm Lũng Rì, xã Tự do, huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng là nơi sinh sống của 80 hộ dân người Nùng và là làng nghề làm ngói âm dương truyền thống hàng trăm năm

Khám phá làng nghề dệt lụa Nha Xá: Rực rỡ sắc màu truyền thống trên khung lụa

Những ngày nắng nhẹ trên sân phơi lụa của làng nghề dệt lụa Nha Xá, xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Hoà trong nhịp thoi đưa rộn rã đầu thôn cuối xóm là những khoảng không gian rực rỡ sắc màu của lụa.

Làng nghề dệt lụa Nha Xá bừng lên sắc màu rực rỡ trên những sân phơi lụa.

Du lịch làng hương Phú Lộc Quảng Nam

Du lịch làng hương Phú Lộc Quảng Nam, một trong những làng nghề làm hương truyền thống lâu đời nhất miền Trung, đã tồn tại và phát triển hơn một thế kỷ qua.

Về Phú Lộc, miền hương sắc thấm đẫm hồn quê Quảng Nam

Khám phá làng hương Phú Lộc Quảng Nam, nơi những "đóa hoa" hương rực rỡ khoe sắc giữa làng quê yên bình, lưu giữ nét văn hóa truyền thống trăm năm tuổi của xứ Quảng.

Giữa khung cảnh làng quê thanh bình, nghề làm hương nơi đây vẫn miệt mài tỏa hương, là niềm tự hào của bao thế hệ người dân Phú Lộc.

Nghề hấp cá, mực ở Quy Nhơn: Giữ lửa trong gian bếp nồng mùi biển

Giữa lòng phường Hải Cảng (TP Quy Nhơn, Bình Định), nơi tàu thuyền ra vào tấp nập mỗi sớm chiều, vẫn tồn tại những căn bếp đỏ lửa, nơi người dân mưu sinh bằng một nghề ít được nhắc tên: nghề hấp cá.

Cá, mực được rải muối trước khi hấp để làm sạch - Ảnh: DŨNG NHÂN

Ngọt mát hến dòng La

Qua bao thăng trầm, nghề đãi hến vẫn được người dân làng Bến Hến (xã Trường Sơn, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh) nỗ lực gìn giữ, góp phần bảo tồn bản sắc và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.

Nằm ven bờ sông La hiền hòa, ngôi làng Bến Hến thuộc xã Trường Sơn, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh đã gắn liền với nghề “đãi hến” trong hơn 300 năm qua.

Nghề nhuộm vải chàm của người Nùng

Bình Gia là huyện miền núi của tỉnh Lạng Sơn có đông đồng bào DTTS sinh sống, trong đó dân tộc Nùng chiếm 62% dân số toàn huyện.

Những hạt bông được người dân thu hái từ nương về mang ra phơi

Hối hả làng trống Hoàng Hà dịp cuối năm

Những ngày cuối năm, không khí ở làng trống Hoàng Hà sôi động, bận rộn hơn, nhiều hộ làm ngày, làm đêm để đáp ứng nhu cầu tăng cao dịp tết Nguyên đán và phục vụ mùa lễ hội đầu năm mới.

Có lịch sử hàng trăm năm, làng trống Hoàng Hà ở xã Diễn Hoàng (huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An) độc đáo khi bí quyết làm nghề chỉ được truyền bá trong dòng họ Nguyễn.

Trống Hoàng Hà có lịch sử hàng trăm năm. Ảnh: Phú Hương

Lò Lu ở Tương Bình Hiệp

Lò lu Đại Hưng ở Tương Bình Hiệp

Hình trên là tui, chụp tại lò lu Đại Hưng, trên đường Lò Lu ở Tương Bình Hiệp, Thủ Dầu Một - tức là có một làng nghề làm lu ở đây. Vậy mà tìm trên Google hoặc hỏi các AI như ChatGPT, Gemini về các làng nghề ở Tương Bình Hiệp, Thủ Dầu Một, Bình Dương, tụi nó lại giới thiệu ngay đến làng sơn mài Tương Bình Hiệp. 

Thậm chí, khi được hỏi rằng có làng nghề gốm ở Tương Bình Hiệp hay không, Gemini đã trả lời như sau:

Không, Tương Bình Hiệp không nổi tiếng với làng nghề gốm theo nghĩa là một làng nghề quy mô lớn và đặc trưng như sơn mài. Làng nghề truyền thống chủ đạo, nổi tiếng và được biết đến rộng rãi nhất của phường Tương Bình Hiệp (TP. Thủ Dầu Một) là làng nghề sơn mài.

Làng gốm cổ duy nhất còn lại ở Tây Nguyên

Ở xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk có làng gốm thủ công của người Mnông. Đây là làng gốm cổ duy nhất còn lại trên địa bàn Tây Nguyên.

Sau khi lấy đất sét về, bà con loại sạch tạp chất, đặt đất lên cối giã nhuyễn rồi mới tạo phôi để chế tác sản phẩm. Khác với cách làm gốm ở các vùng miền, người M'Nông không dùng bàn xoay mà để đất nhuyễn trên đế gỗ có chiều cao khoảng 70 cm, người làm gốm di chuyển quanh đế. Sau đó, người làm gốm sử dụng thanh tre vót mỏng để tạo hình, dùng miếng vải ướt để làm nhẵn sản phẩm, rồi phơi sản phẩm đến độ khô nhất định, nghệ nhân mới dùng que vẽ hoa văn, họa tiết, lấy hòn đá cuội chà bề mặt cho bóng, rồi tiếp tục phơi khô trong bóng râm.

Cuối cùng các sản phẩm gốm được xếp trên đống củi khô. Sản phẩm nhỏ xếp bên trong, lớn xếp xung quanh phía ngoài, rồi đốt lửa nung gốm đến khi tất cả đỏ rực. Cuối cùng là sử dụng vỏ trấu, mùn cưa để hun tạo màu đen bóng đặc trưng riêng của gốm Yang Tao.

Dưới đây là hình ảnh công đoạn làm gốm thủ công của người Mnông:

Các gùi đất sét nghệ nhân đào về để làm nguyên liệu

Đặt đất lên mặt sau của cối gỗ để giã

Công đoạn giã đất cho thật nhuyễn

Trong quá trình giã đất phải thêm nước cho đất mềm và nhuyễn

Tạo phôi sản phẩm gốm

Phôi đất để làm sản phẩm

Người làm gốm xoay quanh khối gỗ để tạo hình sản phẩm

Dùng que tre vót mỏng làm nhẵn mịn bề mặt ngoài sản phẩm

Sản phẩm gốm của người Mnông có màu đen được hun từ vỏ trấu

Lê Hường

Dân tộc và Phát triển - 20/10/2023