Kon Rẫy: Vùng đất giàu nét đẹp văn hóa, lịch sử

Nằm giữa đại ngàn Tây Nguyên, huyện Kon Rẫy từ lâu được biết đến là vùng đất sở hữu nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, hòa quyện cùng chiều sâu văn hóa truyền thống, lưu giữ những giá trị lịch sử hào hùng. Nơi đây còn là “cái nôi” nuôi dưỡng và phát triển một kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú, đa dạng của cộng đồng các DTTS tại chỗ.

Huyện Kon Rẫy có nhiều điểm đến nổi bật, thu hút du khách. Ảnh: HT

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Trên sân khấu, tiếng đàn đá được độc tấu, hòa tấu cùng các nhạc cụ khác. Tiếng đàn lúc chầm chậm du dương, lúc thì nhanh, rộn ràng náo động với âm hưởng vui tươi khiến người nghe thích thú, mê mẩn. Thanh âm của đá vang lên đưa người xem như lạc vào quá khứ, thời tiền sử xa xôi, kết nối với hiện tại, gửi gắm nhiều tâm tình của các nghệ nhân chơi đàn.

Tiết mục kết thúc trong ánh mắt ngưỡng mộ, tiếc nuối của mọi người. Nhiều du khách tỏ ra thích thú khi lần đầu thấy các nghệ sĩ chơi đàn đá trực tiếp, được “mắt thấy tai nghe” những thanh đá vô tri, vô giác phát ra âm thanh hay và độc đáo.

Những thanh đá được các nghệ nhân thiết kế, đặt nằm ngang trên giàn được làm bằng các ống lồ ô lắp ghép đẹp mắt. Đàn gồm có 15 thanh đá mang các nốt nhạc cùng điệu với cồng chiêng và các nhạc cụ khác, xếp từ nốt thấp đến cao. Du khách được thoải mái trải nghiệm gõ đàn và tìm hiểu về các nét văn hóa đặc sắc dưới sự hướng dẫn của nghệ nhân A Thu.

Nghệ nhân A Thu hướng dẫn các em nhỏ về đàn đá. Ảnh: H.T

Bản làng Kon Tum trồng dược liệu, làm du lịch thoát nghèo

Ngôi làng du lịch Tu Thó có nhiều căn nhà hướng ra đồi. Từ đây, du khách có thể săn mây, ngắm những vườn hoa hồng Bulgaria.

Một góc làng du lịch Tu Thó ở miền núi Kon Tum. Ảnh: Thanh Tuấn

Làng tái định cư thôn Tu Thó, xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông, được xây dựng cách đây 5 năm nhằm đưa các hộ đồng bào Xơ Đăng ở vùng có nguy cơ sạt lở về sinh sống an toàn.

Anh A Dâm, một người dân làng Tu Thó, chia sẻ: “Trước đây, gia đình tôi sống trong cảnh khó khăn, nghèo khổ, mỗi mùa mưa bão luôn lo sợ sạt lở, đất đá vùi lấp, nguy hiểm đến tính mạng”.

Dòng nước của sự hồi sinh

Những ngày cuối năm, trong cái se lạnh của tiết trời Tây Nguyên, tôi tìm về đập Đăk Ui (huyện Đăk Hà)- nơi mang trong mình dấu ấn lịch sử hào hùng. Dòng nước mát lành của đập và sự lao động sáng tạo của bao thế hệ đã biến vùng đất chịu nhiều tàn phá của chiến tranh, thành nơi trù phú và là niềm tự hào không chỉ của huyện Đăk Hà mà còn của tỉnh Kon Tum.

Khi bước chân vào khu vực này, tôi cảm nhận được bầu không khí yên bình và một sức sống mới. Dòng nước từ đập Đăk Ui trong xanh, lấp lánh dưới ánh nắng vàng. Tiếng chim ríu rít hòa trong tiếng nước chảy rì rầm, gợi lên cảm giác bình yên lạ thường. Người dân địa phương đang tất bật chuẩn bị cho mùa Tết, những nụ cười hiện rõ trên từng khuôn mặt rám nắng của họ.

Lung linh hoa anh đào khoe sắc ở Măng Đen

Hoa anh đào ở thị trấn Măng Đen, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum đang lung linh khoe sắc trong điều kiện thời tiết lạnh hơn những năm trước. Rất đông du khách đã đến Măng Đen để được hoà mình vào sắc hồng quyến rũ của loài hoa này.

Hoa anh đào nhuộm hồng đường tới Măng Đen

Thác Pa Sỹ trong huyền thoại bảy hồ ba thác ở Măng Đen

Do địa hình núi đồi chia cắt, Kon Tum có rất nhiều thác. Thống kê sơ bộ, Kon Tum có đến gần 20 thác đẹp. Riêng thị trấn Măng Đen (1 trong 9 đơn vị hành chánh cấp xã của huyện Kon Plông, và Kon Plông là 1 trong 10 đơn vị hành chánh cấp huyện của Kon Tum) đã có đến 3 thác nước nổi tiếng, được nhắc đến trong truyền thuyết 3 thác 7 hồ của dân tộc Mơ Nâm. 

Theo truyền thuyết này, từ thuở xa xưa Măng Đen rất đẹp nhưng còn hoang vu không người ở. Thấy vậy thần Yang Pling đã đưa 7 người con trai của mình xuống đây để lập làng. 7 người con trai này lập nên 7 làng, tạo nên Măng Đen ngày một ấm no sung túc. Nhưng rồi do vi phạm điều cấm kỵ nên Yang Pling nổi giận làm giông tố nổi lên, biến 7 làng thành 7 hồ nước, 3 cột lửa bắn lên trời thành 3 thác nước. (Ai muốn biết chi tiết hơn về truyền thuyết này xin xem ở đây)

Đặc sắc lễ hội Kìn chiêng bốc mạy của người Thái

“Kìn chiêng bốc mạy” là lễ hội tiêu biểu, đặc sắc nhất của đồng bào dân tộc Thái, diễn ra vào thời điểm đất trời lập xuân, với không khí vui tươi, rộn rã, là sợi dây bền chặt gắn kết cộng đồng dân tộc Thái.

Vừa qua, tại nhà rông Kon Klor (phường Thắng Lợi, thành phố Kon Tum), trong không gian sôi động của Liên hoan cồng chiêng, xoang các DTTS tỉnh lần thứ II, Đội nghệ nhân dân tộc Thái ở thôn 4 (xã Ia Đal, huyện Ia H’Drai) đã tái hiện sinh động, đặc sắc lễ hội Kìn chiêng bốc mạy và tạo ấn tượng sâu đậm cho người xem.

Nắng chiều rợp bóng vàng dưới mái nhà rông Kon Klor, Đội nghệ nhân Thái đen ở thôn 4 (xã Ia Đal) với 30 thành viên đủ mọi lứa tuổi nhanh chóng bước ra sân khấu và thực hiện màn tái hiện lễ hội Kìn chiêng bốc mạy trong sự háo hức, mong chờ của khán giả.

Chùa Khánh Lâm ở Măng Đen

Chùa Khánh Lâm ở Măng Đen là một điểm đến hấp dẫn du khách khi đến vùng đất cao nguyên này. Chùa được xây dựng trên một ngọn đồi ở độ cao 1.200 m so với mực nước biển và có diện tích quy hoạch đến 10 ha. Chính đặc điểm này: đồi cao, gió mát, cây xanh trên vùng đất mênh mang, lại thêm không gian chốn thiền môn trang nghiêm thanh tịnh giúp du khách có cảm giác bình an, thoải mái ngắm cảnh thiên nhiên an lạc.

Tên chùa Khánh Lâm là ghép từ tên chùa Tổ đình Trung Khánh và tên chùa Phước Lâm (thành phố Kon Tum), là nơi đại đức Thích Nhuận Bảo - trụ trì chùa Khánh Lâm, cũng là người đã phát khởi tâm nguyện việc dựng lập chùa - xuất thân và nơi ông trụ trì nhiều năm qua.

Khám phá một số thác nước đẹp ở Kon Tum

Do địa hình chia cắt mạnh, Kon Tum có nhiều thác nước đẹp. Mỗi thác nước là một điểm đến hấp dẫn, thú vị trong hành trình khám phá mảnh đất này trên “Con đường xanh Tây Nguyên”.

Thác Siu Puông

Thác Siu Puông, xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông. Ảnh: NB

Giữ nguyên vẻ đẹp hoang sơ cho Măng Đen

Đang nổi lên là một địa điểm du lịch thu hút du khách, Măng Đen (huyện Kon Plông, Kon Tum) được coi là Đà Lạt thu nhỏ ở Bắc Tây Nguyên với những điều kiện về khí hậu, văn hóa địa phương cũng như ẩm thực và nhiều nét độc đáo thiên nhiên. Nhưng bài học về đô thị hóa Đà Lạt, đang là bài toán để Măng Đen tham khảo, “rút kinh nghiệm”, nhằm giữ vẹn nguyên vẻ hấp dẫn vốn có.

Đường lên Măng Đen nhìn từ trên cao

Truyền thuyết 7 hồ ở Măng Đen

Bảy hồ và ba thác nước tuyệt đẹp ở khu du lịch sinh thái Măng Đen (H.Kon Plông, Kon Tum) được người Mơ Nâm địa phương lý giải bằng câu chuyện đắm màu huyền thoại.

Thác Pa Sỹ, một cảnh đẹp thoát tục ở Khu sinh thái du lịch Măng Đen - Ảnh: Hoàng Ngọc

Già làng A Đồ Ren ở làng Kon Bring (xã Đăk Long, H.Kon PLông) kể, người Mơ Nâm gọi Măng Đen là T'măng Deeng, nghĩa là đất bằng (rộng lớn).

Chuyện về Măng Đen và Đức Mẹ Măng Đen

Thời chiến tranh, chiến trường vô cùng khốc liệt ở Tây nguyên, nhất là vùng đất mà nay là Pleiku, Kon Tum. Những địa danh Plei Me, Đắk Tô - Tân Cảnh, đồi Charlie... là nơi diễn ra những trận đánh ác liệt. Đi Pleiku (nơi có Plei Me) đã xa rồi, đến đó phải đi thêm 50 km để tới Kon Tum (nơi diễn ra trận Đắc Tô, đồi Charlie) và từ đó muốn tới Măng Đen phải đi hơn 50 km nữa, mà mỗi km là đồi núi chập chùng, đạn bom rình rập. Mô tả như vậy để thấy thời đó Măng Đen là một tiền đồn heo hút và nguy hiểm đến chừng nào.

Trong điều kiện ngặt nghèo như vậy, những người lính nơi đồn xa rất cần niềm tin để vững lòng. Vì vậy, rất cần có tượng Đức Mẹ nơi đây để cầu nguyện.

Rừng thông Măng Đen

Tản mạn Măng Đen

 Măng Đen, 5 giờ sáng.

Tui thức dậy và đi bộ theo thói quen. Đi một vòng trong tiết trời se lạnh và quay về homestay. Mọi người vẫn còn yên giấc. Ở chỗ để xe một anh chàng đang lúi húi tìm cách dắt xe ra. Nhà chật, xe máy của khách để đầy vướng víu lẫn nhau mà anh chàng lại có một mình nên loay hoay mãi mà không lấy xe ra được. Thấy vậy, tui tới phụ một tay.

Anh chàng cám ơn và nhìn quanh. Chỉ có 2 người. Anh chàng nói: Con lấy xe đi uống cà phê. Chú có làm gì không, đi uống cà phê với con cho vui!

Cổng chào Măng Đen. Ảnh: PHN

Đến Kon Tum thăm dòng sông chảy ngược Đăk Bla

Trong tiếng Bana, Kon có nghĩa là làng, còn Tum có nghĩa là nước. Cái làng ven sông Đăk Bla đó do anh em nhà Jơ Rông và Jơ Uông lập nên đã tạo thành nguồn gốc của địa danh Kon Tum.

Thượng nguồn sông Đăk Bla, dòng sông dài 139km bắt nguồn từ chân núi Ngọc Linh ở huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Ảnh: Hải An

Do đó, sông Đăk Bla có ý nghĩa rất lớn với tỉnh và thành phố Kon Tum, như một biểu tượng vĩnh cửu. Lạ kỳ hơn, đây là một dòng sông chảy ngược giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ.

Vườn tượng – Điểm check-in thú vị của du khách khi đến với Măng Đen

Đến với Măng Đen, huyện Kon Plông (Kon Tum), ngoài check-in các ngọn thác, lòng hồ, đắm chìm trong mây sớm với thông reo, sương lạnh, du khách còn được khám phá những bức tượng gỗ để hiểu thêm về đời sống văn hóa, tinh thần của con người nơi đây.

Chợ phiên Măng Đen luôn là điểm đến hấp dẫn của du khách

Dưới tán rừng thông với sương mù phảng phất, hàng trăm bức tượng gỗ dân gian được trưng bày tại chợ phiên Măng Đen. Vườn tượng tạo nên không gian kỳ thú, mang đậm sắc màu văn hóa của đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên.

Đinh pú – Nhạc cụ độc đáo của dân tộc Brâu

Nhạc cụ dân gian của người Brâu rất đa dạng, phong phú, từ những chất liệu có sẵn trong thiên nhiên như: Gỗ, tre, nứa, trúc, da thú rừng được người Brâu chế tác ra các loại nhạc cụ như: Đàn Chiêng griêng (Ting ning), đàn Tơ rưng, Đinh pú, trống, sáo. Đặc biệt, Đinh pú là một loại nhạc cụ có tên gọi gắn với thiên nhiên hùng vỹ và mang đậm bản sắc văn hóa riêng có của người Brâu.

Đinh pú là một loại nhạc cụ có tên gọi gắn với thiên nhiên hùng vỹ và mang đậm bản sắc văn hóa riêng có của người Brâu

Đăk Na - Nơi lưu giữ vẻ đẹp hoang sơ và kỳ vĩ của núi rừng Tây Nguyên

Xã Đăk Na nằm ở phía Tây huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum), cách trung tâm huyện gần 40 km. Toàn xã có 12 thôn, làng, với gần 100% dân số là đồng bào Xơ Đăng. Với vẻ đẹp hoang sơ và kỳ vĩ của thiên nhiên ban tặng và những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc đã làm đắm say biết bao du khách khi đặt chân đến vùng đất này.

Trên cung đường đến với xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông du khách sẽ được ngắm nhìn những áng mây lơ lửng, những ruộng lúa chín vàng và những ngôi làng truyền thống của người Xơ Đăng ở lưng chừng đồi

Sắc màu văn hóa Thái ở vùng cực Bắc Tây Nguyên

Trong 10 năm hình thành và phát triển, huyện biên giới Ia H’Drai (Kon Tum) được hội tụ bởi nhiều mạch nguồn văn hóa, từ đó hình thành và phát triển nhiều loại hình văn hóa dân gian phong phú, đa dạng, mang sắc thái riêng của 8 dân tộc anh em cùng sinh sống. Về tham gia Liên hoan cồng chiêng, xoang các dân tộc thiểu số tỉnh Kon Tum lần thứ II, đội nghệ nhân xã Ia Đal, huyện Ia H’Drai đã trình diễn Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Sắc màu văn hóa Thái” và tạo được ấn tượng đẹp với bạn bè và du khách gần xa.

Đội nghệ nhân xã Ia Đal, huyện Ia H’Drai trình diễn tiết mục Thổi Sáo và Khắp Thái bài Cảm ơn Đảng

Miên man đèo dốc Bắc Tây Nguyên

Là miền núi, nhưng ở Tây Nguyên đường qua lại giữa các tỉnh trong khu vực không có đèo ải nào đáng kể, chỉ những cung đường từ đây xuôi về các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ thì phải qua một số đèo lớn, nhỏ. Do cấu tạo địa hình địa vực của dãy Trường Sơn, khu vực Bắc Tây Nguyên tập trung núi non trùng điệp, rồi thấp và bằng dần vào phía Nam nên ở đây nhiều đèo dốc hơn khu vực Nam Tây Nguyên.

Chỉ trên địa bàn 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum đã có đến 8 con đèo lớn nhỏ, trong khi Nam Tây Nguyên chỉ chừng nửa số ấy. Chưa có dịp trải nghiệm các đèo Nam Tây Nguyên, xin vài ghi chép nhỏ về các đèo ở Bắc Tây Nguyên.

Chuyện người đẽo thuyền độc mộc bên dòng Đăk Bla

Cũng như bao nhiêu người dân làng Lung Leng, anh A Lủi không biết rõ thuyền độc mộc có từ khi nào và ai là người khai sinh ra nó. Anh chỉ biết rằng từ bao đời nay chiếc thuyền gỗ mảnh khảnh ấy gắn bó với người Ba Na đi qua không biết bao nhiêu đoạn sông Đăk Bla lắm đá, ghềnh, và giờ anh lại tiếp nối giữ nghề đẽo thuyền độc mộc, dẫu biết rằng cái nghề này khó có thể nuôi sống bản thân anh và gia đình trong thời buổi chẳng còn mấy ai dùng loại thuyền cổ xưa này nữa.

A Lủi là một trong số ít người còn nắm giữ được kĩ thuật chế tác thuyền độc mộc ở làng Lung Leng. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam