Quả của rừng

Vào độ tháng Tư, tháng Năm, khi mặt trời đổ lửa qua từng tán cây cao vút giữa những cánh rừng thường xanh Tây Nguyên, cũng là lúc rừng bừng nở một hương vị rất riêng: vị của quả. Những loại trái không ai gieo trồng, chẳng cần chăm bón, cứ thế lớn lên giữa rừng sâu thẳm, nó kết tinh từ nắng gió, mưa nguồn, và linh hồn của đất mẹ. Chúng là “quả của rừng” - món quà mà thiên nhiên Tây Nguyên dành tặng cho những ai biết nâng niu, khám phá.

Quả chôm chôm rừng

Du lịch mùa vải Bắc Giang - trải nghiệm mới lạ thu hút du khách

Mùa vải thiều Bắc Giang không chỉ là mùa quả ngọt, mà còn là thời điểm vàng để phát triển du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương và phát huy giá trị văn hóa - sinh thái bản địa.

Bắc Giang là vùng đất có diện tích cây ăn quả lớn (khoảng 50 nghìn ha), đối tượng cây trồng, vật nuôi đa dạng, do đó đây được đánh giá là địa phương có nhiều tiềm năng phát triển du lịch nông nghiệp sinh thái.

Theo thống kê, hiện trên địa bàn tỉnh Bắc Giang hiện có trên 30 điểm du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn với 250 hộ dân tham gia hoạt động, mỗi năm thu hút hàng trăm nghìn lượt du khách.

Toàn cảnh vùng vải thiều

Quả ở miền Bắc giống phượng vĩ, mỗi năm chỉ có 1 lần, làm nộm rất ngon

Sau khi đem nướng và cạo bỏ lớp vỏ bên ngoài, loại quả này được bà con địa phương chế biến thành món nộm tươi ngon, xem như đặc sản riêng có của mùa hè miền Bắc.

Núc nác (hay còn gọi là quao) là một loại cây rừng, phân bổ chủ yếu ở khu vực miền núi phía Bắc. Một số tỉnh miền núi Trung Bộ và Tây Nguyên cũng có cây này nhưng không phổ biến bằng.

Đối với người dân miền Bắc, cây núc nác không chỉ gắn bó với đời sống thường ngày mà còn đem lại giá trị kinh tế. Vỏ và lá núc nác được sử dụng làm dược liệu, còn hoa và quả là nguyên liệu chế biến món ăn.

So với hoa, quả núc nác được ưa chuộng hơn, có thể biến tấu thành một số món ngon hấp dẫn như luộc, xào, nướng… Trong đó, nộm núc nác là món được yêu thích nhất, hương vị thanh mát lạ miệng, thích hợp ăn giải ngán ngày hè.

Quả núc nác dẹt và hơi cong, to cỡ 3 - 4 đầu ngón tay chụm lại, dài 40 - 80 cm. Quả thường mọc thành chùm ở đầu cành. Ảnh: Lê Triều Dương

Mùa trâm chín – nét đẹp thiên nhiên giữa vùng Bảy Núi An Giang

Mùa trâm chín mọng ở vùng Bảy Núi An Giang.

Những ngày mùa mưa đang bao trùm vùng Bảy Núi An Giang, cũng là lúc những hàng cây trâm xanh mát tại khu vực Núi Tô (huyện Tri Tôn) trĩu quả chín mọng. Mùa trâm chín thường bắt đầu vào giữa tháng 4 và kéo dài đến hết tháng 6 hằng năm.

Quả dại vàng ươm, thơm nức, xưa rụng đầy gốc nay phải 'săn lùng' mới có

Loại quả dại này khi chín muồi vỏ và ruột chuyển màu vàng ươm, tỏa mùi thơm dễ chịu, vị ngọt thanh, chua nhẹ.

Từng là loại quả dại, mọc nhiều ở các miền quê, thậm chí rụng kín gốc không mấy ai để ý nhưng hiện nay, trái bình bát lại được nhiều người săn lùng tìm mua thưởng thức bởi hương vị thơm ngon và có thể "tái hiện ký ức tuổi thơ".

Trái bình bát được bán ở các thành phố lớn với giá 40.000-80.000 đồng/kg, tuỳ thời điểm.

Bình bát hay còn gọi là na đất, na xiêm, là loại cây thân gỗ, cao 2-5m, thường được trồng hoặc mọc dại theo kênh rạch. Loại cây này có từ Bắc vào Nam nhưng nhiều nhất là ở các tỉnh miền Tây như Sóc Trăng, Bạc Liêu, Hậu Giang, Vĩnh Long…

Trái bình bát gắn với ký ức của thế hệ 8X, 9X. Ảnh: Cậu Hai Niển

Quả ở miền Tây 'nửa roi, nửa điều', ăn thơm ngon, có tiền cũng khó mua

Thoạt nhìn bề ngoài, loại trái cây này có hình dáng vừa giống quả roi vừa giống quả điều. Trước đây chúng được trồng nhiều ở miền Tây nhưng giờ ít dần nên không phải ai cũng biết tới.

Các tỉnh miền Tây Nam Bộ có rất nhiều giống roi khác nhau (người trong Nam thường gọi là quả mận). Du khách vào miền Tây không khó để bắt gặp những sạp hàng roi tươi rói, vỏ bóng láng, ăn ngọt, thơm. Tuy nhiên, rất ít người biết tới loại roi hoa đỏ.

Roi hoa đỏ trước đây cũng được trồng nhiều ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Loại quả này còn được gọi là mận điều, mận điều đỏ, mận hoa đỏ, điều mận,... Cây sinh trưởng tốt ở vùng khí hậu nhiệt đới, thường nở hoa vào đầu hè và cho quả trong 3 tháng sau đó.

Theo anh Thanh Nhân (SN 1994, giáo viên - biên tập viên tiếng Anh, quê Bến Tre, đang sống tại TPHCM), roi hoa đỏ gắn bó với tuổi thơ của anh và nhiều người con miền Tây.

"Ở quê mình, ông bà thường nói, nhà nào cũng trồng cây điều, cây lý để sống 'có điều, có lý'. Đến giờ, nhà mình vẫn có hai loại cây này", anh Nhân cho hay.

Roi hoa đỏ nhìn vừa giống roi vừa giống điều. Ảnh: Thai Thanh Nhân

Trái quách, đặc sản miền Tây vỏ mốc trắng

Loại quả đặc sản miền Tây này có vỏ ngoài xù xì, màu trắng xám, nhìn như bị mốc. Phần ruột khi chín màu nâu đen, đặc quánh, tỏa mùi hương gây tranh cãi - người chê nồng nặc, khó ngửi, người mê lại tấm tắc khen thơm.

Ở miền Tây, cây quách được trồng nhiều ở Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang, Bến Tre nhất là những nơi có đông đồng bào Khmer. Cây có thân to, cao 7-8m, tán rộng, lá nhỏ và nhánh có gai, thường được trồng để lấy bóng mát cho sân nhà.

Cây quách trồng từ 4-7 năm thì cho quả. Ảnh: Suốt Anh

Quả đặc sản sóng sánh mật, sai trĩu từ gốc đến ngọn, ăn kèm thịt luộc càng ngon

Loại quả này khi chín có màu đỏ thẫm, bên trong nhiều mật, ăn ngọt thơm. Còn quả xanh được sơ chế, thái lát mỏng, ăn kèm thịt luộc hoặc đem trộn chua ngọt, trở thành đặc sản hấp dẫn được ưa chuộng từ Bắc vào Nam.

Vả là loại cây thân gỗ nhỏ, mọc tự nhiên trong các khu rừng hay ven sông suối, khe nước, phân bổ chủ yếu ở các tỉnh miền núi từ Bắc vào Nam. Rễ của cây vả được sử dụng làm dược liệu, còn lá và quả là nguyên liệu chế biến món ăn.

Không chỉ được khai thác từ tự nhiên, cây vả còn được người dân một số nơi trồng thành công, mang lại hiệu quả kinh tế, trong đó nổi bật nhất là ở Huế. Quả vả của vùng đất này từng lọt Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam 2020-2021.

Đặc sản trâm Bảy Núi

Hè về, bắt đầu vào mùa mưa, một trong số trái cây dân dã được người ta nhắc tới, không thể thiếu trái trâm ở vùng Bảy Núi. Vị ngọt xen lẫn chua chát của trâm không chỉ là câu chuyện của tuổi thơ của các thế hệ, mà đã chuyển sang góc nhìn về giá trị kinh tế cho nhiều người dân.

Dường như cây cối hoang dã cũng không còn kiên cường nổi với sự thất thường của thời tiết những năm gần đây. Đúng hẹn mùa mưa xuống, người mê ăn vặt và săn lùng trái cây rừng lần lượt về thăm vùng Bảy Núi, nhưng lỡ vài lần hẹn mới gặp đúng thời điểm trâm chín. Người địa phương cho hay, năm nay trâm cho trái muộn hơn, không đồng đều. Có cây đã thu hoạch gần hết, có cây chỉ mới kết trái xanh nhỏ xíu. Số ít cây thì còi cọc, trái bị hư, hình thù méo mó… phải rào tre gai để tránh trẻ con trèo hái. Bù lại, giá trâm mùa này bán được khá cao, hơn 100.000 đồng/kg, vậy mà nguồn cung không đủ cầu.

Mùa chò nâu, ngắm những cánh hoa nâu khoe sắc, xoay tít như chong chóng giữa Biên Hòa

Cứ đến thời điểm tháng 5, người dân thành phố Biên Hòa lại được chiêm ngưỡng khung cảnh hàng vạn trái chò nâu rơi rụng, xoay tròn trong gió như những chiếc chong chóng khiến ai cũng thích thú.

Những cánh chò nâu rơi tạo thành một tấm thảm nâu trên đường phố Biên Hòa. Ảnh: Thủy Tiên

Cây chò nâu được trồng nhiều dọc theo các tuyến đường như Nguyễn Ái Quốc, Dương Tử Giang, Đồng Khởi, hay khu vực xung quanh Công viên Quảng trường, các công viên của thành phố Biên Hòa... Vào thời gian này, những hàng chò với tuổi đời cả chục năm đang vào mùa trái chín.

Vườn nho mẫu đơn trĩu quả khiến du khách mê mẩn 'sống ảo'

Vườn nho mẫu đơn trĩu quả của nông dân Tống Minh Hải ở Ninh Thuận đang trở thành điểm tham quan mới. Nho mẫu đơn có vị ngọt thanh hấp dẫn, quả đẹp long lanh khiến du khách mê mẩn sống ảo.

Là người dân địa phương, chị Hạnh cũng ngỡ ngàng, lần đầu tiên tham quan vườn nho mẫu đơn ở Ninh Thuận - Ảnh: AN ANH

Vườn nho mẫu đơn của nông dân Tống Minh Hải nằm ở xã Phước Thuận (huyện Ninh Phước, Ninh Thuận), cách trung tâm TP Phan Rang - Tháp Chàm chỉ 2 km.

Trái xưa chín đỏ rực bờ rào không ai hái, nay thành đặc sản nhiều người mê

Đây là loại trái khi xanh có vị chua, chát, từng không được ưa thích. Nhưng trái chín có thể chế biến thành nước siro chua dịu, ngọt thanh, thơm mát, hoặc mứt chua ngọt - đặc sản khiến nhiều người mê.

Thời gian gần đây, nhiều bạn trẻ chia sẻ trải nghiệm hái siro trĩu trịt trên cây để chấm muối ớt, thu hút sự chú ý trên mạng xã hội.

Loại trái nhỏ, căng mọng, có màu hồng, đỏ bắt mắt khiến nhiều người tò mò về nguồn gốc, hương vị. Một số người khác thì bình luận: "Trái này xưa mọc đầy bờ rào, không ai hái".

Trái siro trước đây chỉ được trồng ở các tỉnh, thành miền Tây như An Giang, Cần Thơ, Tiền Giang... Do đó, với những người ở miền Bắc, loại trái này không phổ biến.

Quả đặc sản ở miền Bắc vào mùa đỏ mọng, ăn chua dịu, ngọt như dâu tây

Gây ấn tượng với vị ngọt xen lẫn chút chua dịu, loại quả này được xem như đặc sản ở một số tỉnh thành miền Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Quảng Ninh..., có thể ăn ngay hoặc chế biến thành mứt, nước giải khát.

Tại Việt Nam, cây thanh mai (hay còn gọi là cây dâu rừng, dâu rượu) thường mọc ở bìa rừng, dọc theo ven suối hay trên các khu vực đồi núi.

Chúng xuất hiện tại nhiều địa phương, trải dài từ miền Bắc đến miền Trung như Yên Bái, Lạng Sơn, Lào Cai, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị…

Riêng tại Quảng Ninh, loại cây này được tìm thấy chủ yếu ở các huyện như Bình Liêu, Đầm Hà, Vân Đồn, Tiên Yên và mọc tập trung trên đồi thấp hay bãi cỏ tranh, bụi cây.

Quả ở miền Trung mọc chi chít thành buồng như cau, hạt ăn rất ngon

Chỉ những người thợ rừng có kinh nghiệm mới biết cách thu hoạch vì loại quả này chứa nhiều nhựa gây ngứa. Song, chúng được xem như đặc sản tự nhiên của núi rừng miền Trung nhờ phần hạt trắng đục, ăn mềm dẻo và ngon.

Ở Việt Nam, cây đác thường mọc tự nhiên trong các cánh rừng hoang vu, trũng thấp, phân bổ chủ yếu tại các tỉnh thành dọc miền Trung như Thanh Hóa, Nghệ An, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận…

Nhìn từ xa, cây có hình dáng giống như dừa, thốt nốt nhưng thân thấp hơn với tán lá xòe rộng. Mỗi cây có khoảng chục buồng sai trĩu quả.

Bên trong quả là hạt đác – phần được ví như đặc sản “trời ban” vì hương vị tươi ngon, có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn.

Cây đác mọc tập trung ở các tỉnh Nam Trung Bộ. Ảnh: Lê Thị Thủy

Đặc sản Bắc Ninh trắng, giòn sần sật, chế biến được nhiều món ngon

Ngoài thưởng thức trực tiếp lúc tươi giống như dưa chuột, quả dưa gang còn được bà con vùng đất Quế Võ (Bắc Ninh) đem đi muối chua, tạo thành món đặc sản giòn ngon, có thể ăn ngay hay làm nộm, xào với thịt ba chỉ…

Dưa gang muối là món ăn phổ biến và được xem như một loại đặc sản ở Quế Võ (Bắc Ninh). Đây là nơi có diện tích trồng dưa gang lớn bậc nhất vùng đất quan họ, tập trung ở các phường như Phù Lương, Việt Hùng, Quế Tân, Bằng An.

Bí ẩn cây đa nghìn tuổi 'biết đi' bên cạnh ngôi đền cổ ở Ninh Bình

Cây đa có tuổi đời hơn 1.000 năm “di chuyển’’ phía trước ngôi miếu và ngôi đền cổ ở Ninh Bình.

Trong khu du lịch sinh thái Thung Nham ở thôn Hải Nham, xã Ninh Hải, TP Hoa Lư (Ninh Bình), có cây đa được người dân địa phương gọi với cái tên huyền bí là “cây đa di chuyển” hay “cây đa biết đi”. Cây đã có tuổi đời hơn 1.000 năm.

Ban Quản lý khu du lịch cho biết, các nhà khoa học đã nghiên cứu và thấy rằng dòng si và đa khi đạt 300-330 năm tuổi sẽ thay thân một lần. Thân chính sẽ già và mục nát đi, rễ phụ bám xuống đất, ngày càng phát triển để thành thân mới.

Quá trình này gọi là các bước di chuyển hay bước đi.

Cây đa nghìn năm tuổi ở chốn đền thiêng, là điểm du lịch tâm linh hút khách ở Ninh Bình. Ảnh: T.N

Quả đặc sản ở miền Nam mọc chi chít, xưa cho không ai lấy, giờ hái không kịp bán

Loại quả này được xem như đặc sản lạ miệng ở miền Nam, mọc chi chít từ cành đến ngọn, khách đặt mua cả cân về làm món ngon.

Chùm ruột là loại cây mọc hoang phổ biến ở các tỉnh miền Nam như Long An, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Cần Thơ, An Giang,…

Cây có thể cao đến 10m, tán lá rộng và hoa màu hồng rất đẹp. Trái mọc thành từng chùm dày, 6 múi, vỏ từ màu xanh non đến ngả vàng nhạt, hình dáng khá giống quả bí rợ (bí đỏ) nhưng kích thước nhỏ hơn rất nhiều, cỡ bằng ngón tay cái người lớn.

Rau đặc sản mọc tua tủa ở miền Bắc, ăn giòn ngon như ngọn bí

Ở một số tỉnh thành miền Bắc, quanh những bụi rậm, bờ ao nơi làng quê thường mọc dại cây lạc tiên. Lá và ngọn non của cây này được bà con xem như đặc sản "trời ban", dùng để chế biến nhiều món ngon.

Lạc tiên (tùy vùng miền mà còn gọi là đọt nhãn lồng, chùm bao, lồng đèn, bọc đường) là loại cây mọc dại nơi thôn quê, có mặt khắp 3 miền nhưng phổ biến nhất vẫn là ở miền Bắc.

Chúng được tìm thấy chủ yếu ở những nơi bờ bụi, dễ leo quấn như hàng rào, bờ ao… Trừ rễ, hầu hết các bộ phận khác của cây lạc tiên đều có thể dùng làm dược liệu.

Trong đó, lá và quả chín của loại cây này còn được người dân ở một số tỉnh thành miền Bắc như Hải Phòng, Thái Bình, Phú Thọ, Bắc Giang… tận dụng làm thức ăn, xem như đặc sản "trời ban".

Lạc tiên là cây mọc dại, có nhiều ở làng quê Việt. Ảnh: Binh Luu Thi

Quả 'lạ' ở miền Bắc nhìn giống bưởi, dân hái về dùng thay mỡ lợn, dầu ăn

Được xem như đặc sản “trời ban” ở một số tỉnh miền Bắc, loại quả này có phần hạt tươm dầu, béo ngậy, được bà con địa phương tận dụng làm thực phẩm, thay thế mỡ lợn khi nấu ăn.

Cây đài hái (còn có tên khác là du qua, dây mỡ lợn, then hái, dây sén, mác kịnh) mọc tự nhiên trong rừng, được phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Bắc Kạn, Lào Cai, Yên Bái, Lạng Sơn, Thái Nguyên…

Ngoài lá và thân dùng làm dược liệu, quả của loại cây này được bà con địa phương tận dụng làm thức ăn, xem như đặc sản “trời ban” vì mùi vị thơm ngon, béo ngậy.

Quả đặc sản ở An Giang mọc chi chít, khách ăn đen răng vẫn lùng mua

Mọc thành chùm chi chít trên những cây cao, thân lớn, loại quả này được xem như đặc sản ở An Giang, vỏ màu đen bóng, căng mọng, vị ngọt xen lẫn chút chát nhẹ và hơi chua.

Cứ độ tháng 4 dương lịch hằng năm, đi dọc theo tỉnh lộ 943, hướng từ xã Núi Tô về thị trấn Tri Tôn (huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang), du khách sẽ bắt gặp cảnh hàng chục người dân bày bán những thúng đựng đầy loại quả vừa nhỏ vừa đen trông lạ mắt.

Đó là trâm - thứ quả đặc sản trứ danh của vùng Bảy Núi, ngon và được ưa chuộng không kém thốt nốt, dâu da (bòn bon) ở An Giang.