Huyền bí mặt nạ gỗ

Trong số các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh, đồng bào Sán Chỉ vẫn còn giữ được kho tàng văn hóa dân gian đồ sộ, trong đó có nghệ thuật điêu khắc mặt nạ gỗ. Những chiếc mặt nạ gỗ là phục sức rất độc đáo và huyền bí, vừa mang tính nghệ thuật vừa gắn bó chặt chẽ với đời sống tâm linh của đồng bào Sán Chỉ trong sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng.

Mỗi mùa xuân, người Sán Chỉ ở Khâu Đấng thường tổ chức lễ hội cầu mùa, thu hút đông đảo nhân dân trong xã và du khách đến chung vui.

Thức bánh ấm giữa trời cuối thu

Ở những bản làng vùng cao phía Bắc tỉnh Thái Nguyên, khi tiết trời se se lạnh, trong nhiều căn bếp lại rộn ràng tiếng cười nói quanh nồi nước bánh trôi nóng hổi. Bánh trôi ở đây không ăn với đường mà lại có nhân thịt. Những viên bánh to, tròn là thức quà ấm áp, gợi nhớ bao ký ức xưa cũ của người Tày, người Dao nơi đây.

Người phụ nữ dân tộc Dao ở xã Yên Thịnh khéo léo vớt những mẻ bánh trôi vừa chín tới.

Bánh trứng kiến: Vị núi, hương rừng

Nếu mỗi dân tộc đều có một món ăn để chỉ cần gọi tên là mùi đất, hơi rừng và tiếng gió ngàn lập tức trở về như một ký ức thân thuộc, thì với người Tày, Nùng ở các địa phương phía Bắc Thái Nguyên, món ăn ấy chính là bánh trứng kiến.

Gia đình chị Nguyễn Thị Lương (ở xóm Tỉn Keo, xã Phú Đình) gói bánh trứng kiến.

Trứng kiến dùng làm bánh là trứng của loài kiến đen làm tổ trên cành cây cao. Khoảng tháng Giêng, tháng Hai Âm lịch, trên đỉnh những cây vầu, cây gội, cây tre bắt đầu xuất hiện những tổ kiến đen to như quả bầu khô, như chiếc mũ nan. Đây cũng là lúc trứng kiến vào độ ngon nhất, với những hạt trứng trắng, căng mẩy như hạt gạo.

Qua Cửa Tử tới miền xanh

Từ giữa Thu, khi những triền núi Tam Đảo còn vương làn sương mỏng, con suối Cửa Tử thuộc xã La Bằng đã khoác lên mình vẻ đẹp vừa dịu dàng, vừa mê hoặc. Dòng nước trong veo luồn qua những phiến đá rêu phong, ánh lên dưới nắng sớm như những sợi lụa bạc, hòa cùng tiếng chim rừng, tiếng gió vi vu, tạo nên bản giao hưởng của núi rừng.

Du khách trekking khám phá suối Cửa Tử.

Bánh ngải Thái Nguyên

Không chỉ gây ấn tượng với hương vị thơm ngon và màu sắc bắt mắt, món đặc sản bánh ngải ở Thái Nguyên còn được ưa chuộng vì chế biến từ vị thuốc quý có công dụng điều hòa khí huyết, chống đau đầu, cảm cúm…

Bánh ngải là đặc sản có tiếng của bà con dân tộc Tày ở Thái Nguyên (tỉnh Bắc Kạn cũ), từng lọt Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam 2021-2022 do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietkings) và Tổ chức Top Việt Nam (VietTop) công bố.

Thoạt nhìn, món bánh này gần giống với bánh dày miền xuôi nhưng lớp vỏ bóng nhẫy và có màu xanh lạ mắt. Sở dĩ có tên gọi và vẻ ngoài như vậy là bởi bánh ngải được chế biến từ loại rau cùng tên.

Theo người dân địa phương, nhờ điều kiện thời tiết mát mẻ mà rau ngải cứu ở đây mọc xanh tốt quanh năm, không cần chăm sóc kỳ công, chỉ cần tưới nước đầy đủ.

Món xôi đặc sản chỉ có vào mùa thu của người Tày ở Thái Nguyên

Dẻo, thơm, bùi bùi quyện với chút béo ngậy của mỡ gà… xôi trám đen - món xôi mùa thu của người Tày ở Thái Nguyên khiến du khách xuýt xoa khi lần đầu nếm thử.

Mâm cơm đặc sản của người Tày ở làng Thái Hải - Ảnh: NGUYỄN HIỀN

Bên bếp lửa trên hiên nhà sàn cổ ở làng Thái Hải (Thái Nguyên), gia đình chị Linh quây quần cùng nhau làm mâm cơm truyền thống của người Tày. Cá chép om dấm bỗng, thịt lợn bản xào măng chua... nhiều món ngon được gia đình làm để đãi khách, đặc biệt nhất là xôi trám đen - món ăn chỉ có vào mùa thu.

Xôi trám đen vốn là món ăn dân dã được làm từ gạo nếp và phần thịt của quả trám đen. Mỗi độ thu về, khi quả trám được thu hoạch, cũng là lúc bà con làng Thái Hải lại cùng nhau làm xôi trám mời du khách gần xa đến làng.

Tắc Xình - sắc màu văn hóa độc đáo của đồng bào Sán Chay Thái Nguyên

Trong kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, dân tộc Sán Chay ở tỉnh Thái Nguyên đóng góp một nét văn hóa đặc sắc và độc đáo, đó là điệu múa Tắc Xình.

Các thành viên Câu lạc bộ múa Tắc Xình luyện tập tại thôn, giữ gìn điệu múa truyền thống của người Sán Chay - loại hình nghệ thuật dân gian mộc mạc, không cầu kỳ về âm nhạc nhưng hàm chứa chiều sâu văn hóa và triết lý sống chan hòa với thiên nhiên. (Ảnh: Vân Khánh)

Chuyện về xưởng sản xuất vũ khí trong rừng

Tổng cục Công nghiệp quốc phòng vừa tổ chức khánh thành công trình Khu di tích lịch sử Cục Quân giới và Công đoàn sản xuất vũ khí Việt Nam tại thôn 3 (xã Chợ Mới), với quy mô rộng hơn, bề thế hơn. Đây là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay, đồng thời là niềm tự hào, lòng biết ơn của cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức ngành Công nghiệp quốc phòng với địa phương.

Lãnh đạo, cán bộ Tổng cục Công nghiệp quốc phòng tại Lễ khánh thành Khu di tích tháng 9-2025.

Tiếng kèn trong đám cưới của người Dao đỏ

Kèn trong tiếng Dao được gọi là phàn tỵ. Đây là một trong những nhạc cụ quan trọng gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Dao đỏ. Từ xa xưa, tiếng kèn mong đợi nhất được vang lên trong lễ cưới với hy vọng mang đến niềm vui, niềm hạnh phúc lứa đôi...

Anh Hoàng Nguyên Phẩm ở xã Nam Cường đã nhiều năm gắn bó với chiếc kèn.

Giữ 'hồn' thổ cẩm trên Đèo Gió

Ở thôn Đèo Gió, xã Ngân Sơn, những phụ nữ Dao Tiền ngày ngày kiên trì bên khung thêu, cần mẫn từng đường kim, mũi chỉ, vừa giữ gìn nghề thêu thổ cẩm truyền thống, vừa đưa nét văn hóa dân tộc hòa vào đời sống hiện đại bằng đôi tay khéo léo và tinh thần sáng tạo.

Phụ nữ Dao Tiền ở Đèo Gió cùng nhau thêu, khâu các sản phẩm từ thổ cẩm.

Trên đỉnh Đèo Gió, xã Ngân Sơn, giữa không gian trong lành và những mái nhà ẩn hiện trong mây, tiếng khung cửi đều đặn vang lên mỗi ngày. Bên những khung thêu mộc mạc, phụ nữ Dao Tiền vẫn cần mẫn từng đường kim, mũi chỉ, gửi gắm tâm hồn dân tộc mình trong từng tấm vải thổ cẩm rực rỡ sắc màu. Với họ, thêu thổ cẩm không chỉ là công việc mưu sinh mà còn là cách giữ gìn linh hồn văn hóa trong nhịp sống hiện đại.

Du lịch cộng đồng - khâu đột phá của La Bằng

Phát triển du lịch cộng đồng gắn với hoạt động trải nghiệm trong nông nghiệp và các giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương là một trong 3 khâu đột phá quan trọng được xác định tại Đại hội đại biểu Đảng bộ xã La Bằng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Với những lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, con người và truyền thống văn hóa riêng có, La Bằng đang từng bước khẳng định là điểm đến du lịch hấp dẫn trên bản đồ du lịch Thái Nguyên.

Đồi chè Cầu Đá thu hút đông đảo du khách.

Hòa mình với đất trời giữa thảo nguyên Lủng Tráng

Quanh năm khí hậu mát lành, với diện tích khoảng 830ha, nằm trên độ cao gần 1.000 m so với mực nước biển, cùng những cung đường quanh co xen kẽ những làng bản người Dao, những rừng phong lá vàng, lá đỏ, khiến thảo nguyên Lủng Tráng, xã Phúc Lộc, như một tuyệt tác. Đến đây, du khách như được hòa mình với đất trời giữa thảo nguyên.

Bữa sáng với những món dân dã của địa phương.

Thần Sa - một sắc Tày nguyên bản

Từ La Hiên, men theo dãy núi đá vôi Bắc Sơn, Thần Sa hiện ra vừa huyền bí vừa thân quen. Trong thung lũng mây trắng ấy, người Tày ở Trung Sơn vẫn sống chan hòa bên nhau, giữ lấy nếp nhà sàn, những phong tục, lễ Tết và cả điều kiêng kỵ cha ông truyền lại. Dẫu nhịp sống hôm nay đã nhiều đổi thay, nơi đây vẫn nguyên vẹn một sắc Tày mộc mạc và trầm tĩnh.

Góc làng bình yên của người Tày Trung Sơn.

Đặc sản mùa thu từ Thái Nguyên xuống Hà Nội, khách kiên nhẫn chờ 1 năm để mua

Dù chỉ có vào mùa thu, thời gian thu hoạch khá ngắn nhưng loại quả đặc sản ở Thái Nguyên lại được khách sành ăn Hà Nội săn đón, chờ đợi cả năm để mua vì hương vị thanh mát, ngọt thơm.

Hồng da tre là thức quả nổi tiếng ở vùng đất Thái Nguyên, nhiều năm nay được xem như đặc sản “nhất định phải thử” vào mùa thu miền Bắc.

Sở dĩ có tên gọi thú vị như vậy là bởi loại quả này có vỏ màu xanh, nhẵn như thân cây tre. Khi chín, quả hơi ửng vàng rồi chuyển dần sang màu trong như thạch, còn phần thịt bên trong ăn ngọt mát, vừa dẻo vừa giòn.

Hồng da tre còn được gọi là hồng vuông vì quả có hình dáng vuông vắn với 4 rãnh hiện rõ bên ngoài lớp vỏ, rất dễ nhận biết

Đặc sản Thái Nguyên phủ phấn trắng xóa, mùi thơm lạ, để vài tháng không hỏng

Ở Ba Bể, Thái Nguyên có một loại trái đặc sản tỏa mùi thơm khiến nhiều người liên tưởng tới hương cốm, nếp cái hoa vàng hoặc lá dứa. Loại trái này có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, thơm ngon.

Khi khám phá hồ Ba Bể - 1 trong 20 hồ nước ngọt đặc biệt của thế giới nằm tại Thái Nguyên, ngoài trải nghiệm lênh đênh trên thuyền ngắm cảnh hồ, thăm bản Pác Ngòi, động Hua Mạ, thác Đầu Đẳng,... du khách còn có thể thưởng thức ẩm thực hấp dẫn của bà con địa phương.

Mâm cơm mời khách ở đây thường không thể thiếu thịt lợn quay, xôi trám, khâu nhục, cá suối chiên giòn, tôm hồ rang lá chanh... và các món chế biến từ đặc sản bí xanh thơm.

Bí xanh thơm Ba Bể được người dân Thái Nguyên (khu vực Bắk Kạn cũ) trồng từ lâu đời, nhất là tại các xã Thượng Minh, Chợ Rã, Ba Bể… Với điều kiện khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng phù hợp, giống bí này sinh trưởng tốt, có mùi thơm và hương vị đặc trưng.

Trái bí xanh thơm Ba Bể được bà con bày bán phổ biến trong các khu chợ, điểm du lịch, điểm lưu trú, ven đường...

Làng 'ăn chung nồi cơm' độc nhất vô nhị ở Thái Nguyên gây sốt thế giới

Thái Nguyên có một ngôi làng đặc biệt: 151 thành viên cùng ăn chung nồi cơm, sống thuận tự nhiên và chan hòa yêu thương. Làng Thái Hải nay trở thành điểm đến gây sốt với du khách quốc tế.

Ẩn mình dưới tán rừng xanh mát ở Tân Cương (Thái Nguyên), bản làng Thái Hải được ví như "ốc đảo bình yên" của người Tày, nơi cả cộng đồng 151 thành viên cùng ăn chung một nồi cơm, xài chung một tài khoản và coi nhau như ruột thịt. Câu chuyện tưởng như chỉ có trong cổ tích này lại đang khiến du khách khắp thế giới tò mò tìm đến.

Làng Thái Hải nhìn từ trên cao, phủ xanh hơn 20 ha rừng sau hai thập kỷ hồi sinh từ đồi trọc. Nhiệt độ trong làng mát hơn trung tâm TP.Thái Nguyên (cũ) tới 3 độ C.

Nối dài bức thổ cẩm trên núi

Trong dòng chảy văn hóa của đồng bào Dao, thêu thổ cẩm là điểm nhấn độc đáo. Theo thời gian, với sự xuất hiện của quần áo may sẵn, những bộ trang phục được thêu tay truyền thống ngày càng hiếm gặp ở các bản làng vùng cao. Trước nguy cơ mất đi bản sắc, Hợp tác xã Thiên An (xã Phủ Thông) đã phối hợp tổ chức những lớp học thêu thổ cẩm.

Chị Lý Thị Quyên dạy học viên những đường thêu đầu tiên.

Chuyện kể bên đồi Giang

Ngày 1/9/1954, tại đồi Giang, xóm Thắng Lợi, xã La Bằng, tỉnh Thái Nguyên, Đại Sứ Trung Quốc La Quý Ba đã trình Quốc thư lên Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đã hơn bẩy mươi năm, nhưng sự kiện còn tươi mới, đầy ắp niềm tự hào trong lòng người Thái Nguyên.

Du khách tham quan gian trưng bày các hình ảnh, tư liệu Bác Hồ tiếp Đại sứ Trung Quốc trình Quốc thư với Chính phủ Việt Nam.

Dưới nếp nhà sàn nghe chuyện Tân Đô

Giữa nhịp sống gấp gáp hôm nay, Tân Đô vẫn lặng lẽ giữ riêng mình một khoảng trời Thu yên bình. Những ngôi nhà sàn nép mình theo sườn đồi, hiên gỗ mát rượi, tiếng then khi gần khi xa hòa cùng gió núi. Người Nùng nơi đây vẫn giữ nhịp sống chậm rãi, mở lòng đón khách nhưng chẳng rời bỏ nếp xưa.

Một góc Tân Đô xanh mướt, tuyệt đẹp.

Bánh chưng cá: Hương vị của núi rừng

Ở Thái Nguyên người Tày sống tập trung đông nhất ở khu vực phía Bắc tỉnh, chiếm 54%. Trong ẩm thực của người Tày có những nét đặc trưng mà nhiều khách du lịch thích thú khi được khám phá, bánh chưng cá là một trong những nét đặc trưng đó.

Người dân thôn Chợ Giải, xã Phúc Lộc gói bánh chưng cá. Ảnh: Việt Hùng