Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật và đất Thanh

Khi làm Tri phủ Thanh Hóa, Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật (1255-1330) đã lập vùng đất Văn Trinh là thái ấp. Tuy vậy, với vùng đất này, ông không chỉ là người lập ấp, mà còn là người “khai sinh” ra hát nhà trò - một trong những điệu hát đầu tiên của ca trù Việt Nam.

Đền thờ Trần Nhật Duật nằm ngay dưới núi Văn Trinh, xã Quảng Ngọc.

Cá dầm xanh nướng: Đặc sản của người Thái ở Pù Luông

Khi đến với vùng đất Pù Luông (Thanh Hóa), có một món đặc sản của người Thái làm nhiều du khách luôn phải nhắc đến đó là Cá dầm xanh nướng. Món ăn này chứa đựng câu chuyện về sự giao hòa của thiên nhiên và văn hóa ẩm thực độc đáo của người Thái trên vùng đất Pù Luông.

Pù Luông có hệ thống những con suối mát lạnh quanh năm, trở thành ngôi nhà lý tưởng của loài cá dầm xanh quý hiếm. Dân gian ví von loài cá này là "ngũ quý hà thủy" hay "cá tiến vua" bởi độ quý hiếm và giá trị ẩm thực thượng hạng của nó.

Trên đất Kẻ Đầm

Nằm ở phía Tây Nam huyện Nông Cống, vùng đất Thăng Thọ còn được biết đến với tên gọi cổ là Kẻ Đầm. Từ đất cằn hoang rậm, những thế hệ người dân cần lao đã biến nơi đây trở thành làng quê trù phú.

Di tích lịch sử từ đường họ Bùi Hữu ở làng Thọ Thượng.

Cho đến ngày nay, Kẻ Đầm được biết đến là tên gọi cổ xưa nhất của vùng đất Thăng Thọ. Vào thời Lý - Trần, nơi đây vẫn là chốn hoang rậm, chưa có làng mạc. Đến thời Lê một nhóm người khi đến đất Nông Cống, qua Kẻ Đầm đã dừng lại lập làng, gây dựng cơ nghiệp và đặt tên cho làng là Sa Vỹ (nay là thôn Thọ Thượng). Tuy nhiên sau đó, vì những biến cố xảy đến khiến người dân phiêu tán.

Những vỉa tầng lịch sử - văn hóa Hoa Lộc

Cái tên Hoa Lộc nhắc nhớ về vùng đất thấm đẫm giá trị lịch sử - văn hóa, khảo cổ. Tưởng chừng như thẳm sâu trong từng thớ đất, trong sức sống của hệ thống di tích phong phú, đa dạng tại nơi này đều lắng đọng dư âm lịch sử, tinh hoa văn hóa ngàn năm.

Dự án Khu di tích lịch sử Trận địa Đông Ngàn.

Nằm cách bờ biển từ 2 - 4 km, cách di chỉ văn hóa Đa Bút (Vĩnh Lộc) khoảng 40km, di chỉ văn hóa Hoa Lộc là tên gọi di chỉ khảo cổ học nằm trên địa bàn xã Hoa Lộc. Di chỉ này phân bố trên một doi cát ven biển, hình thành sau đợt biển tiến cuối cùng, có niên đại cách ngày nay khoảng trên dưới 4 nghìn năm.

“Đội Tám” Lê Xuân Tuyển

Sinh ra trong một gia đình khá giả ở thôn Đông Thành (nay thuộc xã Hoằng Tiến, huyện Hoằng Hóa), lớn lên trong thời loạn lạc, nhưng với tấm lòng sắt son yêu nước và tài nghệ của một võ quan thủy binh, Lê Xuân Tuyển (1831-1909) đã trở thành một tấm gương sáng trong phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX.

Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh nhà thờ cụ Đội Tám (Lê Xuân Tuyển) ở xã Hoằng Tiến. Ảnh: CHI ANH

Cột mốc đầu tiên đối với chàng trai Lê Xuân Tuyển đó là được theo học cụ Hồ Quang Chiếu quê ở thôn Thục Bành (nay thuộc xã Hoằng Yến, Hoằng Hóa) - một bậc túc nho, giàu nhiệt huyết. Thấy chàng trai thông minh và có chí khí, cụ Hồ Quang Chiếu đã gả con gái. Năm 21 tuổi, Lê Xuân Tuyển được tuyển vào đội lính thủy của triều đình Huế.

Làng di tích

Trước khi sáp nhập, Hoằng Lộc là vùng đất cổ, nơi giao lưu, hội tụ của nhiều sắc thái văn hóa độc đáo. Làng có 10 di tích đã được xếp hạng với phong phú, đa dạng các loại hình như di tích lịch sử - văn hóa, kiến trúc, di tích tâm linh... cùng nhiều nhà cổ, giếng cổ được lưu giữ. Trong nhịp sống hôm nay, những giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh ấy là điểm tựa vững vàng, động lực thôi thúc cho đất và người nơi đây tự tin vững bước.

Di tích lịch sử văn hóa quốc gia Nhà thờ Nguyễn Quỳnh trên quê hương Hoằng Lộc.

Chùa Trần - “địa chỉ đỏ” của phong trào cách mạng

Ngày 10/10/1930, chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của huyện Hà Trung (cũ) được thành lập tại chùa Trần, xã Hà Ngọc (nay là xã Hà Trung) đã trở thành mốc son trong lịch sử, đánh dấu bước ngoặt và sự thay đổi về chất to lớn trong phong trào cách mạng ở Hà Trung.

Chùa Trần là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau.

Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, vào năm Thành Thái thứ 13 (tức năm Tân Sửu 1902), ngôi chùa có tên chữ là Phúc Linh tự. Sở dĩ chùa Phúc Linh tự có tên gọi là chùa Trần vì chùa được xây dựng thời Trần, ở làng Trần Thôn. Chùa Trần được trùng tu nhiều lần từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX với kiến trúc nghệ thuật quy mô bề thế và giá trị về nhiều phương diện.

Phú Liễm - làng có công với nước

Làng Phú Liễm thuộc xã Thọ Phú là địa danh gắn liền với phong trào cách mạng và là nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Triệu Sơn (cũ). Chi bộ ra đời, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong phong trào cách mạng của địa phương. Với những thành tích đã đạt được, năm 1964, làng Phú Liễm được Đảng, Nhà nước công nhận là làng có công với nước và trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Làng Phú Liễm được Đảng, Nhà nước công nhận là làng có công với nước. Ảnh: Khắc Công

Linh Sơn: Điểm du lịch trải nghiệm hấp dẫn

Cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, hữu tình; đồng bào các dân tộc còn gìn giữ và phát huy nhiều giá trị văn hóa truyền thống; con người thân thiện, mến khách... là điều kiện quan trọng để xã Linh Sơn thu hút khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm.

Du khách dâng hương tại chùa Mèo.

Đến với vùng đất Linh Sơn, du khách không quên ghé thăm ngôi chùa Mèo gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Anh hùng Lê Lợi lãnh đạo chống lại sự cai trị của nhà Minh. Chùa Mèo có tên gọi khác là Đỉnh Miêu Thiền tự, nằm trên quả đồi, bên tả ngôi chùa là dãy núi Pù Bằng, bên hữu là dãy núi Pù Rinh, trước mặt là dòng sông Âm.

Hàn Sơn kỳ ngộ duyên thiên sắc

Những ngày này, về với đền Hàn (còn gọi là đền Phong Mục, đền Hàn Sơn), làng Phong Mục, xã Triệu Lộc, lòng người chộn rộn niềm vui hội. Câu ca xưa: “Dù ai buôn bán trăm bề/ Mười hai tháng sáu nhớ về Hàn Sơn” như một lời mời gọi thân tình của đất và người nơi đây gửi tới du khách muôn phương...

Nét đẹp đền Mẫu trên đất làng Phong Mục (xã Triệu Lộc).

Đền Hàn nằm ở làng Phong Mục, một vùng đất “hội sơn tụ thủy”, cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, thanh bình. Một bên là núi rừng thâm u, tĩnh lặng, một bên là dòng sông Lèn bao đời chảy trôi, chứng kiến biết bao sự đổi thay của thời cuộc.

Ngôi chùa cổ ở Thanh Hóa có tượng Phật khắc đá nổi cao 6 mét

Chùa Vồm ở phường Thiệu Khánh (TP Thanh Hóa) là ngôi chùa cổ, hậu cung dựa hẳn vào vách núi đá và được chạm khắc trực tiếp pho tượng Phật cao 6 m “độc nhất vô nhị”.

Theo sử sách, chùa Vồm có từ thời Lê, tọa lạc dưới chân núi Vồm (tức núi của làng Vồm mà sử sách cũ chép là núi Bàn A).

Toàn cảnh chùa Vồm bên bờ sông Mã giữa khu dân cư

Gác chuông cổ, nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của một huyện ở Thanh Hóa

Gác chuông cổ ở chùa Trần là nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Đã một thời gian dài trôi qua, đến nay, gác chuông và tấm bia cổ vẫn còn đó.

Chùa Trần thuộc làng Kim Liên, xã Hà Ngọc, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa.

Theo nội dung ghi trên tấm bia đá dựng ở gác chuông, chùa được dựng vào năm Tân Sửu niên hiệu Thành Thái thứ 13 (1902), có tên chữ là Phúc Linh Tự.

Sở dĩ chùa Phúc Linh Tự có tên là chùa Trần vì ngôi chùa được dựng ở làng Trần Thôn và xây từ thời Trần.

Từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, chùa Trần được trùng tu nhiều lần. Bên cạnh việc là một ngôi chùa quy mô bề thế thì chùa còn có giá trị về nhiều phương diện. Tại gác chuông chùa Trần từng diễn ra một sự kiện lịch sử trọng đại đối với phong trào cách mạng giải phóng dân tộc huyện Hà Trung thời kỳ 1930-1945.

Cổng vào chùa Trần

Sắc sen cổ ở toà thành đá hơn 600 tuổi

Thành nhà Hồ là một công trình kiến trúc độc đáo, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Trải qua hơn 600 năm, toà thành đá vẫn giữ nguyên nét đẹp độc nhất vô nhị. Đặc biệt, trong nội thành nhà Hồ còn có 4 đầm sen cổ - nơi mà bất kỳ ai khi đến thăm cũng phải dừng chân để tận hưởng vẻ đẹp thanh tao này.

Cứ mỗi độ hè về, khoảng từ tháng 6 đến tháng 9 hằng năm, hoa sen ở Thành nhà Hồ lại tỏa hương thơm ngát.

Chiêm ngưỡng chính điện dát vàng ở khu di tích lịch sử Lam Kinh

Nội thất trong khu chính điện Lam Kinh ở huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa) được dát vàng với số lượng lớn, nơi đây hằng năm đón lượng khách lớn về thăm, chiêm bái.

Theo sử sách, Lam Kinh vốn là đất Lam Sơn, quê hương của Lê Lợi, người có công chiêu mộ hiền tài, quy tụ nhân dân đánh đuổi giặc Minh xâm lược (1418-1427).

Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế (Lê Thái Tổ) lập nên vương triều Hậu Lê, đóng đô ở Thăng Long và lấy niên hiệu Thuận Thiên, đặt tên nước là Đại Việt.

Năm 1430, Lê Thái Tổ đổi tên vùng đất Lam Sơn thành Lam Kinh. Kể từ đó, các kiến trúc điện, miếu... cũng bắt đầu được xây dựng tại đây, gắn với hai chức năng chính: vừa là điểm nghỉ chân của các vua Lê khi về cúng bái tổ tiên; vừa là nơi ở của quan lại và quân lính thường trực trông coi Lam Kinh và khu tập trung lăng mộ của tổ tiên, các vị vua, hoàng thái hậu nhà Lê và một số quan lại trong hoàng tộc.

Chính điện ở khu di tích lịch sử Lam Kinh

Ngôi chùa nghìn năm tuổi ở Thanh Hóa lưu giữ nhiều dấu tích cổ

Chùa Long Cảm ở thôn Trang Các, thị trấn Hà Trung (Thanh Hóa) được xây dựng vào thời Lý Thái Tổ, đến nay đã hàng nghìn năm, ngôi chùa vẫn còn lưu giữ nhiều dấu tích cổ.

Theo sư thầy Thích Đàm Hảo, Phó trụ trì chùa Long Cảm, chùa tọa lạc trên núi Ốc Sơn thuộc thôn Trang Các, thị trấn Hà Trung, được xây dựng vào thời Lý Thái Tổ.

Sử sách cũ ghi lại, vào năm 1020, trên đường đi chinh phục đất phương Nam, vua Lý Thái Tổ đã cùng đoàn quân của mình đóng quân trên núi Ốc Sơn. Đêm đến nhà vua nằm mộng thấy vị thần linh ở núi hiện đến và hứa sẽ trợ lực cho nhà vua trong cuộc tiến quân này.

Toàn cảnh ngôi chùa cổ nằm trên núi Ốc Sơn. Ảnh: Lê Dương

Ấn tượng với quần thể Thiền tự Trúc Lâm, nơi thờ cả tướng sĩ nghĩa quân Lam Sơn

Chùa Nán (hay còn gọi là Thiền tự Trúc Lâm) thuộc khu di tích lịch sử - văn hóa, danh thắng Bàn Bù. Nơi đây ngoài thờ Phật còn thờ cả các tướng sĩ nghĩa quân Lam Sơn.

Khu di tích lịch sử - văn hóa, danh thắng Bàn Bù tọa lạc ở khu phố Vân Hòa, thị trấn Ngọc Lặc, huyện Ngọc Lặc (Thanh Hóa).

Chùa Nán đã có từ xa xưa, trước năm 1420 giặc Minh xâm lược đã tàn phá chùa, nhân dân phải sơ tán vào hang Bàn Bù lập bàn thờ Thần nước và thờ Phật.

Khu vực hang Bàn Bù vốn là nơi tập hợp nghĩa quân và chế tạo vũ khí của nghĩa quân Lam Sơn.

Toàn cảnh khu danh thắng Bàn Bù.

Bên dòng Trà giang...

Hoằng Kim là vùng đất cổ, có bề dày truyền thống lịch sử - văn hóa. Những cái tên làng cổ như: Kim Sơn, My Du, Nghĩa Trang... theo thời gian đã ghi đậm dấu ấn trên vùng đất này, sống mãi cùng những hoài niệm, ký ức của biết bao thế hệ người dân nơi đây. Để rồi, dẫu mai này có biến động ra sao, những đứa con của làng cũng mang theo niềm tự hào về giá trị lịch sử - văn hóa quê hương mà tiến bước.

Cụm di tích đền - phủ làng Nghĩa Trang, xã Hoằng Kim (Hoằng Hóa).

Mùa vàng ở Pù Luông

Tháng 6, Pù Luông vào mùa lúa chín, khí hậu mát mẻ, ruộng bậc thang vàng óng trải dài tạo nên bức tranh thiên nhiên đầy cuốn hút.

Pù Luông nằm phía Tây tỉnh Thanh Hóa, có diện tích hơn 17.000 ha, trên địa phận hai huyện Bá Thước và Quan Hóa, giáp biên giới Việt - Lào. Khí hậu vùng núi Pù Luông mát mẻ, ruộng bậc thang rộng mênh mông, đẹp như tranh vẽ vào mùa lúa chín. Khung cảnh cuốn hút nhiều nhiếp ảnh gia và du khách đến "săn mùa vàng".

Chùa Mèo và sự tích ‘miêu thần' cứu thủ lĩnh nghĩa quân Lam Sơn

Chùa Mèo ở huyện Lang Chánh (tỉnh Thanh Hóa) có lịch sử lâu đời với sự tích “miêu thần cứu chúa” đầy ý nghĩa.

Chùa Mèo tọa lạc tại khu phố Chiềng Ban 1, thị trấn Lang Chánh, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa. Đây là ngôi chùa có lịch sử lâu đời, được xây dựng từ thế kỷ XIII.

Năm 2005, chùa Mèo được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh và trở thành trung tâm sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân trong vùng.

Toàn cảnh chùa Mèo. Ảnh: Lê Dương

Ngôi chùa có tượng Bồ tát 4 mặt, cao 31 m trên đỉnh Mã Lim

Chùa Cao ở thị trấn Hà Lĩnh (huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa) mới được tôn tạo lại, có điểm nhấn là tượng Bồ tát Quan Thế Âm 4 mặt, cao 31 m.

Chùa Cao hay còn gọi là Thiên Sơn tự hoặc Mành Sơn tự nằm ở thôn 6 (xưa là làng Tiên Hòa), thị trấn Hà Lĩnh, huyện Hà Trung.

Chùa tọa lạc ở lưng chừng núi Mành Sơn, ngọn núi mà người dân địa phương thường gọi với cái tên Mã Lim vì trước kia, trên núi này toàn cây lim.

Theo người dân địa phương, chùa có từ thời Lê. Qua nhiều biến cố lịch sử, ngôi chùa đã không còn những công trình kiến trúc cũ nữa mà chỉ còn lại nền móng và di vật sót lại là 1 bia rùa đá, 1 khánh đá, chân tảng đá, 5 bát hương đá, gạch và ngói cũ.

Toàn cảnh chùa Cao trên đỉnh Mã Lim. Ảnh: CT