Ngôi nhà của cụ Nghè Tân nằm ở phía Tây của Bảo tàng Hải Phòng cơ sở 2 (Bảo tàng Hải Dương trước đây)
Tâm huyết của những người làm bảo tàng thời trước
Với giá trị lịch sử, văn hoá của mình, ngôi nhà nói trên được giới bảo tàng xếp vào hạng độc đáo, không chỉ ở Hải Phòng mà tính trên cả nước. Không nhiều nơi gìn giữ được ngôi nhà của một vị quan lại thời phong kiến như ở Hải Phòng.
Những cán bộ bảo tàng sau này từng kể cho chúng tôi nghe về lai lịch và quá trình kỳ công tìm kiếm, phục dựng ngôi nhà từ hơn 30 năm trước. Công lao của tập thể, nhưng công đầu phải kể đến ông Tăng Bá Hoành, khi đó là Giám đốc Bảo tàng Hải Dương.
Năm 1994, Bảo tàng Hải Dương chủ trương trưng bày ngoài trời theo 3 chủ đề gồm nhà của thượng lưu, trung lưu và hạ lưu. Đây là một yêu cầu rất khó, vì nhà thời phong kiến, dù có của quan lại thì cũng không thể kiên cố như bây giờ. Cộng với thời gian, loạn lạc, giặc dã, để tìm được một ngôi nhà mang về bảo tàng phục dựng là cả một bài toán khó.
Với giá trị lịch sử, văn hoá của mình, ngôi nhà nói trên được giới bảo tàng xếp vào hạng độc đáo, không chỉ ở Hải Phòng mà tính trên cả nước. Không nhiều nơi gìn giữ được ngôi nhà của một vị quan lại thời phong kiến như ở Hải Phòng.
Những cán bộ bảo tàng sau này từng kể cho chúng tôi nghe về lai lịch và quá trình kỳ công tìm kiếm, phục dựng ngôi nhà từ hơn 30 năm trước. Công lao của tập thể, nhưng công đầu phải kể đến ông Tăng Bá Hoành, khi đó là Giám đốc Bảo tàng Hải Dương.
Năm 1994, Bảo tàng Hải Dương chủ trương trưng bày ngoài trời theo 3 chủ đề gồm nhà của thượng lưu, trung lưu và hạ lưu. Đây là một yêu cầu rất khó, vì nhà thời phong kiến, dù có của quan lại thì cũng không thể kiên cố như bây giờ. Cộng với thời gian, loạn lạc, giặc dã, để tìm được một ngôi nhà mang về bảo tàng phục dựng là cả một bài toán khó.
Ngoại thất của ngôi nhà được phục dựng trên cơ sở tôn trọng nguyên bản khi bảo tàng tiếp nhận. Hàng cột trước nhà được kê bằng đá mang về từ Thanh Hoá
31 năm trước, thông tin không rộng rãi như bây giờ, mạng xã hội cũng chưa phổ biến, vì thế cán bộ bảo tàng phải chia nhau đi khắp các vùng quê tìm kiếm.
Họ đã khoanh vùng được một số ngôi nhà cổ, song không chứng minh được tính xác thực về chủ nhân có phải giới thượng lưu không, không khẳng định được về khoảng thời gian xây dựng, hoặc có những ngôi nhà cổ nhưng đã thay đổi nhiều so với bản gốc.
Rất may cũng trong năm ấy, Bảo tàng Hải Dương tìm được một ngôi nhà cổ ở thôn Phúc Mại, xã Gia Tân, huyện Gia Lộc (nay là xã Gia Lộc, TP Hải Phòng). Qua điều tra, ngôi nhà này đã truyền qua nhiều gia chủ và khi đó người chủ cuối cùng đang có ý định tháo dỡ.
Tập trung và nghiên cứu căn cứ trên các cứ liệu lịch sử, những người làm bảo tàng khẳng định chắc chắn đó là ngôi nhà cụ Nghè Tân - một vị quan thời phong kiến, sinh ra ở vùng quê đó.
Hoa văn gỗ bên trong trên mái trước ngôi nhà cổ
Qua hội thảo và nghiên cứu, những người nghiên cứu về lịch sử cho rằng, với công trạng của mình, cụ Nghè Tân đã được triều đình ban bổng lộc để làm nhà ở quê. Về sau, gia đình cụ Nghè Tân bán nhà cho ông Đỗ Mạnh Chiểu, Lý trưởng làng Giỗ cùng huyện. Năm 1938, ông Chiểu bán cho ông Lý Son, Lý trưởng làng Phúc Mại. Năm 1956, Nhà nước thu hồi ngôi nhà và chia cho 8 người, trong đó có bà Nguyễn Thị Tuy ở xã Gia Tân. Sau này, 7 người kia lần lượt bán lại suất của mình và bà Tuy trở thành chủ nhân cuối cùng của ngôi nhà trước khi Bảo tàng Hải Dương mua lại...
Để giữ bằng được ngôi nhà với giá 40 triệu đồng vào năm 1994, ông Tăng Bá Hoành đã xoay xở đủ tiền và thuê người tháo dỡ căn nhà mang về bảo tàng chờ phục dựng. Để bảo đảm tính toàn vẹn của công trình, ông Hoành chỉ đạo mang về tất cả rui, mè, cột trụ, riêng gạch do đã bị hỏng nên buộc phải bỏ lại.
Hiện vật độc đáo
Ngôi nhà của một vị quan được phục dựng phục vụ tham quan và giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ hiểu thêm về đời sống xã hội thời phong kiến tại bảo tàng là một hiện vật độc đáo và có giá trị về lịch sử.
Ngôi nhà cổ hiện nay nằm trong một không gian xanh mát, phía trước nhà là sân gạch, hàng cau và giàn trầu
Ngôi nhà được Bảo tàng Hải Dương trước đây thuê thợ lành nghề trong tỉnh phục dựng trong hơn nửa năm. Thiết kế ngôi nhà tôn trọng tuyệt đối nguyên mẫu với 5 gian gỗ lim, khung xà đinh, kẻ chuyền, chạm khắc hoa văn lật lá rộng 90 m². Trong nhà hiện trưng bày một số vật dụng do bảo tàng sưu tầm như sập gụ, độc bình, các đồ thờ như cuốn thư, câu đối, hương án, ngai thờ, bài vị, nậm rượu, ống hương... ở gian giữa. Hai gian liền kề để trống. Hai gian đầu hồi ngăn vách đố lụa tạo thành 2 buồng riêng biệt làm phòng ngủ thời xưa.
Gian chính giữa ngôi nhà có sập gụ và ban thờ
Ngôi nhà của cụ Nghè Tân là một hiện vật quý, vì vậy để hiện vật này đến gần hơn với công chúng, Bảo tàng Hải Phòng cơ sở 2 cần có biển chỉ dẫn lớn ngay từ cổng để du khách có thể tìm đến tìm hiểu, thay vì phải đến tận nơi mới đọc được thông tin giới thiệu như hiện nay.
Cụ Nghè Tân tên thật là Nguyễn Quý Tân (1814 - 1858), tự là Đỉnh Trai, hiệu là Tản Tiên Đình Cư Sĩ, biệt danh là Túy Tiên. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống Nho học tại làng Thượng Cốc, xã Gia Khánh, huyện Gia Lộc (Hải Dương), nay là xã Gia Lộc (TP Hải Phòng). Cụ tổ là Nguyễn Khắc Hài, đỗ tiến sĩ khoa Ất Sửu (1505), làm quan đến chức Tham chính, từng đi sứ phương Bắc. Thân phụ ông là Nguyễn Quốc Thực, dạy học tại làng, thi hương đỗ Tú tài.
Năm Quý Mão (1843), Nguyễn Quý Tân thi đỗ tiến sĩ (dân gian thường gọi là quan Nghè), triều đình bổ nhiệm làm quan Tri phủ Quốc Oai (Sơn Tây) nhưng ông không nhận.
Năm Giáp Thìn (1844), biết Nguyễn Quý Tân là người có tài song tính khí cương trực, vua Thiệu Trị lệnh cho ông vào kinh và bổ nhiệm chức quan Thanh tra Liêm sát xứ Bắc Hà. Ông đã đi nhiều nơi để chống nạn tham quan, bảo vệ dân lành và sáng tác nhiều thơ phú, ca trù. Năm Canh Tuất (1850), sau nhiều lần xin cáo quan, ông được vua Tự Đức chấp thuận cho về trí sĩ tại làng.
Theo quy định của triều đình, ông được địa phương cất dựng một ngôi nhà gỗ lim 5 gian để nghỉ ngơi. Ngày 29/2 năm Mậu Ngọ (1858), Nguyễn Quý Tân qua đời.
Ở phường Lê Thanh Nghị, TP Hải Phòng hiện nay có một tuyến phố mang tên Nguyễn Quý Tân.
TIẾN HUY
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét